آیا احیای آب‌های زیرزمینی ایران ممکن است؟

در حالی که خشکسالی و کمبود بارش رفته رفته به یک مساله جدی در ایران تبدیل می شود یک مقام وزارت نیرو اعلام کرد طی سال‌های گذشته بیش از ۱۱۰ میلیارد مترمکعب از ذخایر آب‌های زیرزمینی مورد استفاده قرار گرفته است.

به گزارش ایرنا ستار محمودی، قائم مقام وزیر نیرو، با بیان این که برای متعادل شدن آب‌های زیرزمینی به ۱۵ تا ۲۰ سال زمان نیاز است این مدت زمان را در صورت اجرای طرح‌های تهیه شده متصور دانست.

وی روز شنبه در حاشیه نشست روش‌های نوین مدیریت آب‌های زیرزمینی و سازگاری با خشکسالی در جمع خبرنگاران با اشاره به جزییات طرح احیای منابع زیرزمینی از اختصاص منابعی برای این کار توسط دولت خبر داد.

قائم‌مقام وزیر نیرو ابراز امیدواری کرد که با اجرای این طرح از برداشت بیش از حد منابع زیرزمینی جلوگیری شود و از طرفی ذخایر آب استراتژیک به تعادل برسد.
اما چه راه‌هایی برای حفاظت منابع آب و رساندن حجم سفره های آب‌های زیرزمینی به میزان سابق وجود دارد؟

گزارش شاهین بشیری در مورد کاهش ذخایر آب زیرزمینی ایران

عباس محمدی، مهندس کشاورزی و فعال محیط زیست ساکن تهران، در این زمینه به رادیو فردا می‌گوید:

« مهمترین کاری که می‌شود برای احیای منابع آب کرد این است که روش‌های آبیاری را در کشاورزی ارتقا دهیم و از روش‌هایی که تاکنون متداول بوده یعنی به طور عمده روش غرقابی در کشتزارها برویم به سمت آبیاری تحت فشار و روش‌های مدرن دیگری که مثلا در بعضی کشت‌ها می‌شود از روش گلخانه یا هیدروپونیک استفاده کرد که در این دو مورد اخیر حتی مصرف آب به یک دهم کاهش می‌یابد. ولی در سایر روش‌های کشاورزی از جمله در باغداری‌ها که امکان آبیاری گلخانه‌ای ندارد می‌توانیم با تبدیل کشاورزی متداول به کشاورزی تحت فشار یا آبیاری‌های بارانی، قطره‌ای و روش‌هایی که تحت فشار نامیده می شود مصرف آب را حداقل بین ۳۰ تا ۴۰ درصد کاهش دهیم یعنی به‌راحتی قابل حصول است. اما مشکلی که در این زمینه وجود دارد سرمایه مورد نیاز آن است که معمولا کشاورزان و باغداران ما آن را ندارند. در هر هکتار حدود ده میلیون تومان نیاز است که بتوانیم لوله‌کشی مورد نیاز آبیاری تحت فشار را انجام دهیم. ما در هر صورت چاره‌ای نداریم جز این که از آب‌های زیرزمینی برداشت کنیم ولی می‌توان این برداشت را متعادل کرد تا آب زیرزمینی کم‌کم خود را احیا کند. این با بارش‌ها تامین می‌شود و ما از اصل ذخیره آب برداشت نمی کنیم. منظورم این است که با این سرمایه‌گذاری که از سرمایه گذاری در سدها کمتر است می توانیم مصرف آب را کاهش دهیم».

قائم مقام وزیر نیرو با اعلام این که امروز در کشور به این نتیجه رسیده‌اند که آب در اولویت قرار دارد بدون اشاره به جزییات طرح احیای منابع زیرزمینی گفت با اجرای آن سالانه ۵ میلیارد مترمکعب از ذخایر استراتژیک آب احیا خواهد شد.

اما با توجه به واقعیات مساله آب در ایران از جمله خشکسالی و فرهنگ مصرفی جامعه اینگونه طرح‌ها تا چه حد می تواند عملی باشد؟ بهروز عبدالوند، محقق انرژی و مسائل زیست محیطی ساکن آلمان، ضمن مهم دانستن فرهنگ مصرف آب معتقد است:

«مساله آب در ایران یک مساله صرفا سیاسی نیست که دولت بتواند تصمیم بگیرد و ملت انجام بدهد. این مشکل ملی است و ملت ایران هم باید نسبت به این مساله حساسیتش برانگیخته شود. فرهنگ مصرف مساله‌ای سیاسی نیست که دولت بتواند تصمیم بگیرد انجامش بدهد یا نه. ما یک فرهنگ مصرف بی‌رویه در ایران داریم که هر چه بیشتر به مساله نزدیکتر می‌شویم متوجه می‌شویم یک مقدار به عادت‌های مصرف مردم بستگی دارد که مسئولیت اجتماعی در برابر مصرف ندارند. اما مصرف شهری و مصرف خانگی‌مان مساله کوچکتری است نسبت به مصرف کشاورزی‌مان. مساله اساسی‌تر که به ذخایر آب زیرزمینی صدمه سنگینی زده مساله کشاورزی ست. یک مقدار زیادی چاه‌های بی‌رویه زده شده و کشاورزها از آب‌های زیرزمینی استفاده کرده‌اند برای تولید کشاورزی. تولید کشاورزی به اندازه کافی مدرن نیست با وجود آن که کارهای زیادی در این زمینه شده است ولی به اندازه کافی مدرن نیست که بتوانیم به شکل کارآمدی از آب‌های زیرزمینی استفاده کنیم.
من فکر می‌کنم اگر به اندازه کافی روی مساله مدرنیزه کردن بخش کشاورزی سرمایه‌گذاری نشود هر برنامه‌ای با شکست مواجه می‌شود».

ستار محمودی قائم مقام وزیر نیرو درخصوص تنش آبی در شهرهای کشور و اینکه میزان بارندگی‌های امسال نسبت به میانگین بلندمدت ۲۰ درصد و نسبت به سال گذشته ۱۴ درصد کاهش داشته است، گفت: سال گذشته ۵۱۷ شهر با تنش آبی مواجه بودند که امسال ۱۰ شهر نیز به آنها اضافه شده است.