این روزها همه در مورد فرانسه حرف می‌زنند. حرف و حدیث‌هایی که از برنامه‌ریزی برای سفر رییس جمهور ایران به فرانسه آغاز شد و با حوادث پاریس و تعویق افتادن سفر حسن روحانی ادامه پیدا کرد. اما آنچه در میان همه تحولات اخیر پاریس در ذهن‌ها مانده، گفت‌وگوی حسن روحانی بالاترین مقام اجرایی جمهوری اسلامی با تلویزیون فرانس ۲۴ بود. گفت‌وگویی که در رسانه‌های غیرفارسی زبان به سرعت منتشر شد.
در برنامه صدای دیگر این هفته به سخنان حسن روحانی می‌پردازیم.
Your browser doesn’t support HTML5
دولت روحانی و حجاب اجباری
در گفت‌وگوی شبکه تلویزیونی فرانس ۲۴ با رییس جمهور ایران، خبرنگار این شبکه تصویری از یک زن ایرانی را که حجابش را از سر برداشته بود به آقای روحانی نشان داد و از او پرسید که نظرش در مورد این عکس چیست، آیا این عکس او را شوکه می‌کند یا به نظرش توهین‌آمیز می‌آید یا نه؟
حسن روحانی اینطور پاسخ داد که «چه مسئله‌ای...» و ادامه داد که ما اینقدر مسایل مهم در کشور داریم که به این جور مسایل نمی‌رسیم. به گفته آقای روحانی هر کسی در زندگی خصوصی خودش آزاد است که هر کاری انجام می‌دهد. رییس جمهور ایران تاکید کرد که هرکسی اگر در ایران زندگی می‌کند باید به قانون احترام بگذارد.
خبرنگار دیگری که در این گفت‌وگو حضور داشت اما از منظر دیگری به این موضوع نگاه کرد و پرسید که آیا نمی‌شود این قانون را تغییر داد؟ او اشاره کرد به کشورهای تونس، ترکیه و مراکش که در آن مسئله حجاب برای زنان مسئله‌ای انتخابی است و از حسن روحانی پرسید که آیا ممکن است این اتفاق روزی هم در ایران رخ دهد؟
پاسخ حسن روحانی این بود که در ایران قوانینی وجود دارد که باید به آن احترام گذاشته شود. حسن روحانی در این مصاحبه خودش را یک حقوقدان معرفی کرد و گفت به عنوان یک حقوقدان معتقد است که باید به قوانین کشورها احترام گذاشته شود چون این قوانین توسط نمایندگان مردم در مجلس تصویب می‌شود و در نتیجه هر قانونی که باشد باید مورد احترام قرار گیرد.
همراه هستیم با آسیه امینی فعال مسایل زنان ساکن نروژ.
خانم امینی نظر شما در مورد این شیوه پاسخگویی آقای حسن روحانی چیست؟
آسیه امینی: «به نظر من جای تامل دارد اینکه حالا احساس من چه بوده شاید همان احساسی که در برابر خیلی از فعالان سیاسی و سیاستمداران، هر دو گروه، در برابر مسایل زنان واکنشی معمولا‌ً داده می‌شود که انگار اساسا‌ً مسئله زنان یک مسئله سیاسی نیست. بنابراین یک سیاستمدار همیشه مسایل مهمتری دارد که این مسایل غیرزنانه جایی برای دیدن مسایل زنان را نمی‌دهد. می‌خواهم از یک رفتار مردانه در قالب رفتارهای سیاسیون‌مان حرف بزنم.»
به نظر شما لحن آقای روحانی چطور بود؟
«چیزی که در کنه رفتار یک رییس جمهور دیده می‌شود، می‌شود گفت که در طول سال‌های متمادی و در رفتار رییس جمهورهای متمادی از پشتوانه‌های سیاسی گوناگون ما شاهدش هستیم، نوعی تحقیر و کم نگاه کردن و کم ارزش دادن به مسایلی هست که معمولا‌ً آنها یا پاسخی برایش ندارند یا ترجیح می‌دهند که از روبه‌رو شدن با این مسئله حذر کنند. یعنی می‌خواهم بگویم دو مسئله دارد. یکیش این است که خود این مسئله از نظرشان قابل بررسی نیست برای اینکه سیاست یک امر مردانه و مسایل زنان در این امر مردانه جای نمی‌گیرد. مسئله دیگر حاشا کردن و پرهیز کردن و در رفتن از جواب مستقیم به یک سئوال بسیار مشخص و صریح است.»
چه نمونه‌هایی از این رفتارهایی را که گفتید می‌شود مثال زد؟
«این رفتارها را از بسیاری از سیاستمداران ایرانی قبلا‌ً هم دیدیم. وقتی آقای احمدی‌نژاد می‌گوید در ایران همجنس‌گرا نداریم. بنابراین آنچه که من در پاسخ آقای روحانی دیدم دو مسئله است. یکی اینکه ایشان پرهیز کرده از جواب روشن به یک سئوالی که از ایشان پرسیدند. چون سئوال پرسیده شده اینست که آیا شما با یک رفراندوم در این مورد روبه‌رو هستید. و ایشان می‌گوید که مردم باید به قانون احترام بگذارند. این دو مسئله است. یعنی اینکه شما به قانون احترام بگذارید فرق می‌کند با اینکه شما بخواهید از طریق یک رفتار مدنی و قانونی تقاضای تغییر قانون را بکنید. و دوم اینکه ایشان به عنوان یک مرد سیاسی و یا انسان سیاسی اساسا‌ً این مسئله را در خور بحث نمی‌دانند. افراد سیاسی در ایران یک موقعیتی برای خودشان قا‌ئلند که تا مسئله زنان به آن سطحی از دعوای سیاسی نرسد که آنها در شأن خودشان بدانند، نمی‌بینند مسئله را.»
خانم امینی ما شاهد این هستیم که حتی فعالان جنبش زنان هم مسایل مهمتری از حجاب را در مد نظر دارند. ما حتی در تاریخ جنبش زنان بعد از انقلاب هیچ واکنش جدی از سوی فعالان جنبش زنان در داخل ایران نسبت به این ماجرا نداشتیم. فکر می‌کنید واکنش‌هایی که تا به حال زنان ایرانی جز در آن بخشی که مربوط می‌شود به نافرمانی مدنی و زنان عموما‌ً تلاشی برای تبعیت از قانون حجاب انجام نمی‌دهند، فکر می‌کنید چقدر تاثیر دارد روی این لحن و این نوع برخورد عالی‌ترین مقام اجرایی جمهوری اسلامی با مسئله حجاب؟
«به نظر من یک انتقاد درست و جدی هست، خودم به عنوان کسی که در فعالیت‌های زنان در یک برهه حضور داشتم، اقرار می‌کنم که این یک انتقاد درست هست به فعالان حقوق زنان در ایران. البته باید بگویم که این طور نبوده که هرگز وارد بحث‌‌های فعالان جنبش زنان نشده باشد. بارها راجع به این مسئله صحبت شد و اتفاقا‌ً کسانی که شاید بعدها خودشان را متولی خیلی چیزها دانستند از کسانی بودند که همیشه با این استدلال که مسئله حجاب یک مسئله سیاسی است و باعث سرکوب فعالان جنبش زنان می‌شود، دیگران را ترغیب نکردند به وارد شدن به این مسئله. می‌خواهم بگویم که این مسئله وارد برخی از گروه‌ها شده بود اما افرادی بودند که همیشه توجیه‌گر این مسئله بودند که مسایل زنان بهتر است نرم پیش برود و آرام پیش برود و بهتر است بدون تنش پیش برود و مسئله حجاب موضوع را سیاسی می‌کند، یعنی ما را با سرکوب سیاسی جدی مواجه می‌کند. اما خب دیدیم که این استدلال درست نبود. چون واکنش سیاسی‌ها حتی در مسالمت‌آمیزترین رفتارهای مدنی فعالان جنبش زنان هم باز با سرکوب سیاسی روبه رو شد. بنابراین شاید بهتر بود که مسایلی که دربرگیری بیشتری دارند بیشتر مورد توجه قرار می‌گرفتند. از جمله حجاب. به هر حال ما این تجربه ناموفق را داشتیم و باید ازش درس بگیریم. یعنی مسئله‌ای که برای زنان مهم است باید در مرکز توجه، هم از طرف فعالان زن و هم از طرف مردم و هم از طرف سیاسیون، قرار گیرد تا مهم شود. بله من این انتقاد را می‌پذیرم و فکر می‌کنم انتقادی است که ما باید به تاریخ کارهای خودمان داشته باشیم.»
اما انتشار سخنان حسن روحانی در شبکه‌های اجتماعی واکنش‌های متفاوتی را به همراه داشت. شهرزاد نوشته اگر صحبت از احترام به قوانین یک کشور است پس چرا بانوان هنرمند و ورزشکار ما در کشورهای خارجی نباید مطابق قانون آن کشورها پوشش داشته باشند؟ در ادامه همراه می‌شویم با سوده راد فعال برابری طلب ساکن پاریس.
خانم راد، اگر رییس جمهور فرانسه در یک رسانه با این لحن در مورد زنان فرانسوی حرف می‌زد واکنش مردم چه بود؟ آیا اصلا‌ً واکنشی نشان می‌دادند؟
سوده راد: فضای فرانسه و ایران را طبیعتا‌ً اولین چیزی که به ذهن می‌رسد این است که نمی‌شود با هم مقایسه کرد. ولی می‌توانم بگویم که حتما‌ً اعتراضاتی صورت می‌گرفت کمااینکه بیشتر هم در مورد صحبت‌هایی که مربوط بود به حقوق زنان یا نابرابری جنسیتی و خلاف ایده‌آل‌های جامعه فرانسه بوده در زمینه برابری جنسیتی اعتراض‌هایی اتفاق افتاده. اما آقای روحانی دقیقا‌ً به یک موضوع می‌توانم بگویم خندیدند یا بگوییم پوزخند و نیشخند زدند، و آن موضوع هم موضوع حجاب اجباری در ایران بوده. موضوعی که حداقل سی و پنج شش سال با آن درگیر هستیم و همچنان هم به نظر می‌رسد در سال‌های آینده با آن درگیر خواهیم بود.
خانم راد، به نظر شما چطور موضوعی که دغدغه ۳۶ ساله زنان ایرانی برای نافرمانی مدنی بوده با چنین واکنشی روبه‌رو می‌شود؟
آن چیزی که به عنوان نافرمانی مدنی در ایران می‌بینیم که اسم آن را می‌گذارند بدحجابی، لزوما‌ً به خاطر عدم اعتقاد یا اعتراض به اجباری بودن حجاب نیست. در واقع ما وقتی می‌توانیم یک روش یا یک کاری را اعتراض تلقی کنیم که آگاه باشند مردم نسبت به اینکه حقوق‌شان دارد پایمال می‌شود و آن کار را سیاسی تلقی کنند. در واقع بدحجابی یا نافرمانی مدنی که امروز می‌بینیم همه یک جور اعتراض نیست و نشانه‌اش هم این است که اعتراضی که ما فکر می‌کردیم ممکن است به این خنده آقای روحانی از داخل ایران بشود نشد. اعتراض به حجاب و پوشش اجباری در طول این سال‌ها یا زیرمینی بوده یا به همین شکل نافرمانی مدنی که اشاره شد خودش را نشان داده. در واقع ما جنبش مشخص یا کمپین مشخصی در داخل ایران و توسط افرادی که در داخل ایران هستند و تحت این قانون اجبار پوشش هستند تا به حال ندیدیم متاسفانه.