در دوره هشت ساله فعالیت دولت محمود احمدینژاد فعالیت شرکتهای بزرگ سازنده کامیون در ایران کاهش یافت و جای تولیدات خودروسازان بزرگ مانند ولوو و بنز را تولیدات بیکیفیت چینی هوو و دانگ فنگ چین گرفتند. این عامل سبب شد صنعت حمل نقل زمینی در ایران دچار مشکلات فراوانی شود و جادههای ایران هم به شدت ناامن شوند.
حتی طی چند سال اخیر مشکلات در ترمزهای کامیونهای تولیدی شرکت هوو که در ایران خودرو دیزل مونتاژ میشدند سبب تصادفات منجر به مرگ فراوانی در جادههای ایران شد به گونهای که کامیون هوو را ارابه مرگ در جادههای بین شهری ایران نامیدند.
در بسیاری از جاده ایران طی چند سال اخیر اگر مسافرت کنید میتوانید بقایایی کامیونهای مختلف چینی را ببینید که از جاده خارج شدهاند با اعمال تحریمها عملا همکاری نیم بند شرکتهای مانند رنو تراکز و ولوو با ایران هم قطع شد و چندین سال شرکتهای ایرانی جای برای تاخت تاز شرکتهای چینی با کیفیت بسیار پایین کامیونهایشان شدند.
کاهش قدرت سیستم حمل نقل در ایران به دلایل اقتصادی هم سبب ضربه به ناوگان ترازیتی ایران شد و کاهش قدرت خرید به دلیل بحران اقتصادی و رکود هم سبب شد تا چرخه خروج کامیونهای فرسوده در کشور با مشکل روبرو شود.
بر اساس سخنان وزیر راه و شهرسازی ایران هماکنون بیش از ۱۲۷ هزار کامیون فرسوده بالای ۲۵ سال در جادههای ایران تردد میکنند.
عباس آخوندی، وزیر راه و شهرسازی، گفته است: «در ناوگان حمل و نقل جادهای کشور ۱۲۷ هزار کامیون با عمر بالای ۲۵ سال تردد میکنند. این کامیونها مصرف سوخت بالایی دارند و آلودگی فراوانی ایجاد میکنند. اگر این کامیونها از رده خارج و با نمونههای استاندارد و جدید جایگزین شوند، مصرف انرژی این بخش به نصف میرسد. با پول حاصل از صرفهجویی در مصرف انرژی میتوان ظرف مدت کوتاهی هزینه صورتگرفته را بازپرداخت کرد. علاوه بر این وضعیت محیط زیست نیز بهبود خواهد یافت. با وجود این، نوسازی ناوگان جادهای بالغ بر چند میلیارد دلار هزینه خواهد داشت -فقط کامیونها بیش از شش میلیارد دلار اعتبار نیاز دارد- که نه میتوانیم و نه قصد داریم تمامی آن را از منابع داخلی تامین کنیم. قاعدتاً باید مدل قراردادی خاص آن طراحی شود که باید دوباره به سراغ اجاره و اجاره به شرط تملیک رفت. مساله این است که سرمایهگذار این طرح باید بتواند منابع مالی اولیه را از سیستم مالی جهانی تامین کند. در نهایت باید در ساخت این کامیونها با شرکتهای داخلی شریک شود و سپس کامیونها واگذار شود تا از محل اجاره آنها، هزینهها مستهلک شود.»
با توجه به این ظرفیت گسترده هماکنون شرکتهای بزرگ کامیونساز در جهان تمایل بازگشت به ایران را پیدا کردهاند. شرکتهایی مانند ولوو و بنز که در گذشته نیز ایران یکی از اصلیترین کانونهای تولیدشان در جهان بوده در حال بازگشت به بازار ایران هستنند.
ایران طی سالهای ۸۰ تا ۸۴ به یکی از ۵ سایت تولید کامیون ولوو در جهان تبدیل شده بود و حتی تولید کامیون این شرکت در ایران به حدود ۱۲ هزار دستگاه در سال هم رسیده بود.
تولید کامیون در سال ۸۴ در ایران حدود ۳۰ هزار دستگاه بود که اکثر کامیونهای تولیدی هم ساخت شرکتهای مطرحی مانند مرسدس بنز، ولوو، رنو تراکز و ایویکو بودند این در حالی است که این عدد در سال ۹۲ به حدود ۱۴ هزار دستگاه رسید با این تفاوت که بیشتر تولیدات ایران در سال ۹۲ را تولید کامیونهای چینی تشکیل میدادند.
کامیونهای چینی به غیر از ایمنی پایین و مصرف سوخت بالا به دلیل بیکیفیت بودن بسیار سریع خراب میشوند و هزینه تعمیراتی بیشتری هم نسبت به کامیونهای شرکتهای مطرح جهانی دارند.
پس از توافق هستهای فعلا مشخص شده چهار شرکت بزرگ کامیونسازی ولوو، مرسدس بنز، رنو تراکز و اسکانیا برای حضور گسترده در بازار ایران آماده میشوند. دو شرکت دیگر مان آلمان و ایویکو ایتالیا هم احتمالا به این جمع اضافه خواهند شد.
از این چند شرکت سه شرکت ولوو، مرسدس بنز و اسکانیا قصد دارند ایران را به پایگاه تولید خود در خاورمیانه تبدیل کنند.
در بازه سالهای ۸۰ تا ۸۴ صادرات کامیونهای تولیدی از ایران به کشورهای حاشیه خلیج فارس شروع شده بود. هماکنون هم با توجه به نیاز گسترده در بازار کشورهای خاورمیانه به کامیون، ایران به غیر از بازار خود میتواند با تولیدات کامیون، بازار این منطقه را هم پوشش دهد.
هنریک هنریکسون، مدیر عامل اسکانیا، در این باره گفته است: «در نظر داریم ایران را به عنوان مرکزی برای صادرات محصولات خود در منطقه قرار دهیم.»
به غیر از ولوو و اسکانیا، مرسدس بنز هم برنامه دراز مدتی برای تولید کامیون در ایران دارد.
شرکت مرسدس بنز در زمان دولت سید محمد خاتمی در بخش خودروهای سواری و سنگین در ایران سرمایه گذاری کرده بود به عنوان مثال این شرکت سرمایه خود را در شرکت ایدم برای تولید موتورهای بنز افزایش داده بود و شرکت زد اف آلمان را برای تولید گیربکسهای بنز، به سمت سرمایه گذاری در ایران سوق داده بود.
با روی کار آمدن دولت احمدینژاد عملا پس از مدتی طرحش شکست خورد و کمی پیش از اعمال تحریمها این شرکت ایران را ترک کرد.
اما پس از نهایی شدن رفع تحریمها، هولدینگ آلمانی دایملر که صاحب مرسدس بنز است اولین تفاوهمنامه را برای تولید دوباره محصولاتش در ایران را با ایرانخودرو دیزل امضا کرده است.
در این تفاهمنامه شرکت مرسدس بنز قرار است به صورت مستقیم در ایران سرمایهگذاری کرده و با شرکت ایرانخودرو دیزل شرکت مشترکی را تاسیس کنند.
استفان گوشنر از مدیران ارشد شرکت مرسدس بنز گفته است: «در عرضه محصولات سنگین بنز در ایران محصولات جدید با تکنولوژی روز عرضه خواهد شد که دارای حداقل آلایندگی بوده و انتشار گازهای مضر را کاهش خواهد داد. متعهد میشویم تولید محصولات خود در ایران را بومیسازی کرده و نسبت به انتقال تکنولوژی اقدام کنیم.»