افزایش خشکی تالاب هورالعظیم به دلیل اجرای برنامه‌های غیر اصولی نفت در دولت محمود احمدی‌نژاد و دیگری خبر کاهش ۵۰ درصدی حجم روان آب‌های سطحی ایران، دو خبری است که از یک واقعیت ناخوشایند حکایت می کنند. خطر خشکیدگی منابع آبی در ایران.
ساخت برخی سازه‌های نفتی در تالاب هورالعظیم در دولت قبل آنچنانکه معصومه ابتکار رئیس حفاظت محیط زیست ایران می‌گوید مانع از ورود آب به این تالاب بوده است.
Your browser doesn’t support HTML5
عصر پساخشکیدگی؛ گفت‌وگو با ناصر کرمی و اسماعیل کهرم
تالاب هورالعظیم یا تالاب بزرگ هویزه بزرگترین تالاب استان خوزستان است که در مرز ایران و عراق واقع شده است. این تالاب مدتی است با خطر خشکیدگی کامل و نابودی روبه‌رو است.
روز شنبه رئیس سازمان حفاظت محیط زیست ایران درباره آلایندگی‌های نفتی تالاب هورالعظیم به خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، گفت که برنامه اکتشاف نفت در محدوده تالاب هورالعظیم در دولت محمد خاتمی مشروط به این بود که تالاب هورالعظیم آسیب نبیند و با قید این شرط با برخی از طرح‌های نفتی موافقت شد.
اما به گفته خانم ابتکار با پایان دولت محمد خاتمی و آغاز ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد برخی سازه‌های نفتی مانع ورود آب به این تالاب شدند.
مشکلی که خانم ابتکار می گوید دولت فعلی می خواهد آن را اصلاح کند.
اسماعیل کهرم، کارشناس محیط زیست و استاد دانشگاه در تهران در توضیح تهدید تالاب هورالعظیم می‌گوید:
«این تالاب بسیار مهم که حدود چهار هزار نفر از مردم قدیمی در آن زندگی می‌کردند و تمدن بسیار قدیمی داشتند را ما مانند شمع از دو طرف سوزاندیم. یعنی در زمان جنگ صدام حسین دستور داد که این تالاب خشک شود و آبش را خالی کنند . از این طرف هم ما در قسمت شرق تالاب شروع کردیم تاسیسات نفتی درست کردن. در نتیجه بازهم نفت در مملکت ما مسائل زیست‌محیطی را کنار زد. الان ما یک تالابی داریم که نصف آن خشک شده که تولید ریزگرد می‌کند و آن قسمت شرق که هم مرز با ماست دچار انواع آلودگی‌های نفتی است که عبور و مرور پرنده‌های ذیقیمت مهاجر را غیرممکن کرده است.»
معصومه ابتکار همچنین به ایسنا گفته که روزهای ابتدایی شروع دولت فعلی سازمان حفاظت محیط زیست خواستار ورود آب به تالاب شد که از نیمه‌های سال گذشته این اتفاق عملیاتی شد و آب وارد هورالعظیم شده و هم اکنون بخش‌هایی از تالاب نیز آبگیری شده است.
این در شرایطی است که میزان روانآبهای موجود ایران هم در شش حوزه اصلی آبریز نسبت به میانگین بلند مدت یعنی حدود دو دهه پیش، ۵۳ درصد کاهش یافته است.
ناصر کرمی، اقلیم‌شناس و کارشناس محیط زیست مقیم نروژ در یک مقایسه آماری درباره کاهش حجم روانآبهای ایران می‌گوید:
«بیش از دو دهه پیش را که نگاه کنیم حدود ۴۵۰ میلیارد مترمکعب دریافتی داشتیم که دو سوم این حدودا‌ً تبخیر می‌شد و از دسترس خارج می‌شد و یک چیزی حدود ۱۳۰ تا ۱۴۰ میلیارد مترمکعب سالانه بارشی بود که بر ایران می‌بارید. خب این آب تجدیدپذیر بود. اما الان یک مشکل این است که ما بهره‌برداری بی‌رویه کردیم. سدسازی‌ها و رشد بی‌رویه کشاورزی به جای خود، مشکل بزرگتر که متاسفانه چندان مورد توجه جامعه آکادمیک ایران هم نبوده این است که در ایران به صورت واقعی تغییر اقلیم رخ داده. یعنی دیگر آن آمار قبلی ۲۵۰ میلی‌متر بارش سالانه یا ۱۳۰ تا ۱۴۰ میلیارد مترمکعب آب دریافتی، دیگر اصلا‌ً وجود ندارد. یعنی هر کسی که بر این مبنا تحلیل می‌کند تحلیلش قطعا‌ً غلط خواهد بود. الان بارش در ایران از ۲۵۰ میلی‌متر به حدود ۲۰۰ میلی‌متر رسیده. یعنی حداقل ۲۰ درصد کاهش پیدا کرده. اما روان‌آب‌ها از این هم کمتر شده. چون علاوه بر کاهش بارش ما با افزایش دما هم روبه‌رو شدیم. که این میزان تبخیر را افزایش می‌دهد. این آماری که دیروز اعلام شد یعنی آن چیزی که وزارت نیرو اعلام کرد به این معنی است که ما از ۱۳۰ میلیارد مترمکعب رسیدیم به ۸۰ و یا ۹۰ حداکثر. فکر می‌کنم این آبی است که به صورت واقعی در ایران می‌بارد و قابل دسترس و استفاده خواهد بود.»
با این اوصاف هر سال بیش از سال قبل منابع آبی ایران تهدید می شوند. اما برای مقابله با این وضعیت چه باید کرد؟ ناصر کرمی در این باره نیز می‌گوید:
«ما باید سبک زندگی‌مان را تغییر دهیم. این کار دشواری است.باید کشاورزی را در ایران خیلی محدود کنیم. شیوه‌های مصرف آب شرب، آب شهری و خانگی را باید تغییر دهیم. در صنعت، کل مقوله توسعه صنعتی در ایران باید بازنگری جدی شود. شاید خیلی از صنایع آب‌بر دیگر اصلا‌ً توجیه نداشته باشند و باید برچیده شوند. ما وارد یک دوران تازه شدیم. یک دوران پست‌نرمال اقلیمی. یعنی نرمال اقلیمی ما حدود ۱۳۰ میلیارد مترمکعب آب در دسترس که این دوران تمام شده و به یک دوران تازه‌ای پاگذاشته‌ایم. باید خودمان را منطبق کنیم با این دوران پست‌نرمال اقلیمی. عصر پساخشکیدگی. یک خشکیدگی در ایران رخ داده. خشکسالی نیست. چون اگر خشکسالی بود باید برمی‌گشت. منتها این خشکیدگی هرگز برنخواهد گشت.»
در زمان بارندگی میزانی از آب باریده شده جذب زمین می‌شود و مقداری هم در سطح زمین جاری می‌شود و به رودخانه‌ها و دریاها می‌ریزد. این آب باقی‌مانده با نام روان‌آب سطحی شناخته می‌شود. روان آب‌هایی که از حجمشان در ایران دیگر خیلی کاسته شده است.