پس از امضای خرید ۱۱۸ فروند هواپیمای نو از شرکت ایرباس برخی انتقاد کرد‌ه‌اند که ایران‌ایر بهتر است به جای هواپیمای نو به سراغ خرید هواپیمای دست دوم برود.
به عنوان نمونه فریبرز رییس دانا کار‌شناس اقتصادی در گفت‌وگو با رادیو فردا معتقد است این همه ارز برای خرید هواپیما به مصلحت نیست و می‌شود هواپیمای ارزان‌تر دست دوم هم خرید. در کنار برخی افراد مانند فریبرز رئیس دانا چندین خبرگزاری از جمله خبرگزاری فارس نیز در ایران در سلسله گفت‌وگو‌هایی سعی دارند بگویند ایران بهتر است به جای خرید هواپیمای نو هواپیمای دست دوم بخرد اما این گفته‌ها از نظر فنی چقدر مبنای علمی دارد؟
اصغر فخریه کاشان، قائم مقام وزیر راه و شهرسازی، در این باره می‌گوید: «هواپیمای دست دوم به زودی کهنه‌تر شده و نیازمند تعمیرهای دوره‌ای خواهد بود و اتخاذ این روش، به مثابه آفتابه را خرج لحیم کردن است.»
قائم مقام وزیر راه و شهرسازی، مضرات استفاده از هواپیمای دست دوم را بالا بودن ریسک استفاده از آنها، مصرف بالای سوخت، فاصله گرفتن صنعت حمل ونقل هوایی کشور از استانداردهای بین‌المللی و سلب قدرت رقابت‌پذیری می‌داند؛ در مقابل فریبرز رییس دانا معتقد است: «اگر ایران ایر به جای هواپیمای نو ۱۰۰ میلیون دلاری، هواپیمای دست دوم که از نظر ایمنی دارای استانداردهای لازم است را با قیمت ۵۰ میلیون دلار بخرد صرفه با دومین روش است. چون با هواپیمای ۵۰ میلیون دلاری می‌توان بلیط ارزان‌تر فروخت اما اگر بخواهیم هواپیمای نو بخریم تنها قشر کمی از مردم ایران می‌تواند سوار هواپیما شوند.»
البته می‌توان چندین مثال نقض برای چنین سخنانی در صنعت هوایی جهان نام برد.
در اروپا دو شرکت ارزان قیمت جرمن وینگز و رایان ایر در زمینه پروازهای ارزان قیمت با هم رقابت می‌کنند.
شرکت جرمن وینگز که زیر مجموعه شرکت بزرگ لوفت‌هانزا است از هواپیماهای دست دوم شرکت لوفت‌هانزا با سنی بالای ۱۰ سال استفاده می‌کند در اصل وقتی هواپیماهای شرکت لوفت‌هانزا، سنشان از محدود ده سال بیشتر می‌شود برخی از هواپیماهای زیر ۲۰۰ نفره این شرکت به شرکت جرمن وینگز انتقال می‌یابند. این شرکت حتی هواپیماهایی با سن بالای بیست سال دارد. اما با این روش نه تنها شرکت جرمن وینگز چندان سودآور نبوده بلکه تاخیر‌های پیاپی به دلیل مشکل فنی سبب شده نشان این شرکت در اروپا چندان معتبر نباشد و مشتریان به جای استفاده از این شرکت به سمت استفاده از شرکت‌های مانند رایان‌ایر روی بیاورند.
شرکت رایان‌ایر بر خلاف جرمن وینگز هوایپما‌هایش را به‌صورت نو می‌خرد. تمامی مدل‌های استفاده شده در رایان‌ایر از هواپیماهای مدرن بوئینگ ۷۳۷ هستند. اما استفاده از هواپیماهای نو نه تنها سبب گران شدن بلیط هواپیماهای این شرکت نشده بلکه در برخی مسیر‌های پروازی که مثلا بلیط قطار درجه دو ۵۰ یورو تمام می‌شود این شرکت بلیط‌هایش را حدود ۳۰ یورو می‌فروشد.
با روش‌های مختلف مبتکرانه فروش بلیط در کنار حذف عوامل هزینه‌زا و همچنین استفاده از هواپیماهای مدرن و نو این شرکت توانسته قیمت بلیط‌هایش را بسیار رقابتی کند. استفاده از هواپیماهای نو به غیر از کاهش مصرف سوخت، کاهش هزینه تعمیرات و کاهش تاخیر‌های پروازی اطمینان خاطر ایمنی هم به مسافران این شرکت داده است. با این روش رایان‌ایر توانسته در سال بالای ۵ میلیارد دلار درآمد داشته باشد. سود عملیاتی این شرکت در سال ۲۰۱۵ دو برابر سال قبل شده است. این شرکت در سال گذشته میلادی توانسته حدود ۲۴ میلیون نفر را با پروازهای ارزان قیمت خود و با هواپیماهای نو و مدرن جا بجا کند.
این شرکت ایرلندی با حدود ۳۰۰ هواپیمای بوئینگ ۷۳۷ به طور مستقیم زمینه کار برای حدود ۱۰ هزار نفر در اتحادیه اروپا را فراهم کرده است.
مقایسه نمونه رایان‌ایر و جرمن وینگز به تنهایی نشان می‌دهد استفاده از هواپیمای نو به جای دست دوم در کنار مدیرت هوشمند چگونه می‌تواند اشتغال‌زایی و ایجاد سود سرشار را فراهم کند.
اما چرا استفاده از هواپیما نو به جای دست دوم با اینکه قیمت دو برابری دارد مقرون به صرفه است.
دلیل اول به سرعت رشد تکنولوژی باز می‌گردد به عنوان مثال هواپیمای ۷۳۷ مکس که در سال ۲۰۱۷ تحویل رایان‌ایر می‌شود نسبت به هواپیماهایی کنونی رایان‌ایر ۲۰ درصد مصرف سوخت کمتری دارد. کاهش مصرف سوخت در کنار هزینه تعمیرات، تقریبا ۵۰ درصد هزینه عملیاتی هواپیماهای مدرن و نو را نسبت به هواپیمای ۵ تا ۱۰ سال کار کرده پایین‌تر می‌آورد.
هرچه سن هواپیما بالا‌تر می‌رود باید چک‌های بیشتر برای ایمنی طی شود و قطعات بیشتری باید تعویض شوند هرچه سن هواپیما هم بالا‌تر می‌رود هزینه‌های عملیاتی یک هواپیما به صورت صعودی بالا می‌رود. برای همین شرکت‌های موفق هوایی پس از ۵ تا ۱۰ سال سعی می‌کنند برخی هواپیماهای خود را که بیشتر زیان‌ده هستند با قیمت‌های پایین‌تر به شرکت‌های درجه دو آفریقایی و آسیایی بفروشند.
نکته مهم دیگر این است که شرکت‌های بزرگ هواپیماسازی برای آنکه حجم فروش خود را بالا ببرند و هزینه طراحی و ساخت یک هواپیما را در فروش بالا سرشکن کنند حاضر می‌شوند به شرکت‌های بزرگی که هواپیما نو را در مقیاس زیاد می‌خرند تسهیلات ویژه‌ای اعطا کنند و هواپیما را با شرایط خوب مثلا اجاره به شرط تملیک با سود پایین بفروشند در خرید ۱۱۸ فروند ایرباس نو به ایران‌ایر هم طبق اعلام وزارت راه و شهرسازی ایران، شرکت ایرباس تنها ۱۵ درصد قیمت هواپیما را در ابتدای تحویل هواپیما، می‌گیرد ابن بدان معنی است که مثلا هواپیمای ایرباس ۳۲۰ نئو که قیمتی در حدود ۱۰۰ میلیون یورو دارد با حدود ۱۵ میلیون یورو تحویل ایران ایر می‌شود و باقی قیمت هواپیما طی چندین سال از ایران ایر گرفته می‌شود. اما اگر ایران ایر بخواهد این هواپیما را مثلا با عمر ۵ سال کارکرد از یک شرکت هوایی بخرد باید حدود ۵۰ میلیون یورو بپردازد.
برای خرید مستقیم از ایرباس یا بوئینگ به دلیل قوانین بسیار سختگیرانه و بازرسی‌های پیاپی احتمال قرارداد‌های کثیف و اخذ پورسانت بسیار پایین است در حالی که در خرید هواپیماهای دست دوم بخشی از پول خرید هواپیماهای به دست واسطه‌گران و دلالان می‌رسد.
اصغر فخریه کاشان، قائم مقام وزیر راه و شهرسازی، اعتراض برخی نسبت به واردات هواپیمای نو در روزهای اخیر را ناشی از حذف دلال بازی در قرارداد‌های اخیر خرید هواپیما دانسته و می‌گوید «که در سالیان اخیر، معاملات خرید و واردات هواپیما توسط همین دلال‌ها صورت می‌گرفته است. برای همین پس از امضای قرارداد با ایرباس، صد‌ها دلال در کشور با افراد مختلف تماس گرفته‌اند و اعتراض این عده از افراد برای خرید هواپیمای نو، به دلیل حذف دلال بازی‌ها بوده زیرا در هواپیمای نو قیمت‌ها کاملا مشخص بوده، اما در هواپیمای کهنه قیمت‌ها گم بوده و هر قیمتی را می‌توان مطرح کرد.»
فخریه کاشان، خطاب به منتقدان خرید هواپیمای نو ایرباس گفته است: «دعواهای جناحی، سرجای خود، اما منافع ملی کشور را نباید قربانی دعواهای جناحی کرد.»
وی، با طرح این پرسش که چرا منتقدان کنونی خرید هواپیمای نو در حین خروج سالانه سه تا پنج میلیار دلار ارز بایت جابجایی مسافر با ایرلاین‌های خارجی اعتراض نمی‌کنند، خود پاسخ می‌دهد: «حال که دولت می‌خواهد با پرداخت ۱۰ میلیارد دلار در مدت ۱۰ سال، سیستم حمل و نقلی کشور را نوسازی کند، آنها اعتراض می‌کنند.»
......................................................................................................
نظر نویسنده بیانگر دیدگاه رادیو فردا نیست.