کانادا، بریتانیا، سوئد و اوکراین روز چهارشنبه، ۱۴ تیر، به‌دلیل سرنگونی هواپیمای مسافربری اوکراین و کشته شدن همۀ ۱۷۶ مسافر و خدمۀ آن، پرونده‌ای علیه جمهوری اسلامی در عالی‌ترین دادگاه سازمان ملل در لاهه تشکیل دادند.
این چهار کشور در دادخواست خود به دیوان بین‌المللی دادگستری که به «دادگاه جهانی» یا دادگاه لاهه نیز معروف است تصریح کردند که حکومت ایران «مجموعه‌ای از تعهدات» را در قبال کنوانسیون مونترال، با محوریت تأمین امنیت سفرهای هوایی غیرنظامی، «نقض کرده است».
بر اساس متن این دادخواست که نسخه‌ای از آن در دسترس عموم قرار گرفته است، جمهوری اسلامی در اتخاذ اقدام‌های عملی برای جلوگیری از سرنگونی پرواز پی‌اس۷۵۲ کوتاهی کرده و در پیشبرد تحقیقات و پیگرد کیفری «بی‌طرفانه، شفاف و منصفانه» مرتکب قصور شده است.
پرواز پی‌اس۷۵۲ هواپیمایی اوکراین سحرگاه ۱۸ دی ۱۳۹۸ تنها سه دقیقه پس از برخاستن از باند فرودگاه بین‌المللی امام خمینی تهران با شلیک دو موشک پدافند سپاه پاسداران سرنگون شد.
مقام‌های جمهوری اسلامی و به‌ویژه فرماندهان سپاه پاسداران پس از سه روز انکار سرانجام اذعان کردند که هواپیمای اوکراینی با موشک‌های سپاه سرنگون شده، اما دلیل وقوع آن را «خطای انسانی» اعلام کردند.
بیشتر جان‌باختگان این سانحه، شهروندان چهار کشور یاد شده بودند و دولت‌های آن‌ها با هدف پاسخگو کردن حکومت ایران، یک گروه هماهنگی ایجاد کردند.
این کشورها روز چهارشنبه در بیانیه مشترک خود تصریح کردند: «اقدام‌های حقوقی امروز نشان‌دهندۀ تعهد تزلزل‌ناپذیر ما برای رسیدن به شفافیت، عدالت و پاسخ‌گویی در قبال خانواده‌های قربانیان است.»
آن‌ها یادآور شدند پس از این‌که ایران به درخواست داوری در ماه دسامبر گذشته پاسخ نداد، برای تشکیل این پرونده اقدام کردند.
بیشتر در این باره: بازخوانی گاه‌شمار ۷۲ ساعت لاپوشانی یک فاجعهجمهوری اسلامی مدعی است که نظامیانش در بحبوحۀ بالا گرفتن تنش‌ها بین تهران و واشینگتن، «به‌طور تصادفی» بوئینگ ۷۳۷ اوکراینی را سرنگون کردند. در گزارش نهایی حکومت ایران، نقص رادار و خطای اپراتور پدافند هوایی به‌عنوان عوامل دخیل در سرنگونی هواپیمای اوکراین معرفی شد.
با این حال، در پرونده‌ای که علیه حکومت ایران در لاهه ثبت شده آمده است که جمهوری اسلامی، مدارک و مستندات این سرنگونی را «مخفی کرده یا از بین برده» و در عوض، سایر کشورها و پرسنل رده پایین سپاه پاسداران را مقصر جلوه داده، خانواده‌های قربانیان را که در پی دادخواهی هستند هدف «تهدید و آزار» قرار داده و جزئیات این سرنگونی را به سازمان بین‌المللی هوانوردی کشوری گزارش نکرده است.
در همین زمینه، سایمون شرکلیف، سفیر بریتانیا در تهران، در توئیتی ضمن اعلام این‌که روند دادرسی سرنگونی هواپیمای اوکراینی در دیوان بین‌المللی دادگستری در لاهه آغاز شده است، تأکید کرد حکومت ایران، در «پاسخ‌گویی یا پرداخت غرامت» برای سرنگونی پرواز پی‌اس۷۵۲ «کوتاهی کرده است».
واکنش بازماندگان جان‌باختگان پرواز پی‌اس۷۵۲
حامد اسماعیلیون که همسر و تنها فرزندش را در سرنگونی این هواپیما از دست داده و از اعضای هیئت مدیره انجمن خانواده‌های جان‌باختگان پرواز پی‌اس۷۵۲ است، در توئیتی ضمن اعلام این خبر نوشت: «ثبت رسمی شکایت در دیوان بین‌المللی دادگستری در لاهه. به یاد آن‌ها که رفته‌اند و دیگر برنمی‌گردند. به یادشان و به دادخواهی‌شان.»
عظمت اژدری، دیگر عضو هیئت مدیره انجمن و خواهر غنیمت اژدری از مسافران پرواز اوکراینی، نیز ثبت رسمی شکایت از جمهوری اسلامی در دادگاه جهانی لاهه را «قدمی بزرگ به سوی عدالت» توصیف کرد.
نواز ابراهیم، از اعضای هیئت مدیره انجمن که تنها خواهرش و همسر او را در سرنگونی هواپیمای اوکراینی از دست داده نیز با استقبال از ثبت شکایت در لاهه، آن را «گامی بسیار مهم» دانست که سرانجام محقق شد.
با وجود این‌که صدور آرای دیوان بین‌المللی دادگستری سال‌ها زمان می‌برد اما آرای این دادگاه قطعی و قانونی محسوب می‌شود.