سازمان دیدبان حقوق بشر روز پنج‌شنبه، سوم شهریورماه، در گزارشی اعلام کرد که استفاده مکرر نیروهای نظامی روسیه از بمب‌های خوشه‌ای، به صدها غیرنظامی در اوکراین آسیب جدی وارد کرده است.
در این گزارش یکصد صفحه‌ای آمده است که بر اساس بررسی‌های اولیه بین فوریه تا ژوئیه ۲۰۲۲، دست‌کم ۶۸۹ غیرنظامی در حمله با بمب‌های خوشه‌ای در اوکراین کشته شده‌اند.
آن طور که دیدبان حقوق بشر اعلام کرده، در حال حاضر، اوکراین تنها کشوری در جهان است که از مهمات خوشه‌ای علیه آن استفاده می‌شود و نیروهای روسیه، صدها حمله با مهمات خوشه‌ای در دست‌کم ۱۰ منطقه از ۲۴ منطقه یا استان اوکراین انجام داده‌اند.
دیدبان حقوق بشر در عین حال اضافه می‌کند: «به نظر می‌رسد نیروهای اوکراینی نیز چندین بار از راکت‌های مهمات خوشه‌ای استفاده کرده‌اند.»
این سازمان از روسیه و اوکراین خواسته دست از استفاده از مهمات خوشه‌ای از جمله بمب خوشه‌ای برداشته و به معاهده بین‌المللی ممنوعیت استفاده از آن که در سال ۲۰۰۸ منعقد شده، بپیوندند.
تحقیقات دیدبان حقوق بشر در خارکیف، دومین شهر بزرگ اوکراین، حاکی است که نیروهای روسی در ماه مه و ژوئن راکت‌های خوشه‌ای به سوی این شهر پرتاب کردند که گلوله‌های فرعی آن به خانه‌ها، خیابان‌ها، پارک‌ها و همچنین یک درمانگاه، زایشگاه و بیمارستان اصابت کرده است.
حمله روز ۱۲ ماه مه به شهر دِرهاچی نیز منجر به کشته شدن زنی که در باغ خود آشپزی می‌کرد و قطع پاهای شوهر وی شد که او نیز ساعاتی بعد جان باخت.
مهمات خوشه‌ای را می‌توان از زمین توسط توپخانه، راکت و خمپاره شلیک کرد یا با هواپیما پرتاب کرد. این نوع از مهمات، معمولاً در هوا باز می‌شوند و چندین بمب یا مهمات فرعی را در یک منطقه گسترده پراکنده می‌کنند.
بسیاری از مهمات فرعی در برخورد اولیه منفجر نمی‌شوند و ذرات خطرناکی را به جا می‌گذارند که می‌توانند سال‌ها مانند مین‌های زمینی عمل کرده و افراد را معلول کرده یا جان آنها را بگیرند.
بر اساس قطعنامه کنوانسیون بمب‌های خوشه‌ای که در سال ۲۰۰۸ در ایرلند تصویب شد و در سال ۲۰۱۰ به قانون بین‌المللی الزام‌آور تبدیل شد، کاربرد بمب خوشه‌ای در جنگ ممنوع است. ۳۰ کشور این کنوانسیون را امضا کرده‌اند، اما روسیه و اوکراین جزء آنها نیستند.
از زمان تصویب کنوانسیون در ۳۰ مه ۲۰۰۸، هیچ گزارش یا ادعای تائید شده‌ای مبنی بر استفاده، تولید یا انتقال جدید مهمات خوشه‌ای توسط هیچ یک از کشورهای عضو وجود نداشته است.
در سال ۲۰۲۱ نیز برای نخستین بار در یک دهه، هیچ تلفات جدیدی در اثر حملات مهمات خوشه‌ای ثبت نشد، اگرچه ۱۴۷ قربانی جدید در هشت کشور به دلیل اصابت بقایای مهمات خوشه‌ای استفاده‌شده قبلی گزارش شد. کودکان دو سوم کل قربانیان این مهمات را شامل می‌شوند.
با این حال این کاهش قابل توجه در تلفات جدید مهمات خوشه‌ای، با استفاده جدید در اوکراین از فوریه ۲۰۲۲ تحت‌الشعاع قرار گرفته است.
در جریان تهاجم به اوکراین، روسیه هم از ذخایر مهمات خوشه‌ای قدیمی و هم از مهمات تازه توسعه یافته در اوکراین استفاده کرده است.
اما به گفته سازمان دیدبان حقوق بشر، هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد مهمات خوشه‌ای در میان تسلیحاتی که دولت اوکراین از اشخاص ثالث در سال ۲۰۲۲ دریافت کرده وجود داشته است.
سازمان دیدبان حقوق بشر اردیبهشت‌ماه سال جاری نیز در گزارشی ویژه، با تاکید بر استفاده «مکرر» روسیه از بمب خوشه‌ای این کشور را مسئول جان صدها غیرنظامی و تخریب خانه‌ها و بیمارستان‌ها و مدارس معرفی کرده بود.
در گزارش این سازمان حقوق بشری همچنین اشاره شده بود که نیروهای اوکراینی نیز «دست‌کم یک بار» از بمب خوشه‌ای در جنگ با روسیه استفاده کرده‌اند.
این سازمان همچنین اعلام کرده که دیگر قدرت‌های نظامی نیز به روند مثبت کاهش استفاده از بمب‌های خوشه‌ای آسیب وارد کرده‌اند؛ از جمله چین و ایران فعالانه در حال تحقیق و توسعه انواع جدیدی از مهمات خوشه‌ای هستند.
ایالات متحده نیز آخرین بار در سال ۲۰۱۶ مهمات خوشه‌ای تولید کرد، اما به معاهده این ممنوعیت بین‌المللی نپیوست و متعهد نشد که در آینده این نوع مهمات تولید نکند.