ارزش دلار آمریکا از زمان اعتراضات به جان باختن مهسا امینی در بازداشت گشت ارشاد، بویژه در یک هفته گذشته، نسبت به ریال بیش از ۱۶ درصد جهش پیدا کرده که از یک‌سو به معنای رشد چشمگیر درآمدهای دولت ابراهیم رئیسی و از سوی دیگر، افزایش تورم و خط فقر در کشور است.
نرخ برابری دلار در مقابل ریال در روز دوشنبه ۱۶ آبان دوباره ۵۱۰ تومان نسبت به روز یکشنبه رشد کرد و رکورد ۳۶ هزار و ۷۵۰ تومان را زد.
در زمان آغاز اعتراضات سراسری در ایران، هر دلار آمریکا حدود ۳۱ هزار و ۷۵۰ تومان معامله می‌شد، به عبارتی طی ۵۰ روز گذشته نرخ برابری دلار آمریکا «پنج هزار تومان» رشد داشته است؛ موضوعی که روز یکشنبه با واکنش عبدالناصر همتی، رئیس سابق بانک مرکزی، نیز مواجه شد و او در توئیتی نوشت: «رانت را ادامه می‌دهید یا قیمت کالاهای اساسی را ۳۵٪ بالا می برید؟»
اشاره این مقام سابق اقتصادی به افزایش چند برابری قیمت برخی کالاهای اساسی از جمله آرد، مرغ، تخم‌مرغ و روغن در اردیبهشت امسال با حذف ارز ترجیحی برای واردات کالاهای ضروری است.
با این‌حال، احسان خاندوزی وزیر امور اقتصادی و دارایی روز دوشنبه در گفت‌وگو با خبرگزاری ایسنا بدون ارائه توضیحات و مستنداتی مدعی شد: «طی روزهای آینده شاهد به ثمر نشستن اقدامات بانک مرکزی در مورد ساماندهی بازار ارز خواهیم بود».
خوش‌بینی وی درباره اقدامات بانک مرکزی در حالی است که از زمان آغاز به کار دولت ابراهیم رئیسی تا شروع اعتراضات اخیر در حدود دو ماه پیش، نرخ دلار آمریکا در مقابل ریال بیش از ۲۷ درصد رشد داشته است، و اکنون نسبت به آغاز کار دولت ابراهیم رئیسی ۴۷ درصد رشد نشان می‌دهد. چنین رشد افسارگسیخته‌ای منجر به افزایش چشمگیر درآمدهای دولت می‌شود.
کمبود ارز؟
آمارهای گمرکی ایران حاکی است که در مهرماه امسال ۴.۴ میلیارد دلار صادرات غیرنفتی انجام شده است که هم نسبت به متوسط صادرات ماهانه این کالاها در شش ماهه ابتدایی سال، ۱۰ درصد رشد داشته و هم صادرات هفت ماه گذشته نسبت به دور مشابه در سال گذشته رشدی ۱۰ درصدی را نشان می‌دهد.
از طرفی آمارهای بین‌المللی، از جمله شرکت‌های ردیابی نفتکش‌ها، نشان می‌دهد که ایران در هفت ماه گذشته روزانه به‌طور متوسط بیش از یک میلیون بشکه نفت خام صادرات داشته که ۴۰ درصد بیش از دور مشابه پارسال است. صادرات محصولات نفتی ایران نیز طی این دوره تقریبا ثابت مانده، اما قیمت نفت خام و محصولات نفتی در بازارهای جهانی در هفت ماهه امسال نسبت به دور مشابه پارسال به‌شدت افزایش یافته است.
خبرگزاری ایرنا نیز روز ۲۱ مهر و در میانه اعتراضات مردمی مدعی شده بود که (وصول) درآمد نفتی کشور در پنج ماهه نخست سال جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته «۸ برابر» شده است.
آمارهای بخش ردیابی نفتکش‌ها در سازمان اتحاد علیه ایران هسته‌ای که هم به‌صورت مستقل و هم از طریق چندین شرکت مشاوره بین‌المللی صادرات نفت ایران را تحت نظر دارد نیز نشان می‌دهد در ماه گذشته میلادی (۲۲ شهریور تا ۲۲ مهر) صادرات نفت خام ایران نسبت به ماه قبل از آن ۱۱ درصد رشد داشته و به یک میلیون و ۱۷۵ هزار بشکه در روز رسیده است.
بدین ترتیب به نظر نمی‌رسد که بانک مرکزی جمهوری اسلامی در حال حاضر با کسری ارز برای تزریق به بازار برای حفظ ارزش ریال مواجه باشد.
گزارش جدید صندوق بین‌المللی پول
گزارش جدید صندوق بین‌المللی پول نیز که هفته گذشته منتشر شد، پیش‌بینی کرده است که کل درآمدهای صادراتی ایران (صادرات نفتی، غیرنفتی و خدمات) در سال جاری به بیش از ۱۲۰ میلیارد دلار خواهد رسید که ۴۶.۵ درصد بیشتر از پارسال و تقریبا ۲.۵ برابر سال ۱۳۹۹ است.
با این‌حال، این نهاد بین‌المللی می‌گوید دولت ایران برای جلوگیری از کسری بودجه نیاز دارد که قیمت نفت در بازارهای جهانی بیش از ۲۹۱ دلار باشد؛ به عبارتی، کمتر از این رقم، منجر به کسری بودجه دولت خواهد شد.
طی هفت ماه گذشته، قیمت نفت در بازارهای بین‌المللی کمی بیش از صد دلار بوده است که اختلاف چشمگیری با رقم مورد نیاز برای اجتناب دولت ابراهیم رئیسی از کسری بودجه دارد.
طی سه سال گذشته، همواره یک سوم بودجه دولت با کسری مواجه بوده و دولت حسن روحانی مجبور به استقراض گسترده از بانک مرکزی، نهادهای مالی و بانک‌های کشور شده است؛ موضوعی که به افزایش چشمگیر نقدینگی و تورم افسارگسیخته منجر شده است.
دولت ابراهیم رئیسی مدعی است که استقراض از بانک مرکزی را متوقف کرده؛ اگرچه آمارهای بانک مرکزی از رشد ۱۲ درصدی نقدینگی در مرداد امسال نسبت به ماه مشابه پارسال و رسیدن آن به ۵۴۰۱ هزار میلیارد تومان حکایت دارد.
یکی از راه‌های اجتناب از کسری بودجه، درآمدهای دولت از محل رشد نرخ ارز است؛ موضوعی که در دولت حسن روحانی نیز اتفاق افتاد و با انتقاد تند اصولگرایان مواجه شد اما در دولت ابراهیم رئیسی با دیده اغماض به آن نگریسته می‌شود.