پژوهشکده خانه آزادی (فریدام هاوس) در گزارش اخیر خود درباره «تضعیف شدید دمکراسی» در اروپای مرکزی، ناحیه بالکان و اوراسیا هشدار داده و گفته که بسیاری از رهبران این بخش از جهان می‌کوشند باقی‌مانده سازوکار نظارت بر قدرت‌شان را از بین ببرند.
این نهاد مدنی آمریکایی در گزارش سال ۲۰۲۰ خود در مورد «کشورهای در حال گذار به دمکراسی» که روز چهارشنبه ۱۷ اردیبهشت منتشر شد می‌گوید: «شمار بیشتری از رهبران کشورهای اروپای مرکزی و شرقی حتی دیگر وانمود نمی‌کنند که حکومت آنها تابع قوانین دمکراتیک است. آنها علنا به نهادهای دمکراتیک حمله کرده و می‌کوشند که آزادی‌های فردی را محدود کنند».
این گزارش می‌افزاید حملات به نهادهای دمکراتیک تحت تاثیر بحران کرونا ممکن است افزایش یابد.
مایکل آبراموویتز، رئیس این پژوهشکده، گفت بحران فعلی در عین حال می‌تواند «نقطه عطفی» باشد که بعد از آن، وضعیت بدتر شده و یا دمکراسی جان بگیرد.
او افزود: «امید این است که تجربه همه‌گیری ویروس اهمیت حکومتگری شفاف و پاسخگو را برجسته کرده و زمینه را برای درخواست تغییر فراهم کند».
خانه آزادی می‌گوید تعداد نظام‌های دمکراتیک در میان ۲۹ کشور مورد بررسی در گزارش امسال به نازل‌ترین تعداد، یعنی ۱۰ مورد کاهش یافته است. امتیاز متوسط کشورهایی که در این گزارش بررسی شده‌اند طی ۱۶ سال گذشته در حال کاهش بوده است.
بیشتر در این باره: گزارش سالانه از آزادی در عرصه اینترنت: ظهور اقتدارگرایی دیجیتالاین گزارش دستکاری قوانین انتخاباتی که به احزاب و سیاستمداران حاکم امتیازهای ناعادلانه می‌دهد، به حاشیه رانده شدن پارلمان‌ها تحت تاثیر تحریم انتخابات از سوی احزاب مخالف و کارزارهای بدنام کردن رسانه‌ها و جامعه مدنی را نمادهای برجسته تضعیف اصلاحات دمکراتیک در این بخش از جهان می‌داند.
این گزارش همچنین می‌گوید قوه قضائیه و حاکمیت قانون در این کشورها از طریق وضع قوانینی که استقلال دستگاه قضایی را از بین می‌برد و یا گماردن افراد وفادار به حزب و دولت مورد حمله قرار گرفته است.
برجسته‌ترین عرصه تضعیف معیارهای دمکراتیک در بخش ساختارها و استقلال قوه قضایی دیده می‌شود که در گزارش امسال خانه آزادی وضعیت شش کشور از جمله جمهوری چک، گرجستان، لتونی، مونته‌نگرو، لهستان و اسلوواکی از این نظر بدتر شده است.
این گزارش چند کشور را از فهرست نظام‌های دمکراتیک حذف کرده یا رتبه آنها را کاهش داده است. لهستان از گروه دمکراسی‌های تثبیت شده حذف شده و اکنون یک دمکراسی نیمه تثبیت شده تلقی می‌شود.
مجارستان، صربستان و مونته‌نگرو به طور کلی از فهرست نظام‌های دمکراتیک حذف شده و اکنون در بخش نظام‌های در حال گذار یا رژیم‌های دوگانه طبقه‌بندی شده‌اند.
خانه آزادی یادآوری می‌کند مجارستان طی ۲۵ سالی که این پژوهشکده فهرست کشورهای در حال گذار به دمکراسی را تنظیم کرده، بیش از هر مورد دیگری رتبه خود را از دست داده است.
امتیاز دولت مجارستان از نظر رعایت دمکراسی طی ده سال اخیر در حال کاهش بوده و خانه آزادی در گزارش خود می‌گوید ویکتور اوربان، نخست‌وزیر این کشور، «تظاهر به احترام به نهادهای دمکراتیک را به طور کلی کنار گذاشته است».
لهستان، یکی دیگر از اعضای اتحادیه اروپا نیز به دلیل تضعیف استقلال قوه قضائیه آن طی پنج سال اخیر، در گزارش امسال در گروه دمکراسی‌های نیمه تثبیت شده قرار گرفته است.
گزارش سال ۲۰۲۰ خانه آزادی در عین حال می‌گوید روسیه که یک نظام اقتدارگرا قلمداد می‌شود، طرح ولادیمیر پوتین برای اصلاح قانون اساسی که به او اجازه می‌دهد پس از پایان دوره قانونی رياست‌جمهوری کماکان در مقام رهبری کشور باقی بماند «نقض آشکار حاکمیت قانون و اصول یک حکومت مبتنی بر قانون اساسی است».
در این گزارش تغییرات مثبتی نیز وجود دارد. یکی از آنها کوزوو است که روند بهبود معیارهای دمکراتیک آن طی پنج سال اخیر در حال بهبود بوده و دیگری مقدونیه شمالی است که در زمینه‌های گوناگونی به نسبت گذشته امتیازهای بهتری دریافت کرده.
ارمنستان نیز به دلیل بهبود در زمینه انتخابات و مبارزه با فساد بالاترین امتیازش را در زمان تنظیم این گزارش دریافت کرده است.
موقعيت دولت اوکراين هم به نسبت گزارش سال‌های قبل اندکی بهبود يافته و ازبکستان که در گزارش سال‌های قبل بدترین رتبه را داشت به‌دلیل تلاش‌های اخير برای ريشه‌کن کردن اختلاس‌های کوچک، وضعیت بهتری در گزارش امسال پیدا کرده است.