دوم ماه میلادی فوریه یا سیزدهم بهمن‌ماه روز جهانی تالاب‌هاست. دست‌کم ۴۳ سال است که این روز با اعلام گزارش‌هایی از فعالیت کشورها در مورد تلاش‌هایشان برای بهتر کردن شرایط تالاب‌ها در کشورشان برگزار می‌شود.
اما این روز در ایران که خود بنیانگذار بزرگداشت تالاب‌ها بوده، در تبریز با چند سخنرانی گذشت که خبرها و گزارش‌ها درباره وضعیت تالاب‌های ایران همچنان حاکی از خشکی، مرگ و نابودی بود. مسئولان در این روز نشستند و از دریاچه ارومیه تا تالاب بزرگ هویزه در خوزستان و هامون و بختگان گفتند؛ تالاب‌هایی که وضعیت‌شان رو به بدترشدن است و با مرگ‌شان اکوسیستم و زندگی جانداران اطراف‌شان هم از بین می‌رود.
عیسی کلانتری دبیر ستاد نوپای احیای دریاچه ارومیه در مراسم روزجهانی تالاب‌ها در تبریز به وضعیت نابسامان دریاچه ارومیه اشاره کرد و گفت تقصیر را گردن خشکسالی نیاندازیم، خودمان دریاچه ارومیه را ویران کرده‌ایم و خودمان هم باید احیایش کنیم.
Your browser doesn’t support HTML5
یک خانه یک زمین مجله محیط زیست رادیو فردا
در سال ۷۰ خورشیدی به او که وزیر کشاورزی در دولت‌های اول و دوم اکبر هاشمی رفسنجانی هم بوده، گفته شده چاه‌ها شور می‌شوند و او حالا می‌گوید، این نشانه پیشروی آب شور دریاچه ارومیه بوده است. اما عیسی کلانتری در این نشست از مدیریت نادرست گله کرد و از وضعیت نابسامان کشاورزی در کشور شکایت و به تفکر کوتاه‌مدت و سیاست‌های غلط محیط زیست در کشور اعتراض.
مدیریت بلند مدت مورد نظر بعضی از مسوولان دقیقا چیست که می‌توانسته به دریاچه ارومیه و تالاب‌های بی‌آب ایران کمک کند. کاوه مدنی، استاد کالج سلطنتی لندن در زمینه مدیریت منابع آب و محیط زیست، می‌گوید: «تا زمانی که متوجه نشویم، سیاست‌های کنونی و قبلی و ساختار فعلی مدیریت محیط زیست در کشور، چقدر تاثیرگذار است و جریان‌های درازمدتی در اثر این سیاست‌ها، رخ می‌دهد، نمی‌توانیم چیزی را اصلاح کنیم.»
او که سال‌ها در زمینه مدیریت آب در ایران پژوهش کرده می‌گوید: «مدیریت کنونی ما باید از حالت مدیریت بحران به مدیریت درازمدت تبدیل شود که آمادگی برخورد با بحران‌ها را دارد و از رخ دادن این مشکلات و بحران‌ها هم پیشگیری می‌کند.»
او با بیان اینکه یکی از مسائل بزرگ در مدیریت در ایران هماهنگ‌نبودن برنامه‌ریزی‌هاست، می‌گوید: «توسعه در یک جهت رخ می‌دهد و بعد اثرهای زیست‌محیطی مخربی به وجود می‌آید. می‌خواهیم این آثار را ترمیم کنیم و در همین شرایط اثرات مخرب و مشکلات تازه‌ای می‌افرینیم. این شرایط به شکل سلسله‌وار در کشور اتفاق می‌افتد.»
عیسی کلانتری، در این نشست در مورد وضعیت کشاورزی انتقادهای تندی بیان کرد. روش‌های نادرست و قدیمی که باعث کندن چاه‌های فراوان و کمبود آب شده است. او گفت خودکفایی در کشاورزی را آب و طبیعت باید برای ایران تعیین کند.
همینطور در کنار او معاون سازمان حفاظت محیط زیست هم در روز جهانی تالاب‌ها گفت برای جبران جفایی که به تالاب‌ها در کشور شده، قرار نیست بخش کشاورزی کوچک شود، بلکه باید هردو در کنار هم فعالیت کنند و به هم آسیب نرسانند.
علی لاریجانی رئیس مجلس با تاکید بر اینکه محیط زیست در کشور ما مظلوم است، گفت: «نگاه به محیط زیست باید تغییر کند و نباید به محیط زیست به عنوان موضوعی فرعی و تفننی نگاه شود.»
کاوه مدنی، متخصص مدیریت منابع آب که از جمله دکترای رشته مهندسی عمران و محیط زیست از دانشگاه کالیفرنیا دارد به اصلی اشاره می‌کند که در صورت رعایت نشدن، چیزی در محیط زیست ایران تغییر نخواهد کرد. وی می‌گوید: «تا وقتی محیط زیست را از آب، آب را از کشاورزی و کشاورزی را از توسعه اقتصادی جدا می‌کنیم، به نتیجه‌ای نمی‌رسیم. تخریب محیط زیست، شرایطی نیست که در یکی، دو روز و چند سال تحریم رخ دهد. اینها مسائلی‌ست که در درازمدت شکل می‌گیرند و با سیاست‌های غلط، عمیق‌تر می‌شوند. خودمان عاملش هستیم، درستش کرده‌ایم و حالا مهم این است که کی تصمیم درست بگیریم و این همه مشکل را درست کنیم. »
پایه‌گذاری پیمان‌نامه رامسر
پیمان‌نامه رامسر، ۴۳ سال پیش در ایران امضا شد. در سال ۱۳۴۹ خورشیدی، نمایندگان چند کشور به رامسر در استان مازندران آمدند. درباره ضرورت حفاظت از تالاب‌ها و پرندگان مهاجر در کشورهایشان بحث کردند و با امضای یک تعهدنامه این وظیفه را به عهده گرفتند که از تالاب‌های ثبت‌شده در کگشورهایشان مراقبت کنند. از آن روز، روز جهانی تالاب‌ها همان ۱۳ بهمن‌ماه شده و کشورهای عضو کنوانسیون رامسر، دو هزار و ۱۷۲ تالاب را ثبت کرده‌اند.
اکهارت کویکن، استاد رشته حفاظت از طبیعت و زیست‌شناسی در دانشگاه گنت در بلژیک از کسانی بوده در روز امضای این تعهدنامه به رامسر رفته و پس از آن هم چند سفر دیگر به ایران داشته تا شرایط تالاب‌ها را در ایران از نزدیک ببیند. او در یک ایمیل برای رادیو فردا توضیح می‌دهد که نمی‌داند شرایط تازه در ایران چطور است.
اکهارت کویکن می‌گوید: «تنها تجربه من در مورد تالاب‌های ساحلی در اطراف دریای خزر و بازدید بندر انزلی و میانکاله به سال ۱۹۷۱ برمی‌گردد که برای نشست رامسر با بقیه کشورها به ایران رفته بودیم. در سال ۲۰۰۵ برای برقراری مرکز تالاب رامسر و بعداز آن در سال ۲۰۱۱ میلادی برای حضور در انجمن و مراسم چهل سالگی پیمان‌نامه رامسر به ایران رفتم.»
اکهارت کویکن می‌گوید کار خیلی سختی است که با این دیدارهای کوتاه بتواند نظری درباره شرایط تالاب‌های ایران بدهد و به نتیجه‌ای درباره تغییرات تالاب‌ها در این سال‌ها برسد:
وی می‌گوید: «فکر می‌‌کنم تغییرهای اساسی در این سال‌ها را باید با تاثیر سطح دریای خزر و همینطور گسترش یک بندرگاه و فعالیت پالایشگاه نفت تازه در مرز میانکاله سنجید.»
او می‌گوید با تغییرهای اخیر سیاسی در ایران به نظر می‌رسد تفاوت‌هایی هم در روش گشت‌وگذار و طبیعت‌گردی در آن منطقه به وجود آمده که البته می‌تواند روش مناسبی برای آگاهی‌رسانی و آشناکردن مردم با طبیعت باشد.
تالاب محیطی است بین خشکی و آب که از آلودگی هوا جلوگیری می‌کند و اکوسیستم متنوع و گسترده‌ای دارد که برای آن منطقه جغرافیایی بسیار مناسب است. آلودگی آب تالاب‌ها و دفع نامناسب پسماندها از جمله عواملی است که باعث نابودی این بخش بزرگ و فراوان در ایران شده است.
