روسيه نگران «مرگ سفيد» افغانستان

دميتری مدودف رييس جمهور روسيه ميزبان کنفرانس چهار جانبه‌ای است که قرار است روز چهارشنبه با حضور روسای جمهور پاکستان، افغانستان و تاجيکستان در شهر تفريحی سوچی واقع در سواحل جنوبی دريای سياه برگزار شود.

در کنار تلاش دولت ميزبان برای کاهش اختلاف‌های کرزای و زرداری، نگرانی روسيه در قبال افزايش صادرات «مرگ سفيد» از افغانستان مهمترين موضوع مورد مذاکره کنفرانس سران در سوچی خواهد بود.

يک سال قبل در چنين روزهايی مدودف با سفر به دوشنبه پايتخت تاجيکستان در کنفرانس مشابهی با حضور امام علی رحمان رئيس جمهور تاجيکستان، حميد کرزای رئيس جمهور افغانستان و آصف علی زرداری رئيس جمهور پاکستان شرکت جست.

در کنفرانس سال قبل دوشنبه، افزايش همکاری مابين افغانستان و پاکستان و همچنين کنترل صادرات مواد مخدر از مسير تاجيکستان به روسيه و اروپا در صدر مذاکرات چهار جانبه قرار داشت.

روسيه به دلايل تجاری، امنيتی و بخصوص جغرافيای سياسی، مسائل مربوط به آسيای مرکزی و جنوب غربی آسيا را در قلب سياست‌های منطقه‌ای خود قرار داده است.

حضور نظامی ده ساله اتحاد شوروی در افغانستان طی دهه هفتاد و در شرايطی که سراسر آسيای مرکزی بخشی از امپراطوری کمونيستی مسکو محسوب می‌شد، نشانه اهميتی است که کشور های منطقه همواره در طرح‌های مناسبات خارجی رهبران کرملين داشته‌اند. پس از جدا شدن جمهوری‌های آسيای مرکزی از روسيه، حساسيت‌های روسيه نسبت به تحولات منطقه افزايش يافته است.

اولويت‌ها

اولويت درجه يک روسيه در منطقه آسيای مرکزی و غربی، پيشگيری از رشد اسلامگرايی افراطی و متوقف ساختن تلاش‌های طالبان برای بقدرت رسيدن مجدد در کابل است. مسکو طالبان را يک خطر امنيتی جدی برای منطقه تلقی می‌کند، اگرچه در شرايط جاری مايل به اعزام نيروی نظامی و مشارکت مستقيم در جنگ ناتو با طالبان نيست.

روسيه نه تنها از طريق در اختيار نهادن امکانات پشتيبانی نيروهای ناتو را مورد حمايت قرار می‌دهد بلکه همچنين تسهيلات عبوری از حدود جغرافيايی خود را نيز به آمريکا و متحدان آن کشور واگذار کرده است.

بعلاوه مسکو مانع از همکاری‌های مشابه از سوی آذربايجان و قرقيزستان با آمريکا نيز نشده است. گستردگی اين همکاری‌ها با نيروهای درگير جنگ نشانه علاقه خاص روسيه به پيروزی نيروهای ناتو در افغانستان و مهار اسلام‌گرايی افراطی و صدور تروريسم از منطقه است.

به منظور افزايش ضريب موفقيت تلاش‌های جاری، روسيه، در نگاهی مشابه با غرب، معتقد به ضرورت رفع اختلاف و بدگمانی در مناسبات افغانستان و پاکستان است. روسيه مسائل افغانستان را جدا از مسائل پاکستان نمی‌داند، از اين جهت مانند تلاش‌هايی که سال گذشته در دوشنبه بعمل آورد، مدودف طی کنفرانس روز چهارشنبه در سوچی نيز به سهم خود تلاش خواهد کرد زمينه نزديکی بيشتر مابين کرزای و زرداری را فراهم سازد.

مرگ سفید

در رابطه با افغانستان نگرانی روز روسيه افزايش ميزان ارسال مواد مخدر از مسير تاجيکستان به خاک روسيه و انتقال بخشی از اين مواد به اروپای غربی است.

کشت خشخاش در افغانستان و صادرات هروئين از آن کشور از سال ۲۰۰۱ و زمان سقوط طالبان به اين سو افزايش فوق‌العاده‌ای يافته است. آمار «فدراسيون خدمات مبارزه با مواد مخدر» حاکی است که سالانه يکصد هزار نفر در نتيجه مصرف مواد مخدر توليد شده در افغانستان جان خود را از دست ميدهند. از اين تعداد سی هزار در روسيه جان می‌بازند.

اهميت موضوع مهار ارسال مواد مخدر از افغانستان به روسيه در حدی است که مسکو چندی قبل ويکتور ايوانف رئيس سازمان مبارزه با مواد مخدر خود را بعنوان نماينده اصلی به کنفرانس امنيتی افغانستان که آلمان ميزبان آن بود اعزام داشت.

روسيه معتقد است ۹۰ درصد از هروئين مصرفی در آن کشور در افغانستان توليد و از مسير کشورهای آسيای مرکزی بخصوص تاجيکستان به آنجا می‌رسد. طولانی‌ترين مرز افغانستان با تاجيکستان است. در زمان اشغال افغانستان توسط ارتش سرخ در دهه هفتاد ارسال مواد مخدر از افغانستان به روسيه وجود خارجی نداشت.

روسيه معتقد است که کشورهای منطقه از جمله تاجيکستان به منظور مبارزه با ارسال مواد مخدر می‌بايد مورد حمايت قرار گيرند.

فرماندهان نظامی ناتو در افغانستان تاکنون اقدامی جدی برای پيشگيری از کشت خشخاش در آن کشور بعمل نياورده‌اند، با اين تصور که محدود ساختن کشت خشخاش ممکن است وضعيت معيشتی مردم را با بحران تازه‌ای روبرو ساخته و بيش از پيش به افزايش نفوذ طالبان در آن کشور بينجامد.

مناسبات با دوشنبه

مناسبات مسکو با دوشنبه طی سال‌های بعد از استقلال فراز و نشيب‌هايی را طی کرده است. در وضعيت موجود اين مناسبات عادی و تا حدودی دوستانه است. روسيه علاقمند است در اقدامی مشابه با کمک‌هايی که امريکا در اختيار مکزيک قرار می‌دهد، از راه ارائه کمک‌های متنوع، دولت تاجيکستان را در راه مبارزه با مواد مخدر افغانی مورد حمايت قرار دهد.

تاجيکستان ضمن استقبال از اين نوع کمک‌ها، خواستار افزايش آنها بخصوص در زمينه ايجاد تجهيزات زير بنايی و افزايش توليدات صنعتی است.

از سال ۱۹۸۹ که قانون اساسی تازه تاجيکستان به تصويب رسيد زبان تاجيک زبان رسمی آن کشور اعلام شد. به تازگی لايحه‌ای به مجلس تاجيکستان داده شده که به موجب آن استفاده از زبان روسی در نگارش سند های دولتی يا محاوره به اين زبان در مراکز عمومی منع شود.

روسيه مايل است ضمن توسعه همکاری‌های دفاعی و سياسی با تاجيکستان، زمينه‌های همکاری های فرهنگی نيز گسترش دهد.

کنفرانس چهار جانبه سران روسيه، پاکستان، افغانستان و تاجيکستان در شهر ساحلی سوچی فرصتی است که طی آن روسيه ضمن تاکيد بر علايق خاص خود نسبت به تحولات منطقه، نتايج حاصل از کنفرانس سال گذشته در دوشنبه را نيز بررسی خواهد کرد.

حضور زرداری رييس جمهور پاکستان در گردهمايی سوچی با توجه به شرايط خاص و بحرانی کشورش می‌تواند او را بار ديگر آماج انتقادهای تازه‌ای در داخل کشورش بسازد. زرداری در ابتدای حادثه ويرانگر سيل اخير نيز که زندگی بيش از ۲۲ ميليون پاکستانی را در خطر نابودی قرار داده، عازم لندن شد و چند روزی را با فرزندانش در بريتانيا بسر برد.