سازمان هواپیمایی کشوری ایران در گزارشی درباره روند تحقیقات مربوط به شلیک به هواپیمای مسافربری اوکراینی اعلام کرد که پرواز ۷۵۲ به رغم دریافت مجوز پرواز از مراجع نظامی بر اثر «خطای انسانی» و «فراموش کردن اجرای مراحل الزامی بعد از جابجایی یکی از سامانه‌های دفاع هوایی» هدف قرار گرفت و سرنگون شد.
در گزارش ۱۷ صفحه‌ای سازمان هواپیمایی کشوری ایران که روز شنبه ۲۱ تیر منتشر شد، روند رویدادهای روز سرنگون کردن هواپیمای اوکراینی به ترتیب زمانی ذکر شده است.
خلاصه‌ای از گزارش سازمان هواپیمایی کشوری ایران
- حدود ساعت ۴ بامداد ۱۸ دی ۹۸ بخش نظامی به بخش غیرنظامی کنترل فضای کشور اطلاع داد که فقط پروازهای دارای مجوز از شبکه پدافند مجاز به برخاستن از باند فرودگاه‌ها هستند
- پس از هماهنگی‌های متعدد بین «واحد مراقبت پرواز»، «مرکز کنترل فضای کشور» و «مرکز هماهنگی شبکه پدافند»، سرانجام این مجوز در ساعت ۶:۱۰:۲۰ به اطلاع هواپیمای اوکراینی می‌رسد و این هواپیما پرواز می‌کند
- یکی از سامانه‌های دفاع هوایی تهران، «پس از جابجایی»، به دلیل «خطای انسانی» و فراموش کردن اجرای مراحل الزامی بعد از جابجایی، دچار خطایی برابر با ۱۰۷ درجه می‌شود
- این سامانه در ساعت ۶:۱۳:۵۶ هواپیمای مسافربری را هدفی تشخیص می‌دهد که «در حال نزدیک شدن به سمت سامانه پدافند» است
- «کاربر سامانه» در ساعت ۶:۱۴:۲۱ مشخصات هدف را «بر روی بستر ارتباطی» به مرکز هماهنگی مربوطه اعلام می‌کند اما «اطلاعات ثبت‌شده نشان می‌دهد که پیام سامانه دفاعی با مرکز هماهنگی مبادله نشده است
- این مسئول ضدهوایی بدون دریافت پاسخ از مرکز هماهنگی، در ساعت ۶:۱۴:۴۱ اولین موشک را شلیک می‌کند و «فیوز رادیویی» آن در ۶:۱۴:۵۹ فعال می‌شود [منفجر می‌شود]
- در این زمان، هواپیما در ارتفاع و موقعیت عادی و در مسیر صحیح پروازی خود قرار داشت
- از این لحظه دریافت اطلاعات از هواپیما قطع می‌شود
- مسئول ضدهوایی موشک دوم را در ساعت ۶:۱۵:۰۶ به سمت هواپیما شلیک می‌کند
- پس از آن، پیام «موفقیت‌آمیز نبودن عملکرد موشک» در سامانه نشان داده می‌شود و پس از اندکی، هواپیما از قفل راداری سامانه خارج می‌شود
- شواهد نشان می‌دهد حدود ساعت ۶:۱۶:۱۱ آتشی در هواپیما شکل گرفته و اندازه آن گسترش می‌یابد
- هواپیما در ساعت ۶:۱۸:۲۳ در منطقه خلج‌آباد، در نزدیکی شاهدشهر، در یک زمین بازی به زمین برخورد می‌کند و انفجاری رخ می‌دهد و پس از آن نیز در چند مرحله دیگر به زمین برخورد می‌کند
- احتمال داده می‌شود فقط یکی از دو موشک توانایی وارد آوردن آسیب مؤثر به هواپیما را داشته است
این گزارش می‌گوید که علت اصلی شلیک موشک «خطای انسانی» به دلیل فراموش کردن مراحل الزامی «تنظیم مجدد راستای شمال» در یکی از سامانه‌ها بوده است که باعث «خطای ۱۰۷ درجه‌ای» این سامانه شد.
«خطای انسانی» عبارتی بود که سپاه پاسداران، پس از سه روز پنهان‌کاری، در شرح علت شلیک استفاده کرد. حدود دو هفته پیش نیز، برای نخستین بار، دادستان نظامی تهران از «خطای ۱۰۵ درجه‌ای سیستم جهت‌یابی رادار» سخن گفته بود.
هواپیمای مسافربری اوکراینی با ۱۷۶ سرنشین ۱۸ دی پارسال دقایقی پس از برخاستن از «فرودگاه امام خمینی» هدف شلیک موشک‌های سپاه پاسداران قرار گرفت و تمامی سرنشینان آن کشته شدند.
سازمان هواپیمایی کشوری ایران در گزارش خود گفته است ساعت ۴ بامداد آن روز «بخش نظامی به بخش غیرنظامی كنترل فضای كشور» اطلاع داد فقط پروازهایی مجاز به برخاستن از باند فرودگاه‌ها هستند كه «از قبل توسط شبکه پدافند شناسایی شده و مجوز پرواز آنها توسط این شبکه صادر شده باشد».
بنابر این گزارش، مجوز پرواز هواپیمای اوکراینی پس از هماهنگی با مراجع متعدد، سرانجام در ساعت ۶ و ۱۰ دقیقه به این هواپیما ابلاغ می‌شود.
به نوشته سازمان هواپیمایی کشوری ایران، مسئول سامانه ضدهوایی که پس از «جابجایی» مراحل الزامی تنظیم شمال را «فراموش کرده» بود، در ساعت ۶ و ۱۳ دقیقه هواپیما را «هدف در حال نزدیک شدن به سامانه پدافند» تشخیص داد.
شماری از مقام‌های جمهوری اسلامی پیش از این گفته‌اند مسئول سامانه پدافند تلاش کرد با مسئولان رده‌های بالاتر تماس و مجوز شلیک بگیرد. با این حال در گزارش سازمان هواپیمایی کشوری آمده است: کاربر سامانه ضدهوایی «بر روی بستر ارتباطی، به مركز هماهنگی مربوطه اعلام نمود» اما «اطلاعات ثبت‌شده نشان می‌دهد که پیام سامانه دفاعی با مرکز هماهنگی مبادله نشده است».
این مسئول ضدهوایی سرانجام بدون دریافت پیامی، در ساعت ۶:۱۴:۴۱ یک موشک به سوی هواپیما شلیک می‌کند و موشک دوم نیز در ساعت ۶:۱۵:۱۱ شلیک می‌شود.
با این حال به نوشته سازمان هواپیمایی کشوری، ثانیه‌هایی پس از شلیک موشک دوم پیام «موفقیت‌آمیز نبودن عملکرد موشک» در سامانه نشان داده می‌شود اما کمی بعد، هواپیمای مسافربری «از قفل راداری سامانه خارج می‌شود».
جمهوری اسلامی با اینکه می‌گوید توانایی خواندن اطلاعات جعبه‌های سیاه این هواپیما را ندارد و درباره ارائه آنها به کشورهای دیگر نیز چند بار تغییر نظر داده است؛ چندی پیش اعلام کرد در ماه ژوئیه (ماه جاری میلادی) این جعبه‌های سیاه در فرانسه بازخوانی خواهد شد.
مقامات اوکراین که از شیوه همکاری ایران بر سر مسائلی چون جعبه‌های سیاه هواپیما، مسئولیت پذیری حقوقی ایران و پرداخت غرامت به بستگان قربانیان رضایت نداشته‌اند، هشدار داده‌اند که اگر تلاش‌ها برای حل و فصل ماجرا از طریق «مذاکره» به جایی نرسد، کی‌یف به نهادهای بین‌المللی متوسل خواهد شد.
این میان به تازگی وزیر خارجه سوئد از توافق کشورهای درگیر برای دریافت غرامت خبر داده است.
در پرواز ۷۵۲ چند شهروند سوئدی به همراه شهروندانی از چهار کشور افغانستان، بریتانیا، کانادا و اوکراین حضور داشتند که همگی کشته شدند.
به گفته وزیر خارجه سوئد، پنج کشور دخیل در این پرونده توافقی امضا کرده‌اند که بر اساس آن برای دریافت غرامت از جمهوری اسلامی برای بازماندگان قربانیان حادثه به طور مشترک تلاش خواهند کرد.
اما وزیر خارجه کانادا در تماسی با خانواده قربانیان این رخداد گفت که هنوز هیچ توافقی میان ایران و کشورهای درگیر در این پرونده بر سر غرامت صورت نگرفته، بلکه از یادداشت تفاهم برداشت اشتباه شده است.