این روزها ماجرای تحویل سامانه‌های دفاع ضدموشکی اس-۳۰۰ به ایران بار دیگر مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفته. چندی پیش رسانه‌های کویتی و اسرائیلی از تصمیم روسیه برای لغو این قرارداد خبر داده‌اند. مقامات ایرانی تاکید دارند مشکلی برای تحویل این سامانه‌ها وجود ندارد. در حالی‌که مقامات روس واکنشی علنی به این موضوع نداشتند، روزنامهٔ پرشمارگان روسی کامرسانت که همواره پیگیر این موضوع بوده، به نقل از منابع خود نوشت که ادعاها مبنی بر تعلیق دوبارهٔ ارسال اس-۳۰۰ به ایران صحت ندارد اما این‌گونه هم نیست که این قرارداد بدون مشکل در حال اجرا باشد.
ایوان سافرونوف (Ivan Safronov) خبرنگار کامرسانت و مولف این گزارش در مصاحبه با رادیو فردا دربارهٔ وضعیت کنونی این قرارداد چنین توضیح می‌دهد:
Your browser doesn’t support HTML5
گفت‌وگوی آنا رایسکا با ایوان سافرونوف درباره سرنوشت موشک‌های اس۳۰۰ روسیه
ایوان سافرونوف: وضعیت بحرانی نیست اما ساده هم نیست. طرفین دربارهٔ مشخصات فنی، تعداد سامانه‌ها و راه‌های ارسال آن به توافق رسیده‌اند اما بر سر مسایل مالی اختلاف نظر دارند. براساس قراردادی که در پاییز گذشته بین روسیه و ایران امضا شد، قرار است چهار سامانهٔ اس-۳۰۰ پی‌ام‌یو-۲ به ایران تحویل داده شود. این سامانه‌ها به سفارش سوریه تولید شده بود اما مسکو با توجه به درخواست‌های اسرائیل و نگرانی از ادامهٔ جنگ در سوریه از ارسال آنها خودداری کرد و اکنون آن را با برخی تغییرات به ایران خواهد فروخت.
ارزش این قرارداد نزدیک به ۱ میلیارد دلار است و قرار بود ایران این مبلغ را طی چهار الی پنج قسط به روسیه پرداخت کند. تا جایی که خبر دارم قسط اول پرداخت شد و کارخانهٔ آلمازآنتی، مجری این سفارش، کار خود را آغاز کرد. اما اکنون ایران می‌خواهد شرایط مالی قرارداد را تغییر و تعداد قسط‌ها را افزایش دهد – گویا با این بهانه که در صورت لغو دوبارهٔ این قرارداد پول کمتری در دست روسیه باقی بماند. این موضوع با اعتراض طرف روس روبرو شد زیرا پنج سال پیش که قرارداد قبلی فسخ شده بود، مبلغ پیش‌پرداخت فوراً به ایران بازگردانده شد. منابع ما می‌گویند درک می‌کنند که سقوط بهای نفت و کاهش درآمدها ممکن است ایران را واداشته تا در شرایط مالی قرارداد بازنگری کند، اما مذاکره‌کنندگان روس تاکید دارند که تمام مفاد هماهنگ‌شدهٔ قرارداد باید به طور کامل اجرا شود.
به طور کلی، می‌بینید که مشکلات فنی است و منابع ما تاکید می‌کنند که به هیچ عنوان بحث لغو یا تعلیق این قرارداد در میان نیست. البته تاریخ اجرای آن هم هنوز مشخص نیست. اگر مذاکره‌کنندگان بتوانند ظرف یکی دو ماه اختلاف‌های مالی را برطرف کنند ممکن است این سامانه‌ها در اوایل سال ۲۰۱۷/ پایان ۱۳۹۵ در اختیار ایران قرار گیرد.
ماجرای فروش اس-۳۰۰ به ایران سالیان سال است که ادامه دارد و ما همچنان موانع در اجرای این قرارداد را برمی‌شماریم. با توجه به اطلاعاتی که از منابع‌تان در صنایع دفاعی و وزارت دفاع روسیه دارید، از دید شما - نه به عنوان خبرنگار که به عنوان شخص آشنا با این موضوع - آیا این قرارداد روزی اجرا خواهد شد؟
به نظر من، بله. زیرا تحویل این سامانه‌ها برای روسیه اهمیت فراوان دارد. بازار تسلیحاتی عرصهٔ رقابت‌های سنگین است. از دست دادن مشتری بالقوه آن هم در شرایطی که فروش تسلیحات از منابع اصلی درآمد ملی در روسیه به حساب می‌آید، بسیار کوته‌بینانه خواهد بود. در سال ۲۰۱۰ خودداری روسیه از فروش اس-۳۰۰ به ایران به اعتبار این کشور به عنوان صادرکنندهٔ تسلیحات ضربهٔ سنگینی وارد کرد. ضربه‌ای دیگر فاجعه‌بار خواهد بود.
همچنین از یاد نبرید که ده سال پیش ولادیمیر پوتین دربارهٔ فروش اس-۳۰۰ به ایران تصمیم گرفته بود و این دمیتری مدودف بود که برای عدم‌ارسال این سامانه‌ها دستور داد. بر هیچ‌کس پنهان نیست که هرچند پوتین در این روند مداخله نکرد، اما با این تصمیم به‌شدت مخالف بود و آن را ضعف سیاست خارجهٔ روسیه می‌دانست. به همین دلیل به محض بازگشت به کرملین این موضوع را پیگیری و در بهار گذشته فرمان مدودف را لغو کرد و به ارسال اس-۳۰۰ به ایران چراغ سبز نشان داد. یعنی برای او این موضوع اصولی است و عدم‌تحویل این سامانه‌ها به ایران نه تنها به اعتبار روسیه که به اعتبار شخص پوتین لطمه وارد خواهد کرد و این تحول بسیار بعید است زیرا پوتین همواره خود را دولتمردی جلوه می‌هد که سر حرف خود ایستاده.
مذاکرات روسیه و ایران محدود به اس-۳۰۰ نیست و براساس گزارش‌های روزنامه‌تان، ایران می‌خواهد انواع تسلیحات به ارزش ۸ میلیارد دلار از روسیه بخرد، اعم از سلاح‌هایی که براساس برجام به مدت پنج سال فروش آنها به این کشور صرفاً با مجوز شورای امنیت امکان‌پذیر خواهد بود. شما در گزارش جدیدتان می‌نویسید که این تنها یکی از موانعی است که گسترش همکاری‌های نظامی روسیه با ایران را به چالش می‌کشد. لطفاً در این باره بیشتر توضیح دهید.
قطعاً روسیه به دلیل قراردادهای تسلیحاتی با ایران به شورای امنیت نخواهد رفت، آن هم در شرایطی که آمریکا گفته این معاملات را وتو خواهد کرد. اگر توافق‌های جدید نظامی با ایران حاصل شود، روسیه می‌تواند روند اجرای آنها را طوری تنظیم کند که تا تاریخ لغو محدودیت‌های موجود در چهار-پنج سال آینده، تسلیحات ساخته شده به سفارش ایران را آمادهٔ تحویل داشته باشد.
اما هنوز بسیار زود است در این باره صحبت کنیم. زیرا ایران برای خرید ۸ میلیارد دلار تسلیحات، از روسیه وام می‌خواهد. این کشور هم‌اکنون دربارهٔ ۵ میلیارد دلار وام از دولت به اضافهٔ ۲ میلیارد یورو از بانک دولتی وب (VEB) برای اجرای طرح‌های زیرساختی در حال مذاکره است. یعنی تهران جمعاً خواهان گشودن خط اعتباری ۱۵ میلیارد دلاری از سوی مسکو است. روسیه در بهترین شرایط چنین وام‌هایی را ارائه نداده؛ با این قیمت نفت و تحریم‌های مالی، این موضوع کاملاً منتفی است. ممکن است پوتین شخصاً برای اعطای وام به ایران تصمیم بگیرد اما بسیار بعید است که حجم این کمک‌های مالی با تقاضای ایران همخوانی داشته باشد.