روزنامه اعتماد در گزارش تازه‌ای که روز پنج‌شنبه دوم شهریور منتشر کرده، با جمع‌آوری نام‌های ۱۵۷ استاد دانشگاه که در دولت‌های احمدی‌نژاد، روحانی و رئیسی از دانشگاه‌ها اخراج شده‌اند، جزئیاتی از روند این اخراج‌ها به‌دست داده است.
این گزارش حاکی است که دولت‌های پیاپی در جمهوری اسلامی دست‌کم از نیمه دوم سال ۱۳۸۴، یعنی از حدود ۱۸ سال پیش، به اتهام «نگرش سکولار»، دست به اخراج‌های گروهی استادان عمدتاً پرسابقه زده‌اند.
این گزارش در شرایطی منتشر شده که خبرهایی از تلاش حکومت برای «جذب ۱۵ هزار عضو هیئت علمی همسو» منتشر شده که از سوی شماری از استادان دانشگاه، «کودتای بخش امنیتی نظام سیاسی علیه نظام علم»، «شلیک نهایی به مغز نظام علم» و «انقلاب فرهنگی دوم» نام گرفته است.
بیشتر در این باره: تداوم واکنش‌ها به «طرح جذب ۱۵ هزار عضو» هیئت علمی همسو با حکومت در دانشگاههابر اساس گزارش روزنامه اعتماد، طی دوران ریاست‌جمهوری احمدی‌نژاد، روحانی و رئیسی، افت کیفیت آموزشی که اخراج استادان باسابقه برای کشور به‌دنبال داشته به حدی رسید که در تیر ۱۳۹۰ نمایندگان اصول‌گرای مجلس را هم به اعتراض و تهدید به استیضاح کامران دانشجو، وزیر وقت علوم واداشت.
به نوشته «اعتماد»، این پروژه در پایان مهر ۱۳۸۴ با سخنرانی محمود احمدی‌نژاد در دیدار با استادان بسیجی دانشگاه آغاز شد. محمود احمدی‌نژاد، رئیس جمهور وقت، در آن سخنرانی گفت که «باید فضای دانشگاه‌ها به‌غایت انقلابی و آرمانی باشد» و «پروژه حذف استادان منتقد از دانشگاه‌ها، کمی بعد از این حرف‌ها با صدور حکم بازنشستگی همزمان ۱۰ استاد و عضو هیئت علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران شروع شد».
بنابر این گزارش، از نیمه سال ۱۳۸۴ تا آخرین سال فعالیت دولت دهم، «پررنگ‌ترین اتهامی که به اخراج صدها استاد منتقد از دانشگاه‌های دولتی و غیردولتی منجر شد، نگرش سکولار بود؛ اتهامی که نیازی به اثبات و سند نداشت و تلقی و گمان مسئولان دانشگاه‌ها برای قطعیتش کفایت می‌کرد.»
بررسی‌های این روزنامه نشان داده است که مسئولان دانشگاه‌ها برای حذف استادان ناهمسو با حکومت همچنین به دلایلی همچون «اتمام قرارداد همکاری دانشگاه، فرا رسیدن موعد بازنشستگی استاد، رکود علمی، اشتغال همزمان در دانشگاه دولتی و دانشگاه غیردولتی، رفتار و کردار غیراخلاقی یا خلاف قانون و در ضدیت با نظام، مازاد بودن نیرو» متوسل شده‌اند.
این تلاش‌ها از سوی مقامات جمهوری اسلامی در حالی طی این سال‌ها صورت گرفته که این مقامات، در سال‌های اوليه پس از انقلاب نیز طی پروژه‌ای به نام «انقلاب فرهنگی» اقدام به «تصفيه» بسیار گسترده استادان و دانشجويان کرده بودند.
بیشتر در این باره: اخراج مهدی خویی استاد دانشگاه علامه؛ دانشجویان به موج اخراج اساتید اعتراض کردندبه نوشته «اعتماد»، بزرگ‌ترین پروژه «پاکسازی» دانشگاه آزاد در دولت دوازدهم اتفاق افتاد، یعنی زمانی که در تیر ۱۳۹۶ فرهاد رهبر که در ستاد تبلیغاتی ابراهیم رئیسی برای انتخابات ریاست‌جمهوری دوازدهم فعالیت می‌کرد، به ریاست دانشگاه آزاد منصوب شد.
بنابر این گزارش، فرهاد رهبر با اظهاراتی نظیر اینکه استادان دانشگاه «به دین، قرآن و پیغمبر خدشه وارد می‌کنند» باعث اخراج نیمی از استادان تمام‌وقت واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد شد.
در نیمه شهریور ۱۴۰۰ و کمتر از یک ماه پس از آغاز فعالیت کابینه سیزدهم، اولین خبر اخراج یک استاد دانشگاه، یعنی بیژن عبدالکریمی، استاد فلسفه دانشگاه آزاد، نیز منتشر شد و از پاییز پارسال و به دنبال جان باختن مهسا امینی در بازداشت گشت ارشاد و ملتهب شدن فضای بیش از ۱۴۰ دانشگاه کشور حذف‌ها شدت بیشتری به‌خود گرفت.
در حالی که اعتصاب‌ها، اعتراض‌ها و تجمع‌ها در تعداد زیادی از دانشگاه‌های سراسر کشور ادامه داشت، بسیاری از استادان دانشگاه‌ها با اعتراضات مردمی همراهی کردند.
در واکنش به این جریان، علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی روز ۲۷ مهر ۱۴۰۱ در سخنرانی خود، «لَنگ و تعطیل» شدن دانشگاه‌ها را به «دشمنان» نسبت داد.
«اعتماد» می‌نویسد که «به دنبال فروکش کردن موج اعتراضات و از نیمه زمستان پارسال، برخورد با استادان منتقد با شکل دیگری آغاز شده و هنوز هم ادامه دارد؛ واداشتن استادان به بازنشستگی اجباری (در حالی که سن استاد یا سابقه تدریس، هنوز به سقف قانونی نرسیده) تمدید نشدن قرارداد تدریس، اختصاص ندادن کلاس در ترم‌های تحصیلی بدون اطلاع قبلی، حذف کد استادی، انفصال موقت از تدریس و قطع حقوق ماهانه، رایج‌ترین شیوه حذف استادان طی یک‌سال اخیر بوده علاوه بر اینکه در این مدت، تعدادی از استادان هم احضار یا برای مدت موقت، بازداشت شده‌اند.»
روزنامه اعتماد همچنین نام ۸۵ استادی که در دولت‌های نهم و دهم، از تدریس در دانشگاه اخراج، تعلیق ممنوع‌التدریس، برکنار یا وادار به بازنشستگی اجباری و زودهنگام شدند را منتشر کرده است.
اساتیدی چون مرتضی مردی‌ها (استاد دانشگاه علامه طباطبایی)، حسین بشیریه (استاد دانشگاه تهران)، حسن نمک‌دوست تهرانی (استاد روزنامه‌نگاری دانشگاه علامه طباطبایی)، امیر ناصر کاتوزیان (استاد حقوق دانشگاه تهران)، محمد مجتهد شبستری (استاد دانشگاه تهران)، محمد ابراهیم باستانی پاریزی (استاد دانشکده ادبیات دانشگاه تهران)، محسن کدیور (عضو هیئت علمی و مدیرگروه فلسفه دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس)، سعید حجاریان (استاد دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس)، میرجلال‌الدین کزازی (استاد دانشگاه علامه طباطبایی)، احمد ساعی (دانشیار دانشگاه تهران)، محمدرضا ضیایی بیگدلی (رئیس دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی)، پرویز پیران (استاد دانشگاه علامه طباطبایی)، حسین سیف‌زاده (استاد دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران)، محمد شریف (استاد حقوق دانشگاه علامه طباطبایی)، غلامعباس توسلی (رئیس گروه جامعه‌شناسی دانشگاه تهران)، ، محمدرضا شفیعی کدکنی (استاد دانشگاه تهران)، محمود سریع‌القلم (استاد دانشگاه شهید بهشتی)، نورالدین زرین کلک (استاد دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران)، ، همایون الهی (استاد دانشگاه تهران)، سعید لیلاز (استاد دانشگاه شهید بهشتی) و زهرا رهنورد (رئیس دانشگاه الزهرا).
گزارش‌ها دربارهٔ جذب افراد «همسو» با جمهوری اسلامی به عنوان استاد در دانشگاه‌ها در حالی رسانه‌ای می‌شود که دانشگاه‌های ایران در جریان اعتراضات سراسری «زن زندگی آزادی»، یکی از کانون‌های اصلی اعتراضات بود.
در ماه‌های گذشته، علاوه بر اعمال محدودیت‌های گسترده علیه دانشجویان، محدودیت‌هایی نیز علیه استادان حامی اعتراضات و دانشجویان وضع شده است.