اقتصاد سیاسی چادر مشکی

رادیو فردا - تولید و بازرگانی چادر مشکی در ایران مسایل پیچیده‌ای را از لحاظ اقتصادی مطرح می‌کند، تا جایی که «مرکز پژوهش‌های مجلس» یکی از تازه‌ترین گزارش‌های تحقیقاتی خود را به همین موضوع اختصاص داده است. فهیمه خضر حیدری در گفت‌وگو با فریدون خاوند، از این اقتصاددان درباره بازار چادر مشکی پرسیده است:

اقتصاد سیاسی چادر مشکی؛ گفت‌وگوی فهیمه خضر حیدری با فریدون خاوند

فریدون خاوند: گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس در همین اردیبهشت ماه با این عنوان منتشر شده: «وضعیت تولید و واردات چادر مشکی در ایران و راهکارهای برون‌رفت از چالش‌های موجود».

کسانی که با واقعیت‌های صنعت نساجی ایران به صورت عام و خصوصا چادر مشکی آشنا نیستند، طبعا از این عنوان تعجب می‌کنند و از خود می‌پرسند چگونه امکان دارد در دهه دوم قرن بیست و یکم میلادی، کشوری با نزدیک به هشتاد میلیون نفر جمعیت، هم درگیر تکنولوژی هسته‌ای و موشک‌های بالیستیک باشد و هم با تولید و بازرگانی چادر مشکی مشکل داشته باشد و آن را چالش تلقی کند.

ولی با پایان رساندن این گزارش ۲۲ صفحه‌ای، خواننده درمی‌یابد که چادر مشکی، به عنوان یکی از مظاهر فرهنگی جمهوری اسلامی، از سال‌ها پیش به این طرف به باری سنگین برای بازرگانی خارجی ایران بدل شده است.

چه مشکلاتی در زمینه تولید و بازرگانی چادر مشکی در ایران وجود دارد؟ چه آماری در این زمینه ارائه شده؟

در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس تاکید می‌شود بر این که تولید چادر مشکی با توجه به سنت و عرف جامعه اسلامی، یکی از اولویت‌های صنعت نساجی بوده و ایران به دلیل این که بالاترین مصرف سرانه این کالا را در دنیا دارد، چندین کارخانه را برای تولید آن فعال کرده که به دلیل عدم استفاده از تکنولوژی پیشرفته و نبود انگیزه و نازل بودن محصولاتشان، با استقبال مصرف‌کنندگان روبرو نشدند.

ایران هر سال ۹۰ میلیون متر پارچه چادر مشکی مصرف می‌کند که تنها یک میلیون متر آن از محل تولید داخلی تامین می‌شود. به بیان دیگر حدود ۹۹ درصد چادر مشکی مصرف شده در ایران از خارج وارد می‌شود، یا از مبادی رسمی یا به صورت قاچاق.

بر پایه این گزارش هر سال ۵۰ میلیون دلار صرف واردات چادر مشکی می‌شود از کره، ژاپن، تایوان، اندونزی و به تازگی هند. ولی علیرضا حایری دبیر انجمن صنایع نساجی ایران، ارزش واردات چادر مشکی را صد میلیون دلار در سال ارزیابی می‌کند.

چه کسانی از واردات چادر مشکی سود می‌برند؟

گزارش مرکز پژوهش‌ها طبعا به این موضوع نمی‌پردازد، ولی جمشید بصیری، دبیر سابق انجمن صنایع نساجی، یک گروه سیاسی را، که به گفته او عمدتا بر بازاریان تکیه دارد، متهم کرده بود در واردات چادر مشکی نقش فعالانه‌ای دارد.

بد نیست بدانیم دولت نهم در همان اوایل کار خود حقوق و عوارض وروی چادر مشکی را، به عنوان یک «کالای ارزشی»، به مقدار زیادی پایین آورد و در واقع دروازه‌های کشور را بر روی این کالا بازتر کرد.