دولت سودان روز سه‌شنبه کاردار ایران در خارطوم را احضار کرد و بدون ارائه هیچ توضیحی از تعطیلی سه مرکز فرهنگی ایران در سودان به او خبر داد و خواست تا وابسته فرهنگی ایران به همراه کارکنان این مراکز سودان را تا ۷۲ ساعت آینده ترک کنند.
ایران و سودان در سال‌های گذشته روابط سیاسی گرمی داشتند. به گفته حسین علیزاده، عضو سابق دفتر حافظ منافع ایران در مصر، با وجود چنین روابط گرمی تصمیم سودان احتمالا‌ً دلایل امنیتی دارد:
Your browser doesn’t support HTML5
نظر حسین علیزاده درباره بسته شدن مرکز فرهنگی ایران در سودان در گفت‌وگو با رضا ولی‌زاده
«سیاست خارجی جمهوری اسلامی بر سه محور مهم می‌چرخد. یکی توسعه روابط با کشورهای اسلامی، دوم کشورهای عدم تعهد و کشورهای آفریقایی؛ و عربی را هم اضافه بکنیم که در همین مجموعه قرار می‌گیرد. اگر نگاه کنیم سودان شامل تمامی این ویژگی‌ها است. هم عدم تعهد است، کشورهای عربی و مسلمان است و کشور آفریقایی. بنابراین ایران پایگاه قوی را در سودان داشته و همانطور که دیدیم چندین و چند مرکز فرهنگی داشته در سودان و ارتباطات تجاری، نظامی، فرهنگی. همه جور را داشته. این مسلما‌ً یک شوک در روابط ایران و سودان تلقی می‌شود. در روابط دیرینه ایران و سودان تا به حال سابقه نداشته. در عین حال نوع اقدامی که سودان کرده، احتمالا‌ً نگرانی‌های امنیتی حاصل شده برای دولت سودان.»
یک مقام سودانی که نخواسته نامش فاش شود به خبرگزاری فرانسه گفته است علت این تصمیم دولت سودان افزایش فعالیت‌های مراکز فرهنگی ایران برای اشاعه تشیع در سودان بوده است. اما حسین علیزاده دیپلمات پیشین ایران که اکنون مقیم فنلاند است اشاعه تشیع را هم دلیل اصلی تصمیم سودان برای تعطیلی مراکز فرهنگی ایران و اخراج کارکنان این مراکز نمی‌داند:
«به گمان من این دلیل نمی‌تواند دلیل قوی باشد. به دلیل اینکه سالیان سال است که ایران گسترش شیعه‌گرایی را در سودان داشته. پس می‌تواند دلایلی از جمله حمل و نقل سلاح باشد با اسم کالاهای فرهنگی یا مواردی از این قبیل که فعلا‌ً دلایل زیادی ارائه نشده.»
در حالی که هنوز وزارت امور خارجه ایران هیچ واکنشی به تصمیم سودان نشان نداده است، یک تحلیلگر سودانی به خبرگزاری فرانسه می‌گوید دولت سودان احتمالا‌ً زیر فشار سنگین عربستان سعودی مراکز فرهنگی ایران را در خارطوم و دیگر شهرهای سودان تعطیل کرده است. بر اساس این گزارش، روابط بسیار تنگاتنگ تهران و خارطوم موجب خشم عربستان سعودی بوده به طوری که دسترسی سودان به نظام بانکی سعودی را از اوایل امسال قطع کرده بود.
سال گذشته نیز هنگامی که عمرالبشیر رییس جمهوری سودان برای شرکت در مراسم تحلیف حسن روحانی عازم تهران بود عربستان سعودی مانع از عبور هواپیمای او از آسمان عربستان شد.
حسین علیزاده، عضو سابق دفتر حافظ منافع ایران در مصر که همسایه شمالی سودان است، ناآرامی‌های مصر را هم به دلایل احتمالی تصمیم دولت سودان برای تعطیلی مراکز فرهنگی ایران در کشورش اضافه می‌کند:
«با توجه به اینکه رابطه ایران با کشور شمالی سودان یعنی مصر تیره بوده و اینک هم کشورهای لیبی، تونس و حتی خود مصر هم گرفتار ناامنی‌ها و بی‌ثباتی‌های زیادی هستند، چه بسا بشود گفت این اقدام سودان ناشی از یک نوع نگرانی هست که انگشت اتهام را دارد به طرف ایران می‌گیرد، در خصوص اینکه این ناامنی‌ها دارد تشدید می‌شود.»
اما چنانکه خبرگزاری فرانسه نوشته، روابط دوستانه ایران و سودان فقط موجب خشم عربستان سعودی نبوده و از اسرائیل هم باید نام برد. اسفندماه سال گذشته اسرائیل ایران را به ارسال یک کشتی حامل سلاح به سوی غزه متهم کرده بود، اما کمی پس از آن، کارشناسان سازمان ملل این کشتی را حامل موشک و سلاح به مقصد سودان دانستند.
اسرائیل که سودان و ایران را به ارسال سلاح به غزه متهم می‌کند پاییز سال ۱۳۹۱ یک کارخانه اسلحه‌سازی را در سودان هدف قرار داد که آن را متعلق به ایران می‌دانست. پس از آن به نوشته روزنامه الحیات ایران پیشنهاد استقرار سکوهای دفاع هوایی در سواحل شرقی سودان را مطرح کرد. اما سودان این پیشنهاد را نپذیرفت.