جمعه‌ای که پشت سر گذاشتیم روز جهانی منع ختنه یا ناقص‌سازی جنسی علیه زنان بود و برنامه ویژه‌ای در این زمینه در رادیو فردا پخش شد. با اینکه سال‌هاست مسئله ختنه زنان در برنامه صدایی دیگر مورد توجه قرار می‌گیرد، امسال به نظر می‌رسد با گسترده تر شدن شبکه‌های اجتماعی، واکنش‌های بیشتری نسبت به این موضوع مطرح شده.
Your browser doesn’t support HTML5
ختنه دختران در ایران در برنامه صدایی دیگر از رویا کریمی مجد
یکی از شنوندگان رادیو فردا در این زمینه گفته:
«شاید ختنه کردن دختران به نظر یک مسئله فرعی بیاید ولی خودتان هم به من حق می‌دهید که مثله کردن جنسی یک دختر بچه دو یا سه ساله یا کمی بیشتر می‌تواند تاثیرات وحشتناکی بگذارد. فقط خواهش می‌کنم اگر از لحاظ حقوقی ممکن است آن را جرم اعلام کنند و مجازات برای این کار تعیین کنند.»
اما همه مخاطبان رادیو فردا در برابر انتشار آمار ختنه زنان در ایران چنین واکنشی نداشتند. تعداد زیادی از کامنت‌هایی که مخصوصا‌ً در صفحه فیسبوک رادیو فردا مطرح شده درصدد انکار موضوع ختنه زنان بوده. شاید همین دست از واکنشها سبب شده تا یکی از مخاطبان برنامه صدایی دیگر این پیام را برای ما ارسال کند:
«سلام. من یک دختر ۲۸ ساله هستم که در سن دوازده سالگی ختنه شدم. هدفم از انتشار این صدا این است که به آنهایی که می‌گویند دختر در ایران ختنه نمی‌شود و ختنه نشده بگویم من ختنه شدم، خواهرم هم ختنه شد. موضوع هم این جوری بود که من در یکی از شهرهای آذربایجان غربی در یک منطقه کردنشین هستم. خیلی از دوست‌های من و می‌توانم بگویم مادرم، خواهرم و خیلی از فامیل‌های من ختنه هستند. ۱۲ سالم بودم به من نگفتند ختنه چیست. توی زبان کردی بهش می‌گویند «سنت». به من نگفتند که قرار است کسی مرا سلاخی کند. قرار است بدن مرا ببرند. یک کمی بخواب. اگر ادرار کنی خوب می‌شوی. هیچ توضیحی ندادند که من قرار است خونریزی کنم. قرار است اتفاقی برای بیافتد. من تمام عمر از لذت جنسی محروم باشم. ولی سر مرا کاملا‌ً شیره مالیدند. من که آمدم داخل اتاق نمی‌دانستم که زنان آنجا چه کار می‌کنند. الان هم که احساس می‌کنم دردش را احساس می‌کنم. درد فجیعی بود. چند نفر دست و پای مرا گرفتند. شلوار مرا پایین کشیدند. بعد متوجه شدم. واقعا‌ً تقلا کردم. داد زدم. ولی مرا محکم گرفته بودند و هیچ وقت نمی‌توانم درد آن تیغ را روی بدنم هرگز فراموش کنم. جنایت بزرگی بود. با یک تیغ اصلاح که معلوم نبود چند نفر را با آن ختنه کردند. امکان ابتلاء به هر بیماری هست. مرا ختنه کردند. بعد پنبه گذاشتند. من به قدری درد داشتم. در شدیدی بود. آنها به من گفتند الان دستت پاک شده. الان دستت تمیز شده. می‌شود تویش آب خورد. مگر من دستم تا آن موقع ناپاک بود؟ بعد از جایم بلند شدم. نمی‌توانستم درست بایستم. آنها به من می‌خندیدند. می‌گفتند از ترس اینکه همه‌اش را ببرد زود سرپا شده! من واقعا‌ً داشتم از خشم می‌لرزیدم. آن کسی که ختنه کرده بود به من فحش داد. من واقعا‌ً نمی‌توانم آن تحقیر و توهینی که شدم را فراموش کنم. من نمی‌دانستم. سر بچه‌ها را شیره می‌مالند. گولشان می‌زنند. من الان خودم درگیر مشکلات زیادی هستم. ۲۸ سالم است. مشکل عدم اعتماد به نفس دارم. من الان بکارت دارم. خب بکارت برای من چه ارزشی دارد؟ باشد باکره‌ام دست نخورده‌ام. ولی به چه قیمت؟ آنها که می‌گویند چنین چیزی نبوده، من، خواهرم، دوستانی که داشتم، همه دوستانم، ما شاهدیم. ما قربانیان این موضوع هستیم. الان یک عده می‌گویند فقط در منطقه کردنشین هست. ولی هیچ دختری نمی‌آید که داد بزند آنجای مرا بریدند. اینجای مرا بریدند. چون خجالت می‌کشد. ولی این کار انجام شده. من شاهد و مدرک این موضوع هستم.»
مهرداد درویش‌پور جامعه‌شناس از سوئد و رایحه مظفریان جمعیت‌شناس و نویسنده کتاب «تیغ و سنت» از ایران مهمان برنامه امروز ما هستند.
آقای درویش پور، آیا اساسا‌ً رابطه‌ای میان اقوام و مذاهب مختلف و ختنه زنان در ایران وجود دارد؟
مهرداد درویش‌پور: «ختنه زنان اساسا‌ً با اسلام شروع نشده بلکه حتی در بسیاری از این جوامع در سنت پیش از اسلام وجود داشته. اندیشه اسلامی آن هم نه همه گرایش‌ها بر ختنه زنان صحه گذاشتند. در برخی از گرایش‌های اسلامی ختنه زنان ممنوع شده ولی ختنه پسران مجاز است در حالی که در برخی برعکس. بنابراین ختنه زنان را در درجه اول یکی از خشن‌ترین جلوه‌های فرهنگ پدرسالار می‌شود شناخت و محکوم کرد. ثانیا‌ً از هر نوع گرایش‌های دینی به هر نامی که باشد این ختنه را مجاز بشمارد خب طبیعتا‌ً باید با آن برخورد کرد، نقد کرد و مشروعیت‌زدایی کرد به عنوان یک عمل ضدانسانی و ضد زن و ضد حقوق ابتدایی فرد. قبل از اینکه ختنه زنان را به یک منطقه یا گروه قومی نسبت بدهیم باید به این مسئله تاکید کنیم که آن جریان‌های اسلامی که ختنه زنان را مجاز می‌دانند و آن محیط‌های عقب‌مانده‌تر یا عقب‌مانده نگاه داشته شده‌تر که ساختارهای قبیله‌ای و فرهنگ پدرسالار در آنها بسیار نیرومندتر است در آنجا مسئله ختنه زنان بسیار بیشتر اتفاق می‌افتد.»
خانم مظفریان در حالی که آمار رسمی از تعداد زنان ختنه شده در بخش‌هایی از ایران منتشر شده و زنانی به عنوان شاهدان و قربانیان این عمل شهادت داده‌‌اند چرا هنوز بخشی از جامعه ایران در برابر پذیرفتن این واقعیت و تلاش برای تغییر آن مقاومت می‌کنند؟
رایحه مظفریان: «متاسفانه صحبت شما خیلی درست است و ما چند روز اخیر مخصوصا‌ً امسال، چون سال‌های دیگر هم در این مورد صحبت می‌کردیم، ولی امسال با یک موج عظیمی از تهاجمات و اعتراض‌ها روبه‌رو شدیم. مخصوصا‌ً دوستان کرد. بدون توجه به اینکه اصلا‌ً هدف ما نشانه گرفتن قوم‌ها نیست. بلکه ما منطقه را از نظر جغرافیایی به آن اسم می‌شناسیم. نه تنها درباره منطقه کردستان صحبت می‌کنیم بلکه بارها و بارها تکرار کردیم در منطقه هرمزگان هم این اتفاق می‌افتد و حتی احتمال دادیم که در مناطق دیگر هم این اتفاق بیافتد. به اضافه اینکه مقوله انکار در تمام جوامع دیده می‌شود. حتی در کردستان عراق هم که شروع کردند کار مبارزه با ختنه را انجام بدهند تجربه شده بود. در کردستان عراق هم مردم اول نمی‌خواستند این سروصدا بلند شود که اصلا‌ً چنین رسمی در خانه‌ها وجود دارد. ولی سازمان‌های بین‌المللی اینجا سکوت نکردند و همچنان به راه خودشان ادامه دادند که موفق شدند یک روستایی را به نقطه صفر ناقص‌سازی زنان بعد از ۱۲ سال برسانند. من از همه دوستانی که در منطقه‌های مختلف زندگی می‌کنند عاجزانه خواهش می‌کنم که اولا‌ً تمام مقالات و مصاحبه‌های ما را کامل مطالعه کنند و بعد نسبت به آن نظر بدهند.»
آقای درویش پور به نظر شما زمینه این انکار از کجا فراهم شده؟
مهرداد درویش‌پور: بگذارید من به صراحت به عنوان یک پژوهشگر تاکید کنم در مورد ستمی که بر زنان صورت می‌گیرد هرچه ما بگوییم کم گفته‌ایم. بنابراین کسانی که سعی می‌کنند به نام مثلا‌ً باورهای دینی و پاسداری از باورهای دینی‌شان ختنه زنان و کلا‌ً خشونت علیه زنان را انکار کنند به نظر من فقط در پی تقویت باورهای پدرسالاری هستند. از آن گذشته اینکه مردم کردستان تحت ستم اتنیکی هستند یا بلوچستان یا بسیاری از بخش‌های جامعه ایران تردیدی نیست و باید با آن مبارزه کرد. اما به نظر من بسیار مهم است که به نام مقابله با تبعیض قومی به هیچ وجه نباید میدان داد خشونت علیه زنان و از جمله مسئله ختنه انکار شود.
خانم مظفریان، گویا همه واکنشها هم منفی نبودند و کسانی بودندکه واکنش‌های مثبت و همدلانه‌ای داشتند.
رایحه مظفریان: «بله. شمار زیادی هم در مجاورت آن کامنت‌ها نوشتند که بله این عمل انجام می‌شود و هنوز هم ادامه دارد و تحجری و قومی برخورد نکنید. بیایید کمک کنیم. به هر حال برای من به عنوان کسی که در مورد ختنه زنان سال‌هاست که کار می‌کنم همین موضوع جبهه گرفتن دوستان دیگر هم اهمیت دارد. به دلیل اینکه اگر تا این لحظه آن دوستان این موضوع را نادیده می‌گرفتند الان فرصتش پیدا شده و تلنگر خوردند و هوشیار شدند و می‌توانند درباره موضوع ختنه کمی آگاهانه‌تر بیاندیشند. یعنی ما از فرصت‌های رسانه‌ای استفاده می‌کنیم. به دلیل همین که این تابو را بشکنیم و این امکان را بدهیم که برگردد پشتش را نگاه کند و از مادرش بپرسد آیا این سنت همچنان ادامه دارد؟ اگر مادر بگوید نه ندارد یا دارد، او دیگر پیگیر است. نسبت به واژه ختنه حساس است. نه می‌‌خواهیم به اعتقادات مذهبی دوستان حمله کنیم و نه به منطقه‌ای که در آنجا زندگی می‌کنند. هدف فقط کنار گذاشتن این سنت است.»
*******
معاون رئیس جمهور در امور زنان گفته دولت با تفکیک جنسیتی موافق نیست. به گزارش ایسنا معاون رئیس جمهور در امور زنان گفته وقت آن رسیده زنان سهم خودشان را در جامعه در مفاهیم بندهای سند چشم‌انداز توسعه محقق کنند. شهیندخت مولاوردی تاکید کرده که جهان امروز به این نتیجه رسیده که جدایی زنان از مردان، ناکارآمد، غیراصولی و ناعادلانه است و نمی‌توان بر نقش زنان در توسعه چشم بست.
به گفته خانم مولاوردی بر اساس قانون در برنامه ششم توسعه باید استیفای حقوق شرعی و قانونی زنان به دور از فقر و فساد و تبعیض مورد توجه قرار گیرد و دیگر وقت آن رسیده که زنان سهم خودشان را در جامعه در مفاهیم بندهای این سند محقق کنند. معاون رئیس جمهور با تاکید بر اینکه کم‌کاری زنان و کم‌توجهی نظام نقش سازنده زنان را در سال‌های گذشته کمرنگ کرده گفته لازم است همه معاونان زنان استانداری‌های کشور فعالانه نظرات خودشان را مطرح کنند.
خانم مولاوردی همچنین تاکید کرده که جامعه در کنار مردان به تلاش زنان هم نیاز دارد و گفته نباید زنان شاغل و نخبه ایرانی بر سر دوراهی کار و زندگی مردد باشند. این سخنان خانم مولاوردی در حالی مطرح می‌شود که در سال‌های اخیر تلاش فزاینده‌ای برای خانه‌نشین کردن زنان و محدود کردن نقش آنها به خانه‌داری و تربیت فرزندان در جریان بوده. خانم مولاوردی درباره افزایش مرخصی زنان شاغل گفته تعبیر نادرست دولت قبلی از این مصوبه جامعه را به اشتباه انداخته، طوری که با توجه به بار مالی مصوبه از دستگاه‌های دولتی خواسته شده که در صورت امکان نسبت به افزایش مرخصی زایمان زنان اقدام کنند. او همینطور خبر داده که کار بررسی طرح دورکاری زنان هم تا اطلاع ثانوی در کمیسیون اجتماعی دولت متوقف می‌ماند. معاون رئیس جمهور در امور زنان تصریح کرده که دولت با تفکیک جنسیتی در ادارات و دانشگاه‌ها به اسم سالم‌سازی محیط کسب و کار موافق نیست. چرا که به گفته او زن و مرد ایران با توجه به گذشت ۳۵ سال از پیروزی انقلاب اسلامی به طور حتم مرز میان محیط خصوصی و کاری را آموخته‌اند.