جرج بوش، رییس جمهوری ایالات متحده، روز سه شنبه، ۱۸ دی، در سفری هشت روزه به خاورمیانه از کشورهای اسراییل، کویت، بحرین، امارات عربی متحده، عربستان سعودی و مصر دیدار خواهد کرد.
آقای بوش همچنین طی این سفر برای نخستین بار، در مقام رییس جمهوری، به کرانه غربی رود اردن نیز سفر خواهد کرد.
سفر رییس جمهوری آمریکا به منطقه شش هفته پس از کنفرانس آناپولیس آمریکا صورت می گیرد. در آن کنفرانس رهبران اسراییلی و فلسطینی پذیرفتند که گفت و گوهای صلح را بار دیگر از سر گیرند.
هفته گذشته نیز استفان هدلی، مشاور امنیت ملی جرج بوش، تاکید کرده بود ایالات متحده طرحی ندارد که مستقیما در این گفت و گوها مداخله کند.
تحلیلگران بسیاری بر این باورند که آقای بوش در سفر خود به طور خصوصی رهبران کشورهای عربی را ترغیب خواهد کرد که روند مذاکرات صلح را مورد حمایت قرار دهند.
از هم اکنون سفر جرج بوش به اسراییل و سرزمین های فلسطینی، حامل نمادها و پیام هایی است.
مرحف جعجاتی، استاد مطالعات خاورمیانه در دانشگاه دفاع ملی واشنگتن، به رادیو اروپای آزاد / رادیو آزادی می گوید: در باره اهمیت سفر جرج بوش به منطقه دیدگاهی دوگانه دارد.
آقای جعجاتی می گوید: «این سفر کمی دیر انجام می شود اما باز مورد استقبال است. تعهدات به خاورمیانه عملی نشده است و آقای بوش، هفت سال پس از تصدی مقام ریاست جمهوری است که به این اقدامات روی آورده است. اکنون تنها چند ماه به پایان دولت فعلی آمریکا باقی مانده و کار زیادی از دولت آقای بوش بر نمی آید. اما از طرف دیگر، هر کار که از دست او بر آید، احتمالا از فرو غلتیدن خاورمیانه به بحران هایی عمیق تر کمک می کند.»
به باور این پژوهشگر، پس از سال ها فراموشی، تمرکز دوباره آقای بوش بر روی مسایل خاورمیانه را باید مدیون کاندولیزا رایس، وزیر امور خارجه آمریکا، دانست. هر چند که این بازگشت کمی دیر صورت می گیرد.
آقای جعجاتی می گوید: «گمان می کنم این ابتکار را باید به کاندولیزا رایس نسبت داد. چون این موضوع ظرفیت آن را دارد که به موفقیت نایل شود و جزو امتیازات در خاورمیانه تلقی گردد، آقای بوش هم از آن استقبال کرد. البته خانم رایس با این که زودتر از جرج بوش به این مسأله فکر کرده بود، اما باز هم اصل موضوع دیر بود. یعنی این که چالش اعراب و اسراییل بحران هایی دیگر می آفریند یا دامن می زند و باید حل شود.»
ایران و عراق؛ هدف دوم سفر
موضوع مهم دیگری که در سفر جرج بوش مطرح است موضوع عراق است. قرار است آقای بوش در کویت با ژنرال دیوید پترائوس، فرمانده نیروهای آمریکایی در عراق، و همچنین رایان کروکر، سفیر ایالات متحده در بغداد، دیدار کند.
سال گذشته نیروهای نظامی آمریکایی در عراق موفق شدند از میزان خشونت های فرقه ای بکاهند و فرصتی برای آشتی ملی در اختیار حکومت عراق قرار دهند.
و البته موضوع ایران هم در این سفر مطرح است. نه تنها ایالات متحده از فعالیت های هسته ای جمهوری اسلامی شیعی نگرانی دارد، کشورهای سنی مذهب همسایه ایران هم نسبت به تلاش های هسته ای اخیر ایران پریشان خاطرند.
اما به باور مرحف جعجاتی، موضوع ایران پیچیده تر است:
«این شمشیری دولبه است. کشورهای سنی مذهب خاورمیانه نسبت به ایران بیمناکند. اما در عین حال، ترجیح می دهند آمریکا دست به اقدامی علیه ایران نزند. زیرا در آن صورت وضع بدتر خواهد شد و آنها بلافاصله در خط مقدم واقع خواهند شد. بنابر این خواسته آنها این است که سیاستی عاقلانه در برابر ایران به کار گرفته شود و جلو جاه طلبی هایش گرفته شود.»
«بازی سرگرم کننده»
مایکل اوهانن، کارشناس مسایل خارجی مؤسسه بروکینگز در واشنگتن، نیز اعتقاد دارد جرج بوش باید راهی مناسب برگزیند که هم با قوت در برابر برنامه اتمی جمهوری اسلامی بایستد و هم اعتماد دوستانه رهبران عرب را به ایالات متحده بازگرداند.
آقای اوهانن در گفت و گویی با رادیو اروپای آزاد / رادیو آزادی می گوید که انتظار دارد جرج بوش طی سفر خود به منطقه پاسخی به مداخلات ایران در عراق بدهد.
مایکل اوهانن می گوید: «ایران در عراق رفتاری خویشتندارانه از خود بروز داده است. احتمالا آقای بوش هم مایل است در مقابل از خود خویشتنداری نشان دهد. بازی سرگرم کننده ای است: شما باور دارید که ایران (بخاطر مسایل پردامنه ای همچون پرونده هسته ایش، حمایتش از تروریسم و نیز نقشش در عراق) مشکلی بزرگ است؛ اما امیدهایی هم می بینید که خود ایرانی ها تصمیم گرفته اند مداخلاتشان را در عراق کاهش دهند. اگر این امید درست باشد، نباید آن را به خطر بیندازیم.»
اما مایکل اوهانن بلافاصله می افزاید که آقای بوش ممکن است در بیان استدلالش به خطا بیفتد و برای آنکه از نگرانی کشورهای عرب بکاهد و به آنها اطمینان دهد که ایالات متحده فزون طلبی جمهوری اسلامی را تحمل نخواهد کرد علیه ایران سخنانی تند به زبان بیاورد.
با این حال این پژوهشگر مؤسسه بروکینگز می گوید: «گمان نمی کنم جرج بوش در سفرش بخواهد چهره ای دوستانه و زیبا در برابر ایران به خود بگیرد. گمان می کنم برنامه هسته ای ایران همچنان یک مشکل به شمار می رود؛ حمایت ایران از تروریسم در خاورمیانه یک مشکل به شمار می رود؛ و دخالت ایران در عراق همچنان یک مشکل به شمار می رود.»
با این همه وزیر امور خارجه ایران سفر جرج بوش را به خاورمیانه تلاشی «تبلیغاتی» خواند که با هدف «دخالت» در روابط کشورهای منطقه طراحی شده است.