مرحله پایانی بازرسی در راستای دومین توافق ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار است از روز دوشنبه انجام شود. آن طور که خبرگزاری‌های ایران گزارش می‌دهند، هفت ماده این توافق تا زمان برگزاری دور تازه مذاکرات ایران با گروه پنج به علاوه یک به پایان می‌رسد. اقدامی که می‌تواند به مراحل اعتمادسازی درباره ماهیت برنامه هسته ایران کمک کند.
مناقشه هسته‌ای ایران با جامعه بین‌المللی، و گفت‌وگو بر سر آن، در دو خط موازی طی می‌شود که در مواردی با یکدیگر در ارتباط مستقیم هستند. ایران از یک سو با پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد به علاوه آلمان، یا همان گروه پنج به علاوه یک مذاکره می‌کند. این مذاکرات کم کم به مرحله تدوین توافق نهایی و جامع نزدیک می‌شود، و دور بعدی این مذاکرات قرار است ۲۳ اردیبهشت ماه در وین از سر گرفته شود.
به موازات این مذاکرات، گفت‌وگوهای فنی بین ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی، چند سالی است که ادامه دارد. در مقاطعی، مانند دو سال گذشته، این گفت‌وگو‌ها اگر چه که در فواصل زمانی کوتاهی انجام می‌شد، اما به نتیجه مشخصی نمی‌رسید، اما چند ماهی است که ایران و آژانس به توافق‌هایی دست می‌یابند و در راستای آن اقدام نیز می‌کنند.
توافق اول، توافقی ۶ ماده‌ای بود، که در پاییز گذشته در سفر یوکیا آمانو به ایران به دست آمد. ۶ ماده طبق توافق اجرا شد، و در پایان دوره‌ای سه ماهه توافقی دیگر که این بار هفت ماده‌ای بود به دست آمد.
بر مبنای مواد این توافق‌ها ایران اقداماتی را انجام می‌دهد تا درباره ماهیت برنامه هسته‌ای‌اش شفاف‌سازی کند. آنطور که خبرگزاری‌های ایران اعلام کرده‌اند، روز یکشنبه، بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، بار دیگر راهی ایران شده‌اند تا مراحل اجرای هفت ماده توافق دوم در طول این هفته نهایی شود.
قرار است این بازرسان از معدن ساغند و کارخانه اردکان یزد بازدید کنند. همچنین بنا بر گزارش‌ها، گزارش درباره چاشنی‌های انفجاری که یکی از موارد مهم توافق دوم قلمداد می‌شد نیز به آژانس داده شده است.
در صورت تایید تکمیل هفت ماده توافق دوم، ایران و آژانس باید برای دستیابی به توافق برای سوالات باقی مانده گفت‌وگو کنند. سوالاتی که برخی تحلیلگران معتقدند گرفتن جواب از ایران درباره همه آنها ممکن نیست. در این باره رابرت آینهورن تحلیلگر ارشد موسسه بروکینگز که پیشتر مشاور ارشد دولت باراک اوباما در زمینه هسته‌ای بوده است، به رادیوفردا می‌گوید: «موضع ایران این است که سلاح هسته‌ای در اسلام حرام است و این کشور هیچگاه برای دستیابی به سلاح تلاش نکرده است. با توجه به چنین موضع سر سختانه‌ای، اجبار ایران به اقرار به داشتن چنین برنامه‌ای در گذشته بسیار دشوار است. اگر نمی‌توان همه این اطلاعات را به دست آورد، آژانس باید اولویت‌بندی کند و بیشتر بر عناصری از این برنامه تمرکز کند که می‌توانسته تاثیراتی بر یک برنامه مخفی تولید احتمالی سلاح داشته باشد. این نهاد باید برای دستیابی به اطلاعات درباره تجربیات این چنینی اصرار بورزد. اما دستیابی به همه اطلاعات کار بسیار مشکلی است.»
رابرت آینهورن درباره یکی از اولویت‌های ممکن می‌گوید: «آژانس مثلا بر این باور است که ایران مواد و تجهیزات مهمی را وارد کرده است که در صورت مخفی کردن آنها، می‌تواند برای داشتن جنبه نظامی برنامه هسته‌ای استفاده شود، در نتیجه به نظرم برای این نهاد مهم است که اصرار کند تا اطلاعاتی درباره این تجهیزات و موادی که ایران در گذشته وارد کرده است، به دست آورد.»
در طول سفر بازرسان آژانس به ایران همچنین قرار است درباره اطلاعات طراحی به روز شده مربوط به رآکتور آب سنگین اراک نیز اطلاع رسانی شود. این رآکتور که یکی از نگرانی‌های جامعه بین المللی در زمینه برنامه هسته‌ای ایران است، هم اکنون با انعطاف ایران، از جمله موارد آسان‌تر در گفت‌وگو برای توافق جامع و نهایی محسوب می‌شود.
آنطور که علی اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی ایران اعلام کرده رآکتور آب سنگین اراک برای تولید میزان پلوتونیوم کمتر بازطراحی خواهد شد. البته مقام‌های ایران در هفته‌های گذشته، تاکید کردند که این رآکتور، به آب سبک تبدیل نخواهد شد. سفر بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی به ایران، همزمان با گفت‌وگوهای کار‌شناسان ایران و پنج به علاوه یک در نیویورک انجام می‌شود.
این کار‌شناسان مقدمات گفت‌وگوهای آتی در وین با حضور محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران، و کا‌ترین اشتون، رئیس دستگاه دیپلماسی اتحادیه اروپا را فراهم می‌آورند.
