قانون اساسی و سرمایه‌گذاری خارجی در صنعت نفت

رادیو فردا - خبرگزاری بلومبرگ گزارش داده که ایران با تدارک قراردادهای تازه در عرصه نفت تلاش می‌کند شرایط بهتری را برای ورود شرکت‌های بزرگ به میدان‌های نفتی ایران فراهم بیاورد. رویا کریمی مجد از فریدون خاوند پرسیده است که قراردادهای تازه نسبت به قراردادهای قدیمی چه ویژگی‌هایی می‌توانند داشته باشند؟

قانون اساسی ایران و سرمایه گذاری خارجی در صنعت نفت؛ گفت‌وگوی رویا کریمی مجد با فریدون خاوند

فریدون خاوند- ایران در دهه‌های ۱۳۷۰ و ۱۳۸۰، برای جلب شرکت‌های بزرگ بین‌المللی به مشارکت در طرح‌های نفت و گاز، با آنها قرار دادهایی منعقد می‌کرد با نام «بیع متقابل».

در این نوع قراردادها، شرکت خارجی تنها نقش یک پیمانکار را بر عهده دارد که بعد از راه‌اندازی یک پروژه، بخشی از تولید را به عنوان حق الزحمه و بهره مالی برداشت می‌کند.

ولی شرکت‌های نفتی دوست ندارند تنها یک پیمانکار باشند. قرار داد مورد علاقه آنها، «مشارکت در تولید» است که به آنها اجازه می‌دهد نقش مهم‌تری را در کاوش و بهره‌برداری و صیانت منابع نفتی بر عهده بگیرند و، از آن مهم‌تر، ذخایر زیر کنترل خودشان را در بیلانشان به ثبت برسانند تا به این ترتیب ارزش سهامشان بالا برود.

مسئله در این جا است که قراردادهای معروف به «مشارکت در تولید» با اصل ۸۱ قانون اساسی ایران، که اعطای هرگونه امتیاز را به خارجی‌ها ممنوع کرده، در تضاد قرار می‌گیرد. گویا وزارت نفت جمهوری اسلامی ایران، در قراردادهای تازه‌اش، و یا دستکم پیش‌نویس این قراردادها که در اختیار نمایندگان شرکت‌های نفتی قرار گرفته، راه‌هایی را پیدا کرده برای دور زدن اصل ۸۱.

پیش‌نویس قراردادهای تازه نفتی ایران با چه واکنش‌هایی از سوی شرکت‌های بزرگ غربی روبرو شده؟

تردیدی نیست که ایران برای بازسازی صنعت از نفس‌افتاده نفت خود به سرمایه‌گذاری‌های عظیم خارجی نیاز دارد؛ به گفته آقای زنگنه، وزیر نفت جمهوری اسلامی ایران، چیزی در سطح دویست میلیارد دلار.

در این شرایط چاره‌ای نیست جز ارائه قرارداده‌های تازه‌ای که برای غول‌های بزرگ انرژی دلچسب باشد، دستکم در مقایسه با آنچه مثلاً عراق پیشنهاد می‌کند.

به نظر می‌رسد پیش‌نویس‌های قرارداد های تازه، شباهت زیادی دارند به همان «مشارکت در تولید»، ولی در همان حال تلاش شده مشکل آشتی‌ناپذیر بودن آنها با اصل ۸۱ قانون اساسی ایران هم از بین بروند.

گویا نمایندگان شرکت‌های بزرگ غربی از این تحول استقبال کرده‌اند، ضمن این که تردیدهای آنها نسبت به موفقیت‌آمیز بودن ابتکارهای وزارت نفت ایران در این زمینه همچنان به جای خود باقی است.

چرا شرکت‌های غربی هنوز بدبین‌ به فرجام ابتکارهای ایران در زمینه قراردادهای تازه نفتی بدبین هستند؟

دستکم به دو دلیل؛ اول این که همه این ماجرا به پرونده هسته‌ای گره خورد که اگر به یک توافقنامه نهایی منجر نشود، از مشارکت غربی‌ها در میدان‌های نفتی ایران خبری نخواهد بود، حتی اگر بهترین نوع قرارداد به آنها پیشنهاد بشود.

و دلیل دوم تردید شرکت‌های غربی هم این است که هنوز نمی‌دانند ایا ابتکارهای شرکت نفت در ارائه قراردادهای تازه نفتی از توافق همه جناح های جمهوری اسلامی برخوردار است یا نه.