دو روز پس از اقدام سرنوشت‌ساز اعضای اروپایی برجام، دو مقام وزارت خارجه جمهوری اسلامی بار دیگر از آن انتقاد کردند. وزیر خارجه آن را «مردود» توصیف کرد و معاونش «تصمیمی غلط در زمانی اشتباه».
سه کشور اروپایی شریک برجام روز سه‌شنبه، ۲۴ دی‌ماه، خبر دادند که مکانیسم حل اختلاف را علیه تهران فعال می‌کنند، مکانیسمی که می‌تواند در نهایت باعث اعمال دوباره تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران بشود.
بریتانیا و فرانسه و آلمان در بیانیه‌ای با اشاره به عدول مرحله به مرحله ایران از تعهدات برجامی خود نوشتند که «به دلیل اقدام‌های ایران چاره‌ای نمانده» جز این که مکانیسم حل اختلاف را فعال کنیم.
بیشتر در این باره: «نمی‌پذیریم که ایران حق دارد از تعهدات خود بکاهد»
این سه کشور در بیانیه مشترک خود گفتند: «ما این استدلال را که ایران حق دارد از تعهدات برجامی خود بکاهد، قبول نمی‌کنیم.»
به گزارش خبرگزاری مهر، محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران، روز پنج‌شنبه، ۲۶ دی‌ماه، در پایتخت هند با مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا دیدار کرده و در همین دیدار «اقدام اخیر سه کشور اروپایی و ادعاهای آنها را مردود خواند و خواستار تصحیح رفتار آنان در قبال ایران و برجام شد».
جوزپ بورل، این مقام اروپایی، پیشتر در واکنش به بیانیه سه کشور اروپایی گفته بود که اکنون نجات برجام «از همیشه مهم‌تر است».
با این حال آقای ظریف واکنش تندتر به این اقدام اروپایی‌ها را در توییتر ثبت کرده است.
وزیر خارجه جمهوری اسلامی روز پنج‌شنبه در حساب توییتری خود نوشت: «سه کشور اروپایی باقی‌مانده برجام را فروختند تا از تعرفه‌های جدید ترامپ رهایی پیدا کنند.»
او در ادامه به سه کشور بریتانیا و فرانسه و آلمان چنین تاخته است: «اگر می‌خواهید شرافت خودتان را بفروشید، به همین مسیر ادامه بدهید ولی برای خودتان موضع برتر اخلاقی و حقوقی قائل نباشید.»
مبنای انتقاد تند وزیر خارجه ایران از اروپایی‌ها یک گزارش روزنامه آمریکایی واشینگتن پست است که روز چهارشنبه به نقل از مقام‌هایی که نام‌شان را فاش نکرد نوشت که دونالد ترامپ اروپا را تهدید کرده است.
بیشتر در این باره: آمریکا اروپا را به خاطر مواضعش درباره برجام به اعمال «تعرفه بر خودرو» تهدید کرد
این روزنامه روز چهارشنبه، ۲۵ دی، خبر داد آمریکا سه کشور اروپایی عضو برجام را تهدید کرده است اگر ایران را ناقض برجام معرفی نکنند، بر واردات خودرو از این کشورها تعرفه ۲۵ درصدی وضع خواهد کرد.
تعرفه ۲۵ درصدی بر واردات خودرو آمریکا از این سه کشور برای خودروسازان اروپایی بسیار خطرناک است، چرا که ایالات متحده بزرگ‌ترین بازار خودرو شرکت‌های اروپایی است.
اتحادیه اروپا هنوز رسما به این گزارش و اتهام کوتاه آمدن در برابر تهدید رئیس جمهور آمریکا پاسخ نداده است.
جمهوری اسلامی ایران روز ۱۵ دی‌ماه «گام پنجم و نهایی» کاهش تعهدات برجامی‌اش را اعلام کرد و توضیح داد که در گام پنجم «آخرین مورد کلیدی از محدودیت‌های عملیاتی خود در برجام، یعنی محدودیت در تعداد سانتریفیوژها را کنار می‌گذارد».
ایران از ۱۸ اردیبهشت سال جاری، در سالگرد خروج آمریکا از برجام، رسما کاهش «برخی» تعهداتش در «چارچوب این توافق» را در قالب چند «گام» اعلام کرده بود.
اروپایی‌ها حدودا ده روز پس از این اقدام تازه ایران مکانیسم حل اختلاف در برجام را کلید زدند.
عراقچی: اقدام اروپایی‌ها از موضع انفعالی است
با این حال، در واکنشی دیگر، عباس عراقچی، معاون آقای ظریف، روز چهارشنبه در دیدار با یک مقام اروپایی به استدلال و اقدام سه کشور اروپایی ایراد حقوقی و قانونی گرفته و آن را «تصمیمی غلط» دانسته است.
به گفته آقای عراقچی، جمهوری اسلامی خود پیش از همه مکانیسم حل اختلاف را فعال کرده و «گام‌های پنجگانه ایران در کاهش تعهدات خود نتیجه فعال شدن این سازوکار بوده و این حق جمهوری اسلامی ایران است تا تعهدات خود را متناسب با انجام ندادن تعهدات از سوی سایر طرف‌های برجام کاهش دهد».
خبرگزاری مهر به نقل از او نوشت: «اقدام مشابه از سوی سه کشور اروپایی نه تنها از موضع انفعالی است، بلکه اصولاً به لحاظ حقوقی و سیاسی فاقد وجاهت بوده است و نمی‌تواند مورد پذیرش قرار گیرد.»
او که در دیدار با سفیر کروآسی در تهران سخن می‌گفت با این همه تاکید کرد: «ما هم‌چنان به برجام پایبند هستیم و چنان چه طرف‌های اروپایی به تعهدات خود در رابطه با برجام عمل کنند، تمامی اقدامات ایران بازگشت‌پذیر خواهد بود.»
هنوز کسی در اروپا به این استدلال‌ها و انتقادهای مقام‌های تهران پاسخ نداده، اما هر چه هست اقدام اروپا آن قدر مهم است که عده‌ای بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را نتیجه ناگزیر این اقدام ارزیابی می‌کنند.
روز سه‌شنبه، وزارت خارجه آمریکا از اقدام اروپایی‌ها استقبال کرد، ولی وزارت خارجه روسیه پیش‌بینی کرد که این اقدام منشاء «تنش‌های تازه» خواهد بود.