اوج و حضیض عدم تعهد

هفدهمین اجلاس سران کشورهای عضو جنبش عدم تعهد که چهار سال با ریاست دوره‌ای ایران به کارش ادامه داده بود و روز شنبه آقای حسن روحانی آغاز دور تازه‌اش را چکش زده بود در شامگاه یکشنبه و با انتشار بیانیه پایانی، سکان هدایت را به دستان نیکلاس مادورو رییس جمهور کشور بحران‌زده ونزوئلا سپرد.

آقای مادوروی چپگرا سه سال پیش وارث ونزوئلایی شد که هوگو چاوز رییس جمهور پیشین طی حدود دو دهه ریاست جمهوری پایه‌هایش را یکسره به اتکای فروش نفت نهاد. نفتی که تا قیمتش رونقی داشت همه چیز بر وفق مراد بود و شعارهای چپگرایانه چاوز و سپس مادورو و حزبشان خریدارانی داشت. اما سقوط قیمت نفت ورق را در این کشور آمریکای لاتین برگرداند.

تورم افسارگسیخته، کمبود کالاهای اساسی همچون شیر، دارو و مواد غذایی باعث شد که مردم مایحتاج خود را در صف‌های طولانی و قیمت‌های گزاف به دست بیاورند.

قطعی برق و خاموشی‌های سراسری هم که اضافه شد پیروزی احزاب مخالف با دوسوم کرسی‌ها، بروز تظاهرات خیابانی و اعتصابات، ونزوئلا را در ۹ ماهه اخیر زمین‌گیر کرد.

اوج و حضیض عدم تعهد؛ مهرداد قاسمفر

احمد علوی استاد اقتصاد در سوئددر این باره می‌گوید:

«مهمترین دلیلش سیاست‌های غلط رهبران حاکم بر این کشور است که باعث شد به جای اینکه نفت در جهت تولیدی کردن این کشور و تنوع اقتصادی به کار گرفته شود... به هر حال این اقتصادی بود که مثل اقتصاد ایران اقتصاد رانتی، تک‌محصولی و ناتوان از اینکه خودش را در بازارهای بین‌المللی مطرح کند و هم متنوع کند.»

حالا آقای مادورو که به دلیل ناکارآمدی در سومین سال ریاست جمهورییش بر لبه تیغ عزل شدن از سوی رای‌دهندگانی است که احتمالا در ماه ژانویه پیش رو سرنوشت برکناری یا ادامه کارش را تعیین خواهند کرد، ریاست جنبش عدم تعهد را به دست گرفته است.

شاید آقای مادورو انتظار داشت که میزبانی‌اش از ۱۲۰ کشور عضو جنبش عدم تعهد صحنه بحران‌زده سیاست داخلی را کمی به نفعش برگرداند.

حبیب حسینی‌فرد تحلیلگر مسایل سیاسی در آلمان در این باره می‌گوید:

«خب آقای مادورو هم امسال به سان سال ۲۰۱۲ که در ایران برگزار شد و جمهوری اسلامی هم در اوج انزوایش فکر می‌کرد که این جنبش می‌تواند کمکی کند برای شکستن این انزوا و کاهش یک مقدار تحریم‌ها، در مورد آقای مادورو هم یک کم چنین انگیزه‌هایی مطرح بود با توجه به بحرانی که کشور را فراگرفته و مشکلات اقتصادی که این کشور دارد. منتها کل اجلاس را ما دیدیم که بااینکه خیلی رویش سرمایه‌گذاری شد فقط ۱۹ تن از سران کشورها شرکت کرده بودند که در قیاس با کنفرانس ایران هم که ۲۷ رهبر کشور شرکت کردند باز عقبتر بود. در خود کشور هم اعتراض‌ها بالا بود و صحبت از این بود که ۲۰۰ میلیون دلار که خرج این کنفرانس می‌شود آیا اصولا توجیهی دارد؟»

جنبش عدم تعهد اما خود نیز که روزگاری در گرماگرم جنگ سرد با میزبانی مارشال تیتو رهبر کاریزماتیک یوگسلاوی پیشین و حضور چهر‌ه‌های نامدار آن روزگار عالم سیاست مثل جمال عبدالناصر، جواهر لعل نهرو و سوکارنو از اندونزی و قوام نکرومه از غنا شکل گرفت حالا و بعد از بیش از نیم قرن به نظر می‌رسد در معادلات جهانی وزنه اثرگذاری نیست.

حبیب حسینی‌فرد می‌گوید:

«به لحاظ فرمال نگاه کنیم این سازمان با ۱۲۰ عضوی که دارد بعد از سازمان ملل پرشمارترین سازمان جهانی است. ولی از همان روزگار از همان ۱۹۶۱هم که تشکیل شد این جنبش به اعتبار منافع گرایش‌ها و دیدگاه‌های متفاوتی که در آن بود شاید یک مقدار توانست عرض اندامی کند در آن دوران جنگ سرد علیه دو بلوک به عنوان نیروی سوم، ولی همان دوره هم می‌بینیم که نگاه‌ها و درک‌های متفاوت از مسایل طوری است که حتی جنبش نمی‌تواند برای خودش یک دبیرخانه ایجاد کند یا اساسنامه تدوین کند. به خصوص بعد از پایان جنگ سرد فلسفه وجود این جنبش بیش از پیش زیر سئوال رفته و به نظر می‌آید هیچ نقش اساسی در معادلات سیاسی جهان بازی نمی‌کند و به همین دلایل می‌شود گفت عمر این جنبش تقریبا به سرآمده و فقط به اصطلاح لاشه‌ای از آن باقی مانده.»

جنبش عدم تعهد قرار است اجلاس بعدی‌اش را در باکو مرکز جمهوری آذربایجان برگزار کند.