به تازگی هزینه طراحی پژو ۲۰۶ صندوقدار در شرکت ایران خودرو پرسش‌های زیادی را در زمینه وجود «فساد» مطرح کرده است. اما حتی گذشته از این خودرو، و با نگاه به هزینه‌های مختلف طراحی در ایران، به اعداد عجیب‌تری هم می‌توان رسید.
رقم‌های میلیاردی، تغییرات جزئی
سایت زومیت گزارش داده است برای طراحی سمند در سال ۱۳۷۴ با ارز ۴۰۰ تومانی حدود ۱۳۰ میلیارد تومان هزینه شده است. این عدد چیزی نزدیک به ۳۲۵ میلیون دلار است.
طراحی سمند از اولین تجربه‌های ایران در این بخش بود در این طرح بدنه‌ای جدید روی پلت‌فرم پژو ۴۰۵ طراحی شد و در برخی بخش‌های فنی (مانند سیستم تعلیق و ایمنی) تغییراتی رخ داد اما در بسیاری از بخش‌ها مانند گیربکس تغییرات چندانی روی نداد.
هزینه طراحی پژو ۲۰۶ صندوقدار ۲۵۰ میلیون دلار بود. پروژه ای که به مراتب از طراحی سمند ساده‌تر ارزیابی می‌شود. ابتدا قرار بود اسم این خودرو آریان باشد و توسط ایران به زنجیره پژو صادر شود اما اسم خودرو به پژو ۲۰۶ صندوقدار تغییر کرد و صادرات چندانی هم انجام نشد.
هزینه طراحی پژو ۲۰۶ صندوقدار ۲۵۰ میلیون دلار بود. پروژه ای که به مراتب از طراحی سمند ساده‌تر ارزیابی می‌شود. این اتفاق در زمان مدیریت منوچهر منطقی در ایران خودرو رخ داد. در آن زمان این طرح در رقابت با پروژه تندر ۹۰ رنو در ایران، توسط پژو اجرا شد. ابتدا قرار بود اسم این خودرو آریان باشد و توسط ایران به زنجیره پژو صادر شود اما اسم خودرو به پژو ۲۰۶ صندوقدار تغییر کرد و صادرات چندانی هم انجام نشد.
برای طراحی سورن حدود ۲۲ میلیارد تومان هزینه شد در آن زمان دلار حدود هزار تومان بود و این هزینه طراحی چیزی در حدود ۲۲ میلیون دلار ارزیابی می‌شود. در سورن تنها بخش‌هایی در جلو و عقب سمند و تزئینات داخلی تغییر کرد. طراحی دنا هم شباهت به طرح سورن داشت و در مجموع حدود ۵۰ میلیارد تومان هزینه شد.
در دنا پلاس که تنها دچار تغییرات جزئی‌تری نسبت به دنا شده است حدود ۴۰ میلیارد تومان هزینه شده است.
گویا رقم‌هایی شبیه این برای باقی محصولات هم خرج شده است؛ در زمان مدیریت هاشم یکه زارع که فعلا در بازداشت است هزینه‌های عجیبی برای طراحی جزئی برخی خودروها شد.
با وجود چنین هزینه‌های سنگینی از سال ۱۳۷۴ تا کنون اما صنعت خودرو ایران به دلیل مدیریت غلط تنها توانسته به دانش طراحی بدنه، تزئینات داخلی و تا حدودی موتور دست پیدا کند و در باقی قطعات همچنان فاقد دانش لازم است.
سایت خبرماشین گزارش داده است در ظاهر پژو ۲۰۷ آی صندوقدار تنها تغییرات کمی ایجاد شده و مشخصات فنی تغییری نکرده است. قطعات تغییریافته در پژو ۲۰۷ آی صندوق دار شامل چراغ‌های عقب، سپر عقب، غربیلک فرمان چرمی با کلید‌های کنترلی و برخی موارد جزئی دیگر است ولی برای همین موارد ساده در سال ۱۳۹۵، ۵۰ میلیارد تومان هزینه شده است.
اما این تنها ایران خودرو نیست که چنین هزینه‌هایی انجام داده‌است. در سایپا هم وضع همین بوده‌است.
شرکت سایپا در زمان رونمایی از خودرو تیبا هزینه طراحی این خودرو را حدود ۱۲۰ میلیون دلار عنوان کرده بود. ولی این خودرو در اصل توسعه یافته پراید با بدنه‌ای جدید است.
آیا چنین هزینه‌هایی در جهان خودرو منطقی است؟
این پرسش وقتی اهمیت دو چندان می‌یابد که عملا دستمزد مهندسان، طراحان، تکنیسین‌ها و انرژی و هزینه‌های دیگر در ایران بسیار کمتر از کشورهایی مثل آلمان یا فرانسه است.
غیر از فساد موجود، افزایش هزینه طراحی خودرو در ایران به دانش کم و انجام پروژه‌های موازی گوناگون در مراکز مختلف خارجی باز می‌گردد.
طراحی خودرو پروسه‌ای بسیار پیچیده و زمان‌بر است و معمولا طراحی کامل خودرو بین چهار تا هشت سال طول می‌کشد. البته تغییرات جزئی‌تر که به «فیس لیفت» معروف است در حدود یک تا دو سال زمان می‌برد. تقریبا تمام پروژه‌های جدید در صنعت خودرو ایران مانند تیبا یا سمند در حد «فیس‌لیفت» است و باقی طرح‌ها را می‌توان در حد پروژه‌های چند ماهه ارزیابی کرد.
غیر از فساد موجود، افزایش هزینه طراحی خودرو در ایران به دانش کم و انجام پروژه‌های موازی گوناگون در مراکز مختلف خارجی باز می‌گردد.
دانش کم سبب می‌شود کارها با روش «آزمون و خطا» انجام شود و هزینه طراحی افزایش یابد.
همکاری با مراکز خارجی هم به دلیل تحریم‌ها یا کار کردن همزمان با چند مرکز و برخی فسادها در ارتباط با این مراکز سبب افزایش شدید هزینه‌ها می‌شود.
با وجود چنین هزینه‌های سنگینی از سال ۱۳۷۴ تا کنون اما صنعت خودرو ایران به دلیل مدیریت غلط تنها توانسته به دانش طراحی بدنه، تزئینات داخلی و تا حدودی موتور دست پیدا کند و در باقی قطعات همچنان فاقد دانش لازم است.