مرکز پژوهشی «چتم هاوس» که دفتر آن در لندن است در ماهنامه جديد خود مطلبی را به مناسبات ترکيه و ايران و نقش ترکيه در ميانجيگری بين غرب و جمهوری اسلامی اختصاص داده است. نويسنده اين تحليل آلون بن مئير استاد روابط بين‌المللی در دانشگاه نيويورک است.
نويسنده در مقدمه تحليل خود تاکيد می‌کند که اکنون زمان آن فرا رسيده تا ترکيه به تلاش‌های بين‌المللی برای متوقف کردن بلندپروازی‌های هسته‌ای ايران کمک کند.
همزمان با تشديد فشار ناشی از تحريم‌ها و قبل از آنکه اسرائيل و آمريکا گزينه حمله نظامی را در نظر بگيرند ترکيه با موقعيت ويژه خود، نفوذ و تجربه مناسبات با ايران می‌تواند نقش با ارزشی ايفا کند. ولی برای ايفا يک چنين نقشی ترکيه با اتخاذ يک موضع مستقل و سياسی عملگرايانه بايد برای اين ميانجيگری اعتماد غرب و به خصوص آمريکا را جلب کند.
آلون بن مئير می‌افزايد که ترکيه می‌تواند اين پيام صريح و قاطع را به ايران برساند که قبل از آنکه کاملا دير شود راه‌هايی برای پرهيز از انزوای مطلق برای ايران وجود دارد.
تحت تاثير تحريم‌های جديد سازمان ملل متحد، آمريکا، اتحاديه اروپا و بسياری از همپيمانان آمريکا اکنون فشار بر بخش‌های اقتصادی و فعاليت‌های مالی ايران به شدت افزايش يافته است.
به اعتقاد اين تحليلگر آمريکايی به نظر می رسد که تحت تاثير فشار تحريم‌ها حکومت ايران باری ديگر در مورد برنامه هسته‌ای حاضر به مذاکره شده است هر چند مقامات جمهوری اسلامی چنين تغيير موضعی را کتمان می‌کنند.
با توجه به اينکه دولت ايران همواره ادعا کرده که در پی توليد سلاح هسته‌ای نيست ترکيه می‌تواند يک کانال طبيعی برای تماس مجدد و فعال‌تری بين ايران و آژانس بين‌المللی انرژی اتمی و اعضای شورای امنيت سازمان ملل متحد فراهم کند.
موقعيت يگانه
ترکيه برای ايفای اين نقش موقعيتی يگانه دارد. عضويت در سازمان ناتو به ترکيه امکان می‌دهد که ضمن فراهم کردن تداوم تماس با ايران نگرانی‌ها و منافع ساير کشورهای عضو ناتو را نيز منعکس کند.
توافق مشترک برزيل و ترکيه با حکومت ايران بر سر تبادل سوخت هسته‌ای آن کشور در اوايل تابستان نشان داد که دولت ايران ترکيه را به عنوان يک ميانجی می‌پذيرد و آنکارا می‌تواند در اين زمينه به موفقيت‌هايی دست يابد.
نکته ديگر اين است که ترکيه به عنوان يک کشور مسلمان و به خصوص با دولت فعلی آن به رهبری حزب عدالت و توسعه بهتر از هر کشور ديگری می‌تواند اعتماد ايران را جلب کند.
ترکيه هم با ايران و هم با آمريکا روابط حسنه‌ای دارد. با وجوديکه اين کشور با تصويب دور جديد تحريم‌ها عليه ايران مخالف بود ترکيه نيز مثل آمريکا خواستار حفط ثبات و امنيت در منطقه است.
آلون بن مئير در تحليل خود برای مرکز پژوهشی «چتم هاوس» می‌افزايد ترکيه نيز نگران ظهور يک قدرت هسته‌ای در منطقه است. ايفای نقش فعال در متوقف ساختن اهداف هسته‌ای ايران نه تنها به پيشبرد سياست خارجی ترکيه که اصل آن عدم مناقشه با کشورهای ديگر است کمک شايانی خواهد کرد بلکه اهداف امنيتی و اقتصادی ترکيه در منطقه را نيز تضمين خواهد کرد.
اما ترکيه برای ايفای نقش رهبری در اين بحران بايد از اشتباهات گذشته خود درس بگيرد. تلاش مشترک ترکيه و برزيل برای حصول يک توافق برای تعويض سوخت هسته‌ای ايران موفقيت آميز ولی کافی نبود. ترکيه ميزان جديت و حساسيت آمريکا برای مقابله با برنامه هسته‌ای ايران و شدت کنترلی را که نيازمند اين کار است درنيافته بود.
ترکيه بايد در نظر بگيرد که دولت ايران بارها تعهدات خود در قبال جامعه بين‌المللی را زيرپا گذاشته است و به همين خاطر هر گونه ميانجيگری بين ايران و غرب مستلزم آن است که ترکيه ابتدا اعتماد و حمايت آمريکا را جلب کند.
نماينده دولت آمريکا در آژانس بين المللی انرژی اتمی اخيرا گفته است که ترکيه و احتمالا برزيل می‌توانند در يافتن راه حل‌هايی برای بحران هسته‌ای ايران نقش موثری ايفا کنند.
تحليلگر «چتم هاوس» می‌افزايد که دولت ترکيه با به دست گرفتن ابتکار عمل سياسی در سطح منطقه و پيشبرد يک موضع سياسی و اخلاقی متعادل و اصولی می‌تواند بر ميزان موفقيت خود بيافزايد.
بهتر است رهبران ترکيه از دشمن تراشی و خصومت با ديگران حتی اسرائيل پرهيز کنند. سياست خارجی و پيام اصلی ترکيه بايد سخنان وزير خارجه اين کشور باشد که اوايل سال جاری در کنفرانسی در شهر لندن گفت:«ما نمی خواهيم ايران به سلاح هسته‌ای دست پيدا کند و ما خواهان جنگ يا تنش‌های نظامی در منطقه نيستيم» يک چنين پيامی بايد به طور مستمر به ايران، آمريکا و اسرائيل منتقل شود.
سلاح هسته‌ای به هيچ عنوان
آلون بن مئير در ادامه تحليل خود می‌نويسد که دولت ترکيه بايد نگرانی‌های امنيتی اسراييل را درک کرده و موضوع برنامه‌های هسته‌ای ايران را با توان هسته‌ای اسراييل ارتباط ندهد. حقيقت اين است که حکومت اسرائيل بدون دستيابی به صلح همه جانبه و پايدار برای خاورميانه که از حمايت کشورهای مهم منطقه و از جمله ايران برخوردار نباشد حاضر نخواهد بود در توانایی هسته‌ای خود تجديد نظر کند.
بنابراين بهتر است ترکيه بر دو اصل تاکيد کند و آن توقف بلند پروازی‌های هسته‌ای ايران و ديگری يک صلح پايدار و همه جانبه برای خاورميانه است که می‌تواند زمينه ساز خلع سلاح هسته ای در کل منطقه باشد.
ترکيه با فعال شدن در زمينه رفع تشنج در منطقه می‌تواند مناسبات خود را با اسراييل که در دوره اخير تيره شده است بهبود بخشد و حتی بار ديگر نقش ميانجيگری بين اسرائيل و سوريه را برعهده بگيرد.
البته منتقدان می‌گويند تا زمانيکه خود ترکيه مسائل و بحران‌های حل نشده ای مثل نمونه قبرس و تنش با يونان، اختلاف با ارامنه و معضل کردهای خود را دارد نمی‌تواند يک ميانجی خوبی باشد. در عين حال تنش‌های اخير در مناسابت ترکيه با اسرائيل و تاحدی با آمريکا نيز ممکن است عوامل منفی باشند.
آلون بن مئير در پايان تاکيد می‌کند که در حال حاضر بايد بر تواناییها و نقاط قوت ترکيه برای ميانجيگری بين ايران و غرب تاکيد کرد. اگر اين اقدامات موفق باشند نه تنها امنيت و منافع اقتصادی دراز مدت ترکيه تامين خواهد شد بلکه اين کشور می‌تواند به پلی مهم در تماس بين شرق و غرب بدل شود.
نويسنده در مقدمه تحليل خود تاکيد می‌کند که اکنون زمان آن فرا رسيده تا ترکيه به تلاش‌های بين‌المللی برای متوقف کردن بلندپروازی‌های هسته‌ای ايران کمک کند.
همزمان با تشديد فشار ناشی از تحريم‌ها و قبل از آنکه اسرائيل و آمريکا گزينه حمله نظامی را در نظر بگيرند ترکيه با موقعيت ويژه خود، نفوذ و تجربه مناسبات با ايران می‌تواند نقش با ارزشی ايفا کند. ولی برای ايفا يک چنين نقشی ترکيه با اتخاذ يک موضع مستقل و سياسی عملگرايانه بايد برای اين ميانجيگری اعتماد غرب و به خصوص آمريکا را جلب کند.
آلون بن مئير می‌افزايد که ترکيه می‌تواند اين پيام صريح و قاطع را به ايران برساند که قبل از آنکه کاملا دير شود راه‌هايی برای پرهيز از انزوای مطلق برای ايران وجود دارد.
تحت تاثير تحريم‌های جديد سازمان ملل متحد، آمريکا، اتحاديه اروپا و بسياری از همپيمانان آمريکا اکنون فشار بر بخش‌های اقتصادی و فعاليت‌های مالی ايران به شدت افزايش يافته است.
به اعتقاد اين تحليلگر آمريکايی به نظر می رسد که تحت تاثير فشار تحريم‌ها حکومت ايران باری ديگر در مورد برنامه هسته‌ای حاضر به مذاکره شده است هر چند مقامات جمهوری اسلامی چنين تغيير موضعی را کتمان می‌کنند.
با توجه به اينکه دولت ايران همواره ادعا کرده که در پی توليد سلاح هسته‌ای نيست ترکيه می‌تواند يک کانال طبيعی برای تماس مجدد و فعال‌تری بين ايران و آژانس بين‌المللی انرژی اتمی و اعضای شورای امنيت سازمان ملل متحد فراهم کند.
موقعيت يگانه
ترکيه برای ايفای اين نقش موقعيتی يگانه دارد. عضويت در سازمان ناتو به ترکيه امکان می‌دهد که ضمن فراهم کردن تداوم تماس با ايران نگرانی‌ها و منافع ساير کشورهای عضو ناتو را نيز منعکس کند.
توافق مشترک برزيل و ترکيه با حکومت ايران بر سر تبادل سوخت هسته‌ای آن کشور در اوايل تابستان نشان داد که دولت ايران ترکيه را به عنوان يک ميانجی می‌پذيرد و آنکارا می‌تواند در اين زمينه به موفقيت‌هايی دست يابد.
نکته ديگر اين است که ترکيه به عنوان يک کشور مسلمان و به خصوص با دولت فعلی آن به رهبری حزب عدالت و توسعه بهتر از هر کشور ديگری می‌تواند اعتماد ايران را جلب کند.
ترکيه هم با ايران و هم با آمريکا روابط حسنه‌ای دارد. با وجوديکه اين کشور با تصويب دور جديد تحريم‌ها عليه ايران مخالف بود ترکيه نيز مثل آمريکا خواستار حفط ثبات و امنيت در منطقه است.
آلون بن مئير در تحليل خود برای مرکز پژوهشی «چتم هاوس» می‌افزايد ترکيه نيز نگران ظهور يک قدرت هسته‌ای در منطقه است. ايفای نقش فعال در متوقف ساختن اهداف هسته‌ای ايران نه تنها به پيشبرد سياست خارجی ترکيه که اصل آن عدم مناقشه با کشورهای ديگر است کمک شايانی خواهد کرد بلکه اهداف امنيتی و اقتصادی ترکيه در منطقه را نيز تضمين خواهد کرد.
اما ترکيه برای ايفای نقش رهبری در اين بحران بايد از اشتباهات گذشته خود درس بگيرد. تلاش مشترک ترکيه و برزيل برای حصول يک توافق برای تعويض سوخت هسته‌ای ايران موفقيت آميز ولی کافی نبود. ترکيه ميزان جديت و حساسيت آمريکا برای مقابله با برنامه هسته‌ای ايران و شدت کنترلی را که نيازمند اين کار است درنيافته بود.
ترکيه بايد در نظر بگيرد که دولت ايران بارها تعهدات خود در قبال جامعه بين‌المللی را زيرپا گذاشته است و به همين خاطر هر گونه ميانجيگری بين ايران و غرب مستلزم آن است که ترکيه ابتدا اعتماد و حمايت آمريکا را جلب کند.
نماينده دولت آمريکا در آژانس بين المللی انرژی اتمی اخيرا گفته است که ترکيه و احتمالا برزيل می‌توانند در يافتن راه حل‌هايی برای بحران هسته‌ای ايران نقش موثری ايفا کنند.
تحليلگر «چتم هاوس» می‌افزايد که دولت ترکيه با به دست گرفتن ابتکار عمل سياسی در سطح منطقه و پيشبرد يک موضع سياسی و اخلاقی متعادل و اصولی می‌تواند بر ميزان موفقيت خود بيافزايد.
بهتر است رهبران ترکيه از دشمن تراشی و خصومت با ديگران حتی اسرائيل پرهيز کنند. سياست خارجی و پيام اصلی ترکيه بايد سخنان وزير خارجه اين کشور باشد که اوايل سال جاری در کنفرانسی در شهر لندن گفت:«ما نمی خواهيم ايران به سلاح هسته‌ای دست پيدا کند و ما خواهان جنگ يا تنش‌های نظامی در منطقه نيستيم» يک چنين پيامی بايد به طور مستمر به ايران، آمريکا و اسرائيل منتقل شود.
سلاح هسته‌ای به هيچ عنوان
آلون بن مئير در ادامه تحليل خود می‌نويسد که دولت ترکيه بايد نگرانی‌های امنيتی اسراييل را درک کرده و موضوع برنامه‌های هسته‌ای ايران را با توان هسته‌ای اسراييل ارتباط ندهد. حقيقت اين است که حکومت اسرائيل بدون دستيابی به صلح همه جانبه و پايدار برای خاورميانه که از حمايت کشورهای مهم منطقه و از جمله ايران برخوردار نباشد حاضر نخواهد بود در توانایی هسته‌ای خود تجديد نظر کند.
بنابراين بهتر است ترکيه بر دو اصل تاکيد کند و آن توقف بلند پروازی‌های هسته‌ای ايران و ديگری يک صلح پايدار و همه جانبه برای خاورميانه است که می‌تواند زمينه ساز خلع سلاح هسته ای در کل منطقه باشد.
ترکيه با فعال شدن در زمينه رفع تشنج در منطقه می‌تواند مناسبات خود را با اسراييل که در دوره اخير تيره شده است بهبود بخشد و حتی بار ديگر نقش ميانجيگری بين اسرائيل و سوريه را برعهده بگيرد.
البته منتقدان می‌گويند تا زمانيکه خود ترکيه مسائل و بحران‌های حل نشده ای مثل نمونه قبرس و تنش با يونان، اختلاف با ارامنه و معضل کردهای خود را دارد نمی‌تواند يک ميانجی خوبی باشد. در عين حال تنش‌های اخير در مناسابت ترکيه با اسرائيل و تاحدی با آمريکا نيز ممکن است عوامل منفی باشند.
آلون بن مئير در پايان تاکيد می‌کند که در حال حاضر بايد بر تواناییها و نقاط قوت ترکيه برای ميانجيگری بين ايران و غرب تاکيد کرد. اگر اين اقدامات موفق باشند نه تنها امنيت و منافع اقتصادی دراز مدت ترکيه تامين خواهد شد بلکه اين کشور می‌تواند به پلی مهم در تماس بين شرق و غرب بدل شود.