بنابر اعلام رای کمیته نروژی نوبل در اسلو، «اتحادیه اروپا» به عنوان برنده جایزه صلح نوبل در سال ۲۰۱۲ معرفی شد. کمیته نوبل روز جمعه، ۲۱ مهر ماه، دلیل این تصمیم را تلاش‌های سازنده اتحادیه اروپا در راستای «کمک به پیشبرد صلح و آشتی، دموکراسی و حقوق بشر» معرفی کرد.
این نخستین باری است که جایزه صلح نوبل به اتحادیه اروپا تعلق گرفته است، با این حال این نهاد پیش از این تا کنون به دفعات برای دریافت همین جایزه نامزد شده بود.
به نوشته روزنامه تلگراف تصمیم کمیته صلح نوبل در انتخاب اتحادیه اروپا از زمان اعلام رسمی خبر تا به این لحظه واکنش‌های زیادی را در بر داشته و در حالی که بسیاری این رای را گامی مثبت در جهت بهتر شنیده شدن صدای اتحادیه اروپا در کمک به پیشبرد ارزش‌هایی مانند صلح، دموکراسی و حقوق بشر توصیف کرده‌اند، بسیاری از شخصیت‌ها و صاحبنظران، اهدای جایزه صلح نوبل به اتحادیه اروپا را دارای ابعادی سیاسی در راستای متحد کردن نهادی دانسته‌اند که در شرایط دشوار و بحرانی به سر می‌برد.
خوزه مانوئل بروسو، رئیس کمیسیون اروپا، یکی از نخستین مقام‌هایی بود که در ساعات اولیه امروز طی بیانه‌ای مراتب خرسندی عمیق خود را از شنیدن این خبر اعلام کرد و در بیانیه‌ای اظهار داشت: «خانم‌ها، آقایان! امروز صبح که از خواب بلند شدم، فکرش را هم نمی‌کردم که چنین روز خوبی را در پیش داشته باشم.»
وی همچنین تاکید کرد که «این جایزه برای تمامی ۵۰۰ میلیون شهروند اروپا، تمامی کشورهای عضو و تمامی موسسات اروپایی افتخار بزرگی محسوب می‌شود و به رسمیت شناختن پروژه منحصر به فردی است که در راستای منفعت‌رسانی به شهروندان خود و همه جهانیان گام برمی‌دارد.»
مارتین شولتز، رئیس کنونی پارلمان اتحادیه اروپا نیز در واکنش به خبر دریافت جایزه صلح نوبل با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که از شنیدن این خبر «بسیار تحت تhثیر» قرار گرفته و در عین حال تصمیم کمیته صلح نوبل را مرتبط با حفظ برقراری ثبات، رفاه و دموکراسی در این اتحادیه به رغم بحران مالی موجود دانست.
این مقام اتحادیه اروپا همچنین افزود: «ارزش‌های انسانی، آزادی، دموکراسی، برابری، حاکمیت قانون و احترام به حقوق بشر در اتحادیه اروپا نقش اساسی دارند. این ارزش‌های بنیادی مبنای تمامی فعالیت‌های اتحادیه اروپا در عرصه سیاست‌های داخلی و خارجی ما به شمار می‌روند. چندین کشور هم اکنون در حال انجام مذاکره درباره پیوستن به اتحادیه اروپا هستند که این امر خود بدان معناست که اتحادیه اروپا، به رغم چالش‌های اقتصادی موجود، منشأ ثبات، رفاه و دموکراسی به شمار می‌رود.»
در همین حال، منتقدان زیادی نیز رای اتحادیه اروپا را دارای ابعاد «سیاسی» و برخی نیز «مضحک» دانسته‌اند.
مارتین کالانان، رهبر اعضای محافظه کار پارلمان اروپا ضمن انتقاد از اعطای جایزه صلح نوبل به اتحادیه اروپا گفت: «بیست سال پیش هم این جایزه به نوعی تملق‌آمیز اما [دست کم] توجیه‌پذیر‌تر بود. امروز می‌بینیم [تصمیم‌گیرندگان] به کل از مرحله پرت افتاده‌اند. لابد خواسته‌اند به صلح و نظم حاکم بر خیابان‌های آتن و مادرید جایزه بدهند.»
وی در ادامه انتقادهای خود افزود: «سیاست‌های اتحادیه اروپا به بحران مالی دامن زده و موجب بروز نا‌آرامی اجتماعی‌ای شده که نسل‌ها بود مشابه آن را ندیده بودیم. جایزه صلح نوبل آن زمان که به باراک اوبامای تازه انتخاب شده اعطا شد، مقدار زیادی از ارزش خود را از دست داد و امروز نیز، کمیته نوبل با این تصمیم و اهدای جایزه به اتحادیه اروپا، کار فوق العاده دیگرانی را تضعیف کرد که شایستگی دریافت این جایزه را داشتند.»
نایگل فاراج، رهبر حزب استقلال بریتانیا نیز اتحادیه اروپا را شایسته دریافت جایزه صلح نوبل ندانسته و تصمیم کمیته نروژی نوبل را «نشانه‌ای از قریحه طنز نروژی‌ها» توصیف کرده است. این سیاستمدار بریتانیایی در سخنان خود تصریح کرده که «اتحادیه اروپا جایزه صلح [نوبل] را بی‌دلیل دریافت می‌کند، به این دلیل که این نهاد نه تنها به خوشبختی و رفاه انسان‌ها کمک نکرده بلکه در مقابل فقر و بیکاری را برای میلیون‌ها نفر به ارمغان آورده است.»
لوته لیشت، مدیر برنامه دیده‌بان حقوق بشر اتحادیه اروپا نیز به بهانه رسیدن جایزه صلح نوبل به اتحادیه اروپا از این نهاد بین المللی خواست که ازین پس در روش‌های خود تغییر ایجاد کند و ضمن پایان دادن به وضع محدودیت علیه مهاجران و پناهجویان «با اعمال خشونت و تبعیض در برابر اقلیت‌ها مبارزه نماید.»
رای به نگاه داشتن جایزه معتبر صلح نوبل در «قاره سبز» تنها یکی از تصمیم‌های جنجال‌بر انگیز کمیته نوبل در تاریخچه این جایزه به شمار می‌رود. پیش از این نیز مواردی از این دست در دوره‌های قبلی جایزه وجود داشته است.
از جمله دریافت‌کنندگان جایزه صلح نوبل هنری کیسنجر، وزیر خارجه اسبق ایالات متحده است که بعد‌ها مشخص شد به طور مخفیانه بر بمباران لائوس نظارت داشت و نیز ریگوبرتا منچو که در سال ۱۹۹۲ میلادی به دریافت جایزه نوبل صلح نائل شد و چندی بعد معلوم شد که بسیاری از دستاورد‌های مورد استناد کمیته نوبل درباره وی ساخته و پرداخته خود او بوده است.
علاوه بر برندگان حقیقی و حقوقی جایزه صلح نوبل، کمیته داوران تا کنون در ۱۹ دوره، هیچ کس را حائز شرایط دریافت جایزه تشخیص نداده است.
این نخستین باری است که جایزه صلح نوبل به اتحادیه اروپا تعلق گرفته است، با این حال این نهاد پیش از این تا کنون به دفعات برای دریافت همین جایزه نامزد شده بود.
به نوشته روزنامه تلگراف تصمیم کمیته صلح نوبل در انتخاب اتحادیه اروپا از زمان اعلام رسمی خبر تا به این لحظه واکنش‌های زیادی را در بر داشته و در حالی که بسیاری این رای را گامی مثبت در جهت بهتر شنیده شدن صدای اتحادیه اروپا در کمک به پیشبرد ارزش‌هایی مانند صلح، دموکراسی و حقوق بشر توصیف کرده‌اند، بسیاری از شخصیت‌ها و صاحبنظران، اهدای جایزه صلح نوبل به اتحادیه اروپا را دارای ابعادی سیاسی در راستای متحد کردن نهادی دانسته‌اند که در شرایط دشوار و بحرانی به سر می‌برد.
خوزه مانوئل بروسو، رئیس کمیسیون اروپا، یکی از نخستین مقام‌هایی بود که در ساعات اولیه امروز طی بیانه‌ای مراتب خرسندی عمیق خود را از شنیدن این خبر اعلام کرد و در بیانیه‌ای اظهار داشت: «خانم‌ها، آقایان! امروز صبح که از خواب بلند شدم، فکرش را هم نمی‌کردم که چنین روز خوبی را در پیش داشته باشم.»
وی همچنین تاکید کرد که «این جایزه برای تمامی ۵۰۰ میلیون شهروند اروپا، تمامی کشورهای عضو و تمامی موسسات اروپایی افتخار بزرگی محسوب می‌شود و به رسمیت شناختن پروژه منحصر به فردی است که در راستای منفعت‌رسانی به شهروندان خود و همه جهانیان گام برمی‌دارد.»
مارتین شولتز، رئیس کنونی پارلمان اتحادیه اروپا نیز در واکنش به خبر دریافت جایزه صلح نوبل با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که از شنیدن این خبر «بسیار تحت تhثیر» قرار گرفته و در عین حال تصمیم کمیته صلح نوبل را مرتبط با حفظ برقراری ثبات، رفاه و دموکراسی در این اتحادیه به رغم بحران مالی موجود دانست.
این مقام اتحادیه اروپا همچنین افزود: «ارزش‌های انسانی، آزادی، دموکراسی، برابری، حاکمیت قانون و احترام به حقوق بشر در اتحادیه اروپا نقش اساسی دارند. این ارزش‌های بنیادی مبنای تمامی فعالیت‌های اتحادیه اروپا در عرصه سیاست‌های داخلی و خارجی ما به شمار می‌روند. چندین کشور هم اکنون در حال انجام مذاکره درباره پیوستن به اتحادیه اروپا هستند که این امر خود بدان معناست که اتحادیه اروپا، به رغم چالش‌های اقتصادی موجود، منشأ ثبات، رفاه و دموکراسی به شمار می‌رود.»
در همین حال، منتقدان زیادی نیز رای اتحادیه اروپا را دارای ابعاد «سیاسی» و برخی نیز «مضحک» دانسته‌اند.
مارتین کالانان، رهبر اعضای محافظه کار پارلمان اروپا ضمن انتقاد از اعطای جایزه صلح نوبل به اتحادیه اروپا گفت: «بیست سال پیش هم این جایزه به نوعی تملق‌آمیز اما [دست کم] توجیه‌پذیر‌تر بود. امروز می‌بینیم [تصمیم‌گیرندگان] به کل از مرحله پرت افتاده‌اند. لابد خواسته‌اند به صلح و نظم حاکم بر خیابان‌های آتن و مادرید جایزه بدهند.»
وی در ادامه انتقادهای خود افزود: «سیاست‌های اتحادیه اروپا به بحران مالی دامن زده و موجب بروز نا‌آرامی اجتماعی‌ای شده که نسل‌ها بود مشابه آن را ندیده بودیم. جایزه صلح نوبل آن زمان که به باراک اوبامای تازه انتخاب شده اعطا شد، مقدار زیادی از ارزش خود را از دست داد و امروز نیز، کمیته نوبل با این تصمیم و اهدای جایزه به اتحادیه اروپا، کار فوق العاده دیگرانی را تضعیف کرد که شایستگی دریافت این جایزه را داشتند.»
نایگل فاراج، رهبر حزب استقلال بریتانیا نیز اتحادیه اروپا را شایسته دریافت جایزه صلح نوبل ندانسته و تصمیم کمیته نروژی نوبل را «نشانه‌ای از قریحه طنز نروژی‌ها» توصیف کرده است. این سیاستمدار بریتانیایی در سخنان خود تصریح کرده که «اتحادیه اروپا جایزه صلح [نوبل] را بی‌دلیل دریافت می‌کند، به این دلیل که این نهاد نه تنها به خوشبختی و رفاه انسان‌ها کمک نکرده بلکه در مقابل فقر و بیکاری را برای میلیون‌ها نفر به ارمغان آورده است.»
لوته لیشت، مدیر برنامه دیده‌بان حقوق بشر اتحادیه اروپا نیز به بهانه رسیدن جایزه صلح نوبل به اتحادیه اروپا از این نهاد بین المللی خواست که ازین پس در روش‌های خود تغییر ایجاد کند و ضمن پایان دادن به وضع محدودیت علیه مهاجران و پناهجویان «با اعمال خشونت و تبعیض در برابر اقلیت‌ها مبارزه نماید.»
رای به نگاه داشتن جایزه معتبر صلح نوبل در «قاره سبز» تنها یکی از تصمیم‌های جنجال‌بر انگیز کمیته نوبل در تاریخچه این جایزه به شمار می‌رود. پیش از این نیز مواردی از این دست در دوره‌های قبلی جایزه وجود داشته است.
از جمله دریافت‌کنندگان جایزه صلح نوبل هنری کیسنجر، وزیر خارجه اسبق ایالات متحده است که بعد‌ها مشخص شد به طور مخفیانه بر بمباران لائوس نظارت داشت و نیز ریگوبرتا منچو که در سال ۱۹۹۲ میلادی به دریافت جایزه نوبل صلح نائل شد و چندی بعد معلوم شد که بسیاری از دستاورد‌های مورد استناد کمیته نوبل درباره وی ساخته و پرداخته خود او بوده است.
علاوه بر برندگان حقیقی و حقوقی جایزه صلح نوبل، کمیته داوران تا کنون در ۱۹ دوره، هیچ کس را حائز شرایط دریافت جایزه تشخیص نداده است.