«پشت به دشمن، رو به میهن»؛ نوآوری در اعتراض‌های ماه‌های اخیر ایران

ویدئوی پشت کردن کشاورزان اصفهانی به مجتبی میردامادی، خطیب نماز جمعه این شهر، در حالی دیروز در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که صدای اعتراض‌ کارگران، معلمان، دانشجویان، بازنشستگان و مالباختگان موسسات مالی کمابیش هر روز از ایران به گوش می‌رسد.

به باور ناظران، دور جدید اعتراض‌ها در ایران از جهاتی با سال‌های گذشته متفاوت بوده است. از گروه‌های سنی و جمعیتی تشکیل دهنده معترضان تا شیوه تظاهرات در برخی موارد بی‌سابقه بوده‌اند. آنچه در نماز جمعه ۲۵ اسفند اصفهان رخ داد تازه‌ترین حلقه از این رشته نوآوری‌ها بود. آنچه در پایین می‌آید نمونه‌هایی از نوآوری معترضان در ماه‌های اخیر است:

کشاورزان اصفهانی در نماز جمعه، پشت به خطیب

یک) پشت به دشمن، رو به میهن: جمعی که در شبکه‌های اجتماعی از آنها با عنوان کشاورزان اصفهانی یاد شده، در صفوف نمازجمعه پشت به امام جمعه ایستاده و شعار دادند: «پشت به دشمن، رو به میهن»، شعاری که پیش از این تنها در بین نیروهای ارتشی به گوش می‌رسید که برای دفاع از خاک کشور «در برابر متجاوزان و دشمنان ملت» تربیت می‌شوند. کشاورزان به مشکلات آب کشاورزی اعتراض داشتند و این شعار معروف به همراه «خدا، شاه، میهن» پیش از انقلاب، از نخستین شعارهایی بود که دانشجویان افسری ضمن آموزش نظام جمع تکرار می‌کردند و پس از انقلاب، از معدود نشانه‌های مشترک فرهنگی بود که همچنان برجای ماند.

اینک، کشاورزان اصفهانی، در حرکتی جدید، پشت به خطیب جمعه - که رهبر جمهوری اسلامی آنها را منصوب می‌کند - ایستادند و او را «دشمن» خواندند. پیش از این حتی ایستادن در جهت مخالف قبله در مراسم نمازجمعه قابل تصور نبود، آن هم در شهری مانند اصفهان، که از پایگاه‌های سنتی روحانیون شیعه بوده است.

کارگران هپکو اراک شعار «درود بر ستمگر، مرگ بر کارگر» سر دادند

دو) مرگ بر کارگر، درود بر ستمگر: یک ماه پیش از کشاورزان اصفهانی، کارگران کارخانه هپکو اراک در اعتراض به عدم پرداخت هشت ماه حقوق و مزایای معوقه خود تظاهراتی ترتیب دادند. شعار کارگران هپکو «مرگ بر کارگر، درود بر ستمگر» بود، طعنه‌ای آشکار به حاشیه امن و برخورداری متهمان فساد اقتصادی در نظام حاکم.

ادامه اعتراض به حجاب اجباری

سه) دختران خیابان انقلاب: ایستادن بر روی جعبه تقسیم مخابرات در خیابان انقلاب با شالی سفید در دست، با موهایی باز تصویری نمادین از آغاز حرکتی شد که همچنان ادامه دارد. این حرکت هم در جریان حیات خود همراه با اقدامات پیشگیرانه حکومت شاهد نوآوری‌هایی بوده است.

طرح از شاهرخ حیدری برای رادیو فردا

نمونه معروف آن زمانی بود که برای جلوگیری از ایستادن زنان معترض روی جعبه‌های تقسیم، سطوح شیب‌دار را روی آنها جوشکاری کردند و معترضان در مقابل، سطوح صافی را طراحی و نصب کردند که امکان ایستادن بر روی آنها وجود داشت.

چهار) رقص در مکان‌های عمومی: در پی اعتراض شدید اصولگرایان به رقص چند دختر خردسال در مراسم روز زن در برج میلاد تهران در حضور شهردار وقت، شماری از شهروندان و کاربران ایرانی تصمیم گرفتند به ترتیبی حمایت خود را از آنها نشان دهند. بعد از آن بود که ویدئوهایی در فضای مجازی از افرادی منتشر شد که در فضاهای عمومی در حال رقص بودند.