گرد و غباری که آسمان استان‌های خوزستان، ایلام و کرمانشاه را فرا گرفته حال به تهران رسیده است. بر پایه گزارش‌های منتشر شده، گرد و غبار در استان کرمانشاه به حدی بود که روز پنجشنبه در این استان تعطیل عمومی اعلام شد.
سازمان هواشناسی ایران، پیش‌بینی می‌کند که بعد از ظهر جمعه از میزان گرد و غبار در پایتخت کاسته شود و هوای غبارآلود راهی استان‌های شرقی کشور شود.
سروش مدبری، کارشناس محیط زیست این پدیده را در گفت‌وگو با رادیو فردا تشریح می‌کند.
دکتر مدبری: اين پديده‌ای است که به طور طبيعی در بسياری از نقاط جهان هم اتفاق می‌افتد و هم در گذشته اتفاق افتاده است. مدار بيابان‌های جهان از حدود عرض جغرافيايی ۳۰ درجه می‌گذرد که ايران هم در اين مدار قرار دارد. به همين دليل بادهای گرمی که در اين مناطق می‌وزند، بادهای خاصی هستند که با خود گرد و غباری که روی سطح زمين است بلند می‌کنند.
از شرق در نظر بگيريم، شما از مغولستان و چين اين گرد و غبارها را داريد تا وارد پاکستان می‌شود و در سيستان در ايران. پس اين گرد وغبار را هميشه در بادهای سيستان داشتيم . اين بادها که می‌وزند، گرد و غباری را که روی سطح زمين است، بلند می‌کنند و با خودشان تاجايی که قدرت داشته باشند، انتقال می‌دهند. بررسی‌های انجام شده مشخص کرده که کانون‌های اصلی گرد و غبار در حال حاضر از کشورهای عراق، سوريه و اردن بلند می‌شود. بيشتر در عراق، بخشی در سوريه و بخشی هم در اردن.
-آقای دکتر مدبری، به تازگی روز مبارزه با بيابان‌زايی بود. ظاهراً اين پديده گرد و غبار هم يکی از عواقب بيابان‌زايی است.
دقيقاً همينطور است. دنباله بيابان‌زايی است. به دليل فعاليت‌هايی که انسان در راه توسعه انجام داده، بيابان‌زايی اتفاق افتاده است. پديده‌ای که انسان در خيلی از نقاط جهان آن را به وجو آورده و تلاش کرده که آن را رفع کند ولی متاسفانه موفقيت چندانی حاصل نشده است.
يکی از اين مثال‌ها درياچه آرال است. به دليل اينکه سدهای زيادی روی رودخانه های آمودريا و سيردريا احداث شد، ورودی آب به درياچه آرال کم شد و حجم درياچه به يک سوم سال ۱۹۵۰ خود رسيد و شاهد عواقب ناگوارتری هستيم . روستاهايی بوده که پیش از این روستاهای ماهيگيری بوده‌اند ولی امروز بيش از ۵۰ تا ۶۰ کيلومتر از ساحل آرال دور افتاده‌اند. چون قرار بود سدهايی ساخته شود و مزارع پرثمر پنبه که الان آنجا وجود دارد، اقتصاد کشورهای منطقه را تامين می کند، ايجاد شود. به دليل رسيدن به اين توسعه اين چيزها را از دست داديم و گرد و غبار در آن منطقه يکی از معضلاتی است که به عنوان فاجعه آرال از آن اسم می برند، که شايد آينده ای باشد که بشود برای بسياری از نقاط ديگر که اين پديده در آنجا شروع می شود، تصور کرد.
-از جمله ايران؟
بهتر است بگوييم عراق. ايران متاسفانه پيامدهای بيابان زايی در عراق را متحمل می شود.
-اين پديده گرد و غبار شديد به ويژه اگر با باد همراه شود، تا چه حد برای شهروندان خطرناک است؟
جايی که در عراق اين گرد و غبار بلند می شود، بادی که می وزد قدرت دارد ذراتی را با خودش انتقال دهد. هرچه دورتر می شود، قدرت باد کمتر می شود و بخشی از اين مواد فرو می ريزد. پس ما انتظار داريم در نقاط نزديک به منشاء، ذرات درشت‌تر انتقال پيدا کنند. اين ذرات درشت‌تر يک اثراتی بر سلامت دارند. برای مثال در بعضی از نقاط چين که اين گرد و غبار بلند می‌شود و ذرات که ذرات سيليس هستند برای مردم منطقه بيماری‌هايی مثل مزوتلیوما، نوعی سرطان ريه، را به دنبال دارد. فاصله که دور می‌شود، اين ذرات ريزتر و ريزتر می‌شوند. به طوری که فرض کنيد ذراتی که از عراق بلند می‌شود و به فاصله ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ کيلومتر انتقال پيدا می‌کند، تا وقتی مقدارش خيلی زياد باشد، قدرت ديد را کم می‌کند و روزهايی هست که گرد و غبار آنقدر زياد است که قدرت ديد ما کم است و حتی فاصله ۲۰۰ متری را هم مثلاًً خوب نمی
بينيم. ذرات خيلی ريز اثرات ديگری بر سلامت دارند. به اين صورت که چون ريز هستند می‌توانند تا اعماق ريه نفوذ کنند و کيسه‌های هوا را پر کنند. اگر اين پديده ادامه پيدا کند، تکرار شود و خيلی شود، می‌تواند قدرت تنفسی يا ظرفيت تنفس را کم کند. ذرات ريز می‌توانند وارد نايژک‌ها و وارد کيسه‌های هوايی شوند و کيسه‌های هوايی را پر کنند. در آنجا هم وقتی يک ذره‌ای وارد کيسه هوايی می‌شود، ديگر نمی‌تواند بيايد بيرون. در نتيجه قدرت و ظرفيت تنفسی فرد را کم می‌کند و افرادی که بيشتر در معرض آن هستند، مسلماً بيشترين تاثير را خواهند داشت.
ـ آیا استفاده از ماسک را برای در چنین شرایطی ضروری می‌دانید؟
مسلما بی‌تاثیر نخواهد بود؛ ولی باز هم مطالعاتی باید انجام بشود که این غباری که مثلا در شهر ایلام یا در شهر کرمانشاه وجود دارد، اندازه ذرات آن چقدر است است، اندازه حفره‌های ماسکی که ما از آن استفاده می‌کنیم چقدر است و در آنجا شاید استفاده از یک پارچه مرطوب یا ماسک اگر آن را البته مرطوب کنیم، تاثیرگذاری آن بیشتر شود.
بیشتر بخوانید:
سروش مدبری، کارشناس محیط زیست این پدیده را در گفت‌وگو با رادیو فردا تشریح می‌کند.
دکتر مدبری: اين پديده‌ای است که به طور طبيعی در بسياری از نقاط جهان هم اتفاق می‌افتد و هم در گذشته اتفاق افتاده است. مدار بيابان‌های جهان از حدود عرض جغرافيايی ۳۰ درجه می‌گذرد که ايران هم در اين مدار قرار دارد. به همين دليل بادهای گرمی که در اين مناطق می‌وزند، بادهای خاصی هستند که با خود گرد و غباری که روی سطح زمين است بلند می‌کنند.
از شرق در نظر بگيريم، شما از مغولستان و چين اين گرد و غبارها را داريد تا وارد پاکستان می‌شود و در سيستان در ايران. پس اين گرد وغبار را هميشه در بادهای سيستان داشتيم . اين بادها که می‌وزند، گرد و غباری را که روی سطح زمين است، بلند می‌کنند و با خودشان تاجايی که قدرت داشته باشند، انتقال می‌دهند. بررسی‌های انجام شده مشخص کرده که کانون‌های اصلی گرد و غبار در حال حاضر از کشورهای عراق، سوريه و اردن بلند می‌شود. بيشتر در عراق، بخشی در سوريه و بخشی هم در اردن.
-آقای دکتر مدبری، به تازگی روز مبارزه با بيابان‌زايی بود. ظاهراً اين پديده گرد و غبار هم يکی از عواقب بيابان‌زايی است.
دقيقاً همينطور است. دنباله بيابان‌زايی است. به دليل فعاليت‌هايی که انسان در راه توسعه انجام داده، بيابان‌زايی اتفاق افتاده است. پديده‌ای که انسان در خيلی از نقاط جهان آن را به وجو آورده و تلاش کرده که آن را رفع کند ولی متاسفانه موفقيت چندانی حاصل نشده است.
يکی از اين مثال‌ها درياچه آرال است. به دليل اينکه سدهای زيادی روی رودخانه های آمودريا و سيردريا احداث شد، ورودی آب به درياچه آرال کم شد و حجم درياچه به يک سوم سال ۱۹۵۰ خود رسيد و شاهد عواقب ناگوارتری هستيم . روستاهايی بوده که پیش از این روستاهای ماهيگيری بوده‌اند ولی امروز بيش از ۵۰ تا ۶۰ کيلومتر از ساحل آرال دور افتاده‌اند. چون قرار بود سدهايی ساخته شود و مزارع پرثمر پنبه که الان آنجا وجود دارد، اقتصاد کشورهای منطقه را تامين می کند، ايجاد شود. به دليل رسيدن به اين توسعه اين چيزها را از دست داديم و گرد و غبار در آن منطقه يکی از معضلاتی است که به عنوان فاجعه آرال از آن اسم می برند، که شايد آينده ای باشد که بشود برای بسياری از نقاط ديگر که اين پديده در آنجا شروع می شود، تصور کرد.
-از جمله ايران؟
بهتر است بگوييم عراق. ايران متاسفانه پيامدهای بيابان زايی در عراق را متحمل می شود.
-اين پديده گرد و غبار شديد به ويژه اگر با باد همراه شود، تا چه حد برای شهروندان خطرناک است؟
جايی که در عراق اين گرد و غبار بلند می شود، بادی که می وزد قدرت دارد ذراتی را با خودش انتقال دهد. هرچه دورتر می شود، قدرت باد کمتر می شود و بخشی از اين مواد فرو می ريزد. پس ما انتظار داريم در نقاط نزديک به منشاء، ذرات درشت‌تر انتقال پيدا کنند. اين ذرات درشت‌تر يک اثراتی بر سلامت دارند. برای مثال در بعضی از نقاط چين که اين گرد و غبار بلند می‌شود و ذرات که ذرات سيليس هستند برای مردم منطقه بيماری‌هايی مثل مزوتلیوما، نوعی سرطان ريه، را به دنبال دارد. فاصله که دور می‌شود، اين ذرات ريزتر و ريزتر می‌شوند. به طوری که فرض کنيد ذراتی که از عراق بلند می‌شود و به فاصله ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ کيلومتر انتقال پيدا می‌کند، تا وقتی مقدارش خيلی زياد باشد، قدرت ديد را کم می‌کند و روزهايی هست که گرد و غبار آنقدر زياد است که قدرت ديد ما کم است و حتی فاصله ۲۰۰ متری را هم مثلاًً خوب نمی
بينيم. ذرات خيلی ريز اثرات ديگری بر سلامت دارند. به اين صورت که چون ريز هستند می‌توانند تا اعماق ريه نفوذ کنند و کيسه‌های هوا را پر کنند. اگر اين پديده ادامه پيدا کند، تکرار شود و خيلی شود، می‌تواند قدرت تنفسی يا ظرفيت تنفس را کم کند. ذرات ريز می‌توانند وارد نايژک‌ها و وارد کيسه‌های هوايی شوند و کيسه‌های هوايی را پر کنند. در آنجا هم وقتی يک ذره‌ای وارد کيسه هوايی می‌شود، ديگر نمی‌تواند بيايد بيرون. در نتيجه قدرت و ظرفيت تنفسی فرد را کم می‌کند و افرادی که بيشتر در معرض آن هستند، مسلماً بيشترين تاثير را خواهند داشت.
ـ آیا استفاده از ماسک را برای در چنین شرایطی ضروری می‌دانید؟
مسلما بی‌تاثیر نخواهد بود؛ ولی باز هم مطالعاتی باید انجام بشود که این غباری که مثلا در شهر ایلام یا در شهر کرمانشاه وجود دارد، اندازه ذرات آن چقدر است است، اندازه حفره‌های ماسکی که ما از آن استفاده می‌کنیم چقدر است و در آنجا شاید استفاده از یک پارچه مرطوب یا ماسک اگر آن را البته مرطوب کنیم، تاثیرگذاری آن بیشتر شود.