مقام‌های جمهوری اسلامی می‌گویند امسال تاکنون ۱.۹ میلیون زائر ایرانی برای شرکت در پیاده‌روی اربعین به عراق سفر کرده‌اند. این در حالی است که بدلیل نوسانات ارزی، هزینه‌های سفر امسال بین ۳۰۰ تا ۴۰۰ درصد نسبت به سال گذشته افزایش یافته است.
رسانه‌های ایران همه‌ساله خبر می‌دهند که حدود دو تا سه میلیون نفر برای شرکت در پیاده‌روی اربعین عازم عراق می‌شوند، اما پیش‌بینی هزینه یک میلیون و ۷۰۰ هزار تومان تا چهار میلیون تومان برای هر فرد در مراسم امسال، نگرانی‌ها از احتمال کم‌رونق شدن پیاده‌روی امسال را افزایش داده بود.
با این حال و با توجه به رقم دقیق شرکت‌کنندگان در پیاده‌روی امسال اربعین که از سوی شهریار حیدری، دبیر ستاد مرکزی اربعین، تا صبح دوشنبه اعلام شده، به نظر می‌رسد حاکمیت و دولت با اقدامات علنی و غیرعلنی تلاش کرده‌اند نوسانات بازار ارز، این مراسم مذهبی را که به نوعی «مانور قدرت» شیعیان در منطقه محسوب می‌شود، تحت الشعاع قرار ندهد.
این تلاش‌ها از آن رو صورت می‌گیرد که آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، بارها بر برگزاری «باشکوه» مراسم پیاده‌روی اربعین تاکید کرده و به همین خاطر این برنامه به یکی از اصلی‌ترین برنامه‌های سیاسی-تبلیغاتی جمهوری اسلامی در خارج از ایران تبدیل شده است.
از جمله اقدامات علنی برای کمک به برگزاری این مراسم، اختصاص مبلغ ۱۷ میلیارد تومان در بودجه دولت حسن روحانی در سال ۹۷ است.
درباره هزینه‌کرد سایر نهادها از جمله سپاه پاسداران نیز اطلاع مشخصی در دست نیست، اما همواره شماری از آنها همچون شهرداری‌ها بر اساس باور مذهبی یا فشارهای سیاسی مبالغ قابل توجهی را برای پیاده‌روی اربعین در عراق اختصاص می‌دهند.
از جمله شماری از اعضای شورای شهر تهران گفته بودند که ستاد اربعین در دوران شهرداری محمدباقر قالیباف در سال ۱۳۹۵ نزدیک به ۳۵ میلیارد تومان برای این مراسم هزینه کرده و سازمان شهرداری ۱۰ میلیارد تومان نیز به ستاد اربعین کمک مالی کرده است.
اگرچه مشخص نیست شهرداری تهران یا شهرداری سایر استان‌ها برای مراسم امسال چه میزان هزینه کرده‌اند، اما حسین ذوالفقاری، رئیس ستاد مرکزی اربعین وزارت کشور اعلام کرده هزینه خدمات درمانی سرپایی وزارت بهداشت و ستاد کل نیرو‌های درمانی در طول مسیر راهپیمایی سال گذشته، ۲۰ هزار میلیارد تومان بوده که رقمی قابل تامل و تشکیک‌پذیر است.
رئیس کمیته بهداشت و درمان ستاد اربعین در سال جاری نیز گفته از آغاز مراسم راهپیمایی تا کنون، ۱۱۸ نفر از زائران ایرانی که در عراق مصدوم شده‌اند، از طریق پایانه‌های مرزی مهران و شلمچه و توسط اورژانس ۱۱۵ کشور به مراکز درمانی مناطق مرزی منتقل شدند.
به گفته پیرحسین کولیوند، از ۲۱ مهرماه تا پایان روز یکشنبه نیز خدمات فوریت‌های پزشکی پیش‌بیمارستانی به ۵۲ هزار و ۳۰۸ نفر از زائران اربعین در شش نقطه مرزی شرقی، شمالی، غربی و جنوبی کشور ارائه شده است.
وی درباره هزینه ارائه خدمات به این تعداد زائر توضیحی ارائه نکرده است. این در حالی است که هلال احمر ایران بیش از ۲۰۰ تن انواع دارو در ارتباط با این مراسم راهی عراق کرده است.
پس از سقوط صدام حسین در عراق، راهپیمایی اربعین که بیشتر به صورت فردی برگزار می‌شد، بدست حاکمیت جمهوری اسلامی افتاد و به دستور آقای خامنه‌ای سازمان حج و زیارت مسئول سازماندهی این مراسم شد.
با آنکه سازمان حج و زیارت باتوجه به انحصار برگزاری همه‌جانبه پیاده‌روی اربعین، دارای درآمد قابل توجهی از محل صدور روادید، بیمه زائران، شرکت‌های حمل و نقل، هتل‌داران، رستوران‌ها، ناظران، کاروان‌ها و ده‌ها منبع دیگر است، اما برای عملکرد تبلیغاتی خود به میلیاردها تومان بودجه دیگر هم نیاز دارد.
دریافت ارز در عراق و مبادی خروجی به جای ایران
یکی از تفاوت‌های دیگر راهپیمایی اربعین برای زائران ایرانی در مقایسه با سال گذشته، علاوه بر بالارفتن قیمت ارز، نحوه واگذاری ارز بود.
امسال اعلام شد که زائران به جای داخل کشور، ارز را یا در مبادی خروجی و یا در داخل عراق دریافت خواهند کرد که این موضوع در اجرا انتقادهای بسیاری را برانگیخت.
با آنکه دولت برای کمک به این مراسم، در اقدامی نمادین مبلغی از قیمت چندبرابر شده ویزا را به مردم تخفیف داد، اما بدلیل ناتوانی سیستم بانکی داخل کشور، شمار زیادی از زائران با آنکه برای دریافت ارز اقدام به پرداخت ریالی از طریق سامانه بانکی کرده بودند، در بخش عراقی مرز شلمچه سرگردان شدند.
علت این سرگردانی نیز فقدان شعبه پرداخت ارز اعلام شد. وب‌سایت عصر ایران نوشته بود که این موضوع باعث افزایش قیمت دینار عراق در مرز شده و دلالان در مرز شلمچه بیشترین سوء استفاده را از این خلاء بردند.
واگذاری ارز به زائران ایرانی در عراق به انداز‌ه‌ای نامناسب بود که میر مسعود حسینیان، سرکنسول ایران در کربلا نیز در گفت‌و‌گو با باشگاه خبرنگاران جوان، از روند کند توزیع ارز در بین زائران در کربلا ابراز نظر نارضایتی کرد.
وی از مقام‌های مسئول در ستاد مرکزی اربعین و بانک مرکزی خواسته بود که در اسرع وقت برای رفع این مشکل چاره‌اندیشی کنند.
انتشار تصاویر واگذاری ارز به زائران از سوی بانک ملی از حفره‌های یک دیوار مخروبه در نجف نیز انتقادهای بسیاری را برانگیخت که منجر به توضیح این بانک شد.
بانک ملی اعلام کرد که دولت عراق «به دلیل مسائل امنیتی» باجه‌های پیش‌بینی شده را تعطیل کرده و یک ساختمان قدیمی را تحویل بانک داد که «در شأن مردم نیست».
با این حال این بانک افزود که مجبور شده «از حداقل امکانات برای ارائه خدمات استفاده کند»، چرا که در صورت تحویل نشدن ارز «زائران دچار مشکلات دیگری می‌شدند».
غلامرضا اباذری، رایزن فرهنگی ایران در عراق هم از انصراف بسیاری از زوار از دریافت ارز مسافرتی در عراق خبر داده است.
وی گفته که بر اساس مشاهدات شخصی خود این خبر را بیان می‌کند و علت آن نیز کمبود باجه‌های پرداخت دینار برای زائران و صفوف طولانی دریافت ارز بوده است.
«تفاوت فرهنگی» مردم ایران و عراق
پس از ماجرای ارائه خدمات جنسی در مشهد به زوار عراقی امام هشتم شیعیان که مقام‌های جمهوری اسلامی به شدت آن را رد کردند، این‌بار نیز موضوع «تفاوت‌های فرهنگی» مردم ایران و عراق در راهپیمایی اربعین مطرح شده است.
مسئول کمیته فرهنگی آموزشی ستاد مرکزی اربعین گفته که «بیش از ۱۰۰۰ مسئله فرهنگی و تبلیغی پیاده‌روی اربعین احصاء شده است که باید برای هر آسیب تصمیم‌گیری شود.»
حمید احمدی بخشی از مشکلات فرهنگی پیش‌آمده در این راهپیمایی را نتیجه «تعارضات فرهنگی» بین مردم ایران و مردم عراق دانسته که به گفته وی «نیاز به آموزش و توجیه دارد» و افزوده «بخشی نیز عملکردهای کاملاً غلط رفتارهای است که باید تذکر داده شود.»
وی یکی از آسیب‌های مهم اربعین را «اسراف» معرفی کرده که به گفته او «به تفاوت طبخ غذا» بین مردم ایران و عراق بازمی‌گردد.
او گفته است: «زائران ایرانی نمی‌خواهند اسراف کنند اما وقتی مثلاً برنجی از موکب‌های عراقی می‌گیرند چون طرز پخت و طعم این برنج‌ها با ذائقه ایرانی‌ها سازگار نیست آن را نمی‌خورند.»
احمدی با انتقاد از ناآشنایی برخی از ایرانی‌ها با بافت قومی و مذهبی عراق و طرح مطالب اهانت‌آمیز از سوی برخی از آنها گفته «در عراق اهل سنت در کنار شیعیان در پذیرایی اربعین حضور دارند به همین دلیل باید در گفتار و رفتارمان دقت کنیم.»
وی در حالی این اظهارات را بیان کرده که گزارش‌های متعددی از لعن و نفرین بزرگان اهل سنت از سوی برخی از راهپیمایان شیعه اربعین منتشر شده و در مقابل گزارشی مبنی بر مقابله با آنها به ویژه از سوی مقام‌های مسئول در رسانه‌ها به چشم نمی‌آید.
این مقام مسئول همچنین از زائران خواسته به فرهنگ حاکم در عراق در زمینه نحوه رفتار زنان احترام بگذارند، و افزوده است: «پسندیده نیست که وقتی عراقی‌ها خانه‌های خود را در اختیار زائران قرار می‌دهند، توقف زیادی در خانه‌های آنها داشته باشیم بلکه باید به فکر سایر زائران هم باشیم.»
اصلاح تفکر «رایگان» بودن سفر اربعین از سوی زوار ایرانی و نیز تفاوت فرهنگی مردم ایران و عراق در استفاده مشترک از یک لیوان، از دیگر اختلافاتی است که احمدی به آن اشاره کرده است.
از سوی مقام‌های مسئول و برخی کاربران شبکه‌های اجتماعی حاضر در این پیاده‌روی نیز گزارش‌های متعددی از آرایش زنان ایرانی در موکب‌ها برخلاف فرهنگی حاکم بر این مراسم، حمل مواد مخدر از سوی برخی زوار به منظور مصرف شخصی، پرخوری شماری از زوار ایرانی که به مریض‌شدن برخی از آنها منجر شده و ارائه پول تقلبی ایرانی به عراقی‌ها منتشر شده که انتقادهایی را برانگیخته است.