اعتراضات مردم ایران در حالی به یک‌ماهگی خود نزدیک می‌شود که حالا بیش از پیش صدای این معترضان فراتر از مرزهای ایران شنیده می‌شود.
اگر تا دو هفته پیش تنها نام مهسا امینی بر سر زبان سیاستمداران جاری می‌شد یا برخی تکه‌ای از موی خود را برای ابراز حمایت قیچی کردند، حالا اقدامات کشورهای غربی، مانند کانادا، اعضای اتحادیه اروپا و ایالات متحده آمریکا، شکلی جدی‌تر به خود گرفته است.
روز پنج‌شنبه کانادا از اعمال تحریم‌های تازه خبر داد، روز جمعه آنتونی بلینکن وزیر خارجه آمریکا با تعدادی از فعالان ایرانیِ حوزه حقوق‌بشر دیدار کرد و دوشنبه هفته آینده، کشورهای عضو اتحادیه اروپا، بسته پیشنهادی تحریم علیه مقامات و سازمان‌های دخیل در سرکوب مردم ایران را به رای خواهند گذاشت.
درباره این واکنش‌ها و نگاه واشینگتن به این تحولات، رادیو فردا گفت‌وگویی داشته با جرِت بلانک، معاون نماینده ویژه آمریکا در امور ایران.
آقای بلانک سپاسگزارم از وقتی که در اختیار رادیوفردا گذاشتید. بالطبع زمان ویژه‌ای است که درباره ایران صحبت کنیم. پیش از هر چیز می‌خواهم درباره اتهام‌های که از سوی مقام‌های ارشد جمهوری اسلامی علیه ایالات متحده مطرح شده بپرسم. آنها آمریکا را متهم به دست داشتن در اعتراضاتی که چهار هفته پیش آغاز شده کرده‌اند. می‌خواهم مستقیم از شما بپرسم: آیا این اعتراضات کار آمریکاست؟
این اتهامات که معترضان شجاع ایرانی، توسط یک نیروی خارجی شورانده و تشویق شده‌اند، به وضوح چرند است و بر ضد خود عمل می‌کند. من فقط می‌توانم آرزو داشته باشم که آنقدر الهام‌بخش باشم که مردم را به خیابان بیاورم، اما ما که می‌دانیم حقیقت چیست. زنی جوان به نام مهسا امینی به طرز غم‌انگیزی در بازداشت پلیس موسوم به گشت ارشاد کشته شده است.
به جای اینکه به عصبانیت قابل توجیه مردم ایران در پی این رخداد پاسخ داده شود، و اصلاحات لازم صورت بگیرد، دولت ایران معترضان مسالمت‌جو را سرکوب کرده، برای متوقف کردن این اعتراضات زنان و مردان جوان دیگری را کشته است، و به شکلی ناباورانه ارتباط مردم ایران از طریق اینترنت، چه با یکدیگر و چه با جهان را قطع کرده است.
در نتیجه این اعتراضات مربوط به ما نیست، انگیزه‌اش از طرف ما نیامده، و ما دستی در آن نداریم. این اعتراض مردم ایران است برای دستیابی به حقوق اولیه خود و تا زمانی‌که دولت ایران این موضوع را به رسمیت نشناسد، می‌تواند انگشت اتهام را به هر سو بگیرند، اما دردی را دوا نمی‌کند.
همچنان می‌خواهم درباره اعتراضات صحبت کنیم. آیا بروز این اعتراضات، این شکل و گستردگی اعتراض و ابراز خشم، برای شما قابل پیش‌بینی بود؟ آیا بررسی‌های شما حاکی از این بود که ایران در آستانه چنین اعتراضاتیست؟
ببینید من تحلیلگر نیستم و زمان زیادی صرف بررسی داده‌ها و پیش‌بینی رخداد بعدی نمی‌کنم. به نظرم ما در وزارت خارجه و دولت آمریکا، به نحوه رفتار حکومت ایران با مردم خود واقف بودیم. در نتیجه نمی‌توان گفت که برای ما این یک اتفاق شگفت‌انگیز بوده که چنین مشکلاتی به اعتراضات منجر شود. خصوصاً که مردم ایران راه‌های دیگری برای ابراز نارضایتی خود به دلیل رعایت نشدنِ حقوقشان ندارند. اما اینکه مثلاً ما فکر می کردیم که در سپتامبر مهسا امینی در بازداشت پلیس کشته شود و به چهار هفته اعتراض منجر شود، نه، ما چنین پیش‌بینی نمی‌توانستیم داشته باشیم.
اما آیا چنین وضعیتی در جامعه، این آگاهی از نارضایتی و نحوه رفتار حکومت با مردم که شما از آن سخن گفتید، چیزی است که در نحوه سیاست‌گذاری ایالات متحده در قبال جمهوری اسلامی ایران، تأثیر می‌گذارد یا آن را هدایت می‌کند؟
مسلم است که چنین موضوعاتی، عاملی تعیین‌کننده در شکل‌دهی به سیاست خارجی ایالات متحده است؛ نه تنها درباره ایران بلکه در همه جای جهان. مشخصاً در مورد ایران ما فهرستی از موضوعات در زمینه سیاست‌های این کشور داریم.
ما نگران برنامه هسته‌ای ایران هستیم، نگران تولید سلاح از جمله پهپادهایی هستیم که حالا به روسیه داده تا علیه غیرنظامیان در اوکراین استفاده شود، نگران تهدیدی هستیم که متوجه همسایگانش و آمریکایی‌ها در منطقه می‌کند و مسلماً نگران رفتار بی‌رحمانه با خود مردم ایران هستیم.
در نتیجه کاری که تلاش می‌کنیم انجام دهیم این است که همه ابزار‌هایی که در اختیار داریم را برای رسیدگی به این نگرانی‌های متعدد، کنار هم قرار دهیم، تا همه این منافع از جمله منفعت در احترام به حقوق بشر برای خود مردم ایران، دست یافتنی شود.
از ابزار صحبت کردید. دو روز پیش شما جلسه‌ای با شرکت‌های بزرگ حوزه فناوری داشتید، تا آنها را ترغیب کنید که در راستای دسترسی مردم ایران به اینترنت و گردش آزاد اطلاعات بیشتر تلاش کنند. جلسه‌ای که بعد از انتشار یک مجوز عمومی، در زمینه تحریم‌های این حوزه برگزار کردید. شما با آن مجوز یک مانع را برداشتید، اما آیا کاری بیشتر از ترغیب هم می‌توانید انجام دهید؟
شما درست می‌گویید که یک جنبه سیاست کنونی ما تلاش برای تسهیل گردش آزاد اطلاعات برای ایرانیان است. اینکه ایرانی‌ها بتوانند با یکدیگر و با بقیه دنیا در ارتباط باشند. یکی از کارهای مهمی که می‌توانیم در این زمینه انجام دهیم، این بود که گستره تحریم‌هایمان را شفاف توضیح دهیم، تا مطمئن باشیم که شرکت‌های بخش خصوصی متوجه شوند که می‌توانند خدماتی این‌چنینی را در زمینه ارتباط به ایران بدهند؛ خدماتی که همه ما برای اتصال امن به اینترنت استفاده می‌کنیم، مثل کلاود، وی‌پی‌ان و نرم‌افزار‌های آنتی‌ویروس.
از زمان انتشار آن مجوز عمومی، یک کارزار خیلی فشرده برای گفت‌وگو با شرکت‌ها را هم آغاز کردیم تا به سوالات آنها پاسخ دهیم و مطمئن شویم که آنها می‌دانند دقیق چه کارهایی را بدون اینکه تحریم نشوند می‌توانند انجام دهند. و به این کار هم در آمریکا و هم فراتر از مرزهای آمریکا ادامه خواهیم داد.
ما انتظار داریم که نمونه اقدامات بیشتری را که تا همین جا شاهد آن بودیم، مثل خدمات در زمینه نقشه یا وی‌پی‌ان را به ایرانی‌ها ارائه دهند. چون این مهم است که ایرانی‌ها بتوانند زندگی روزانه خود را بگذرانند و همچنین حق خود را از حکومتشان بطلبند چرا که دولتشان برعکس در تلاش برای نگه داشتن آنها در تاریکی است.
همان روز در آن نشستی که داشتید، شما اشاره کردید که وزارت خارجه و وزارت خزانه‌داری ۱۸ ماه مشغول کار بر روی این مجوز عمومی بودند. این را می‌پرسم چون رهبر جمهوری اسلامی در یکی از اولین واکنش‌هایش به اعتراضات، بسیار ابراز نارضایتی می‌کرد که مثلاً آمریکا مشغول وصل کردن ایرانی‌ها به اینترنت شده و برای کشورهای دیگر این کار را نمی‌کند. فکر می‌کنم اولین بار بود که حکومت ایران از سهل شدن ِ یک تحریم ناراضی بود. می‌خواهم از شما بپرسم، اگر ۱۸ ماه روی این موضوع کار شده، و به یکباره در یک هفته در این زمینه اقدام شد، چرا آنقدر طول کشید؟
ببینید این خیلی سؤال خوبی است. من خودم خیلی آدم اهل فناوری نیستم، هر موقع با یک نرم‌افزار جدید روبرو می‌شوم، مشکل دارم. اما حقیقت این است که فناوری، آن چیزی که ما به صورت نامرئی، هر روز به آن وابسته هستیم، خیلی سریع در حال تغییر است. و نظام‌های قانونی ناظر بر این روند هم دائم باید به روز شود و تغییر کند. و زمان زیادی از موقعی که ما این قوانین و نظارت‌ها و مجوزهای در زمینه تحریم را به روز کرده بودیم، می‌گذشت.
ما در طول آن ۱۸ ماه به صورت فشرده در حال شنیدن نظرات آن شرکت‌های خصوصی حوزه فناوری بودیم و همچنین نظر افرادی را که نسبت به نحوه استفاده از این فناوری در ایران آگاهی دارند می‌شنیدیم. این‌ها برای این بود که بتوانیم شفاف‌سازی کنیم و این اطلاعات را دقیق به بخش خصوصی بدهیم.
و چون آن ۱۸ ماه کار انجام شده بود، وقتی اعتراضات آغاز شد و ایران همان کار همیشگی در زمینه اینترنت را انجام داد، ما در موقعیتی بودیم که خیلی سریع دست به کار شویم. من متوجه نکته شما می‌شوم که اگر ما می‌توانستیم سریع عمل کنیم، چرا پیشتر این کار را نکردیم، اما حقیقت این است که ما همه تلاشی که پیش از صدور مجوز عمومی کردیم، موجب شد که سند روشن و مؤثری ارائه دهیم که خیلی سریع منتهی به ارائه خدماتی به مردم در ایران شد.
منظورتان این است که فارغ از اینکه اعتراضات شکل می‌گرفت یا خیر، این مجوز به هر حال در راه بود؟
قطعاً اینطور است. شاید در آن هفته آماده نمی‌شد اما ما مدتی بود که برای آن به‌روزرسانی آماده می‌شدیم. ما خیلی خوشحالیم که توانستیم در زمان قطع اینترنت توسط حکومت، آن ۱۸ ماه را سریع جمع کنیم و به این مجوز برسیم، اما این روند در جریان بود و به هر حال نهایی می‌شد.
در فرصتی که داریم می‌خواهم سؤالی نیز درباره برجام بپرسم. دو شب پیش سخنگوی وزارت خارجه ایالات متحده گفت «تمرکز ما هم‌اکنون برجام نیست». این گفته بسیار مورد توجه قرار گرفت و به گمانه‌زنی‌هایی هم دامن زده است که آیا واشینگتن درصدد ترک گفت‌وگو برای احیای برجام است. موضوعی که گروهی از ایرانی‌ها، ناظران و سیاستمداران در واشینگتن هم خواهان آن هستند. سیاست کنونی آمریکا در قبال برجام چیست؟
هم‌اکنون چشم‌های جهان متمرکز بر جایی است که باید باشد. متمرکز بر معترضان استثنایی و شجاع ایرانی که خواستار این هستند که حکومتشان به حقوقشان احترام بگذارد. و همچنین متمرکز بر واکنش غم‌انگیز و توجیه‌ناپذیر آن حکومت که به حرف مردم خود گوش نمی‌دهد و بالعکس به سوی آنها شلیک می‌کند.
ما همواره بسیار واقع‌گرایانه به برجام نگاه کردیم. برجام طوری طراحی شده که به یک موضوع مشخص از نگرانی‌های ما در زمینه ایران می‌پردازد و آن برنامه هسته‌ای ایران است و وقتی همه طرف‌ها به آن پایبند بودند، این هدف را برآورده می‌کرد.
رئیس‌جمهور آمریکا این موضوع را در اولویت قرار داده است که ما باید برنامه هسته‌ای ایران را محدود کنیم و دیپلماسی برای متعهد بودن ِ‌کامل همه طرف‌ها به این توافق، بهترین راه پیش رو است. اما همزمان ما از ابزارهای متنوعی که در اختیار داریم، استفاده کرده و می‌کنیم تا به سایر نگرانی‌ها در زمینه ایران بپردازیم، نگرانی‌هایی که پیشتر هم اشاره شد، اشاعه تسلیحات، حمله به همسایگان، تهدید آمریکایی‌ها و البته تهدید علیه مردم ایران.
گفت‌وگو‌های برجام حدود شش هفته است که در یک موقعیت ثابت مانده است، ایران در مذاکرات خواسته‌های غیرممکنی را مطرح کرده است. و تا زمانی که وضعیت این‌گونه باشد، مذاکرات متوقف می‌ماند.
در نتیجه هم‌اکنون موضوع ماندن یا ترک میز نیست، ایران باید از خواسته‌های خارج از چارچوب برجام دست بردارد، و تا آن زمان ما تمرکز خود را معطوف به سایر نگرانی‌های آمریکا و سایر کشورها در جامعه بین‌المللی خواهیم کرد و در این زمان ویژه، با صدای خود و در جایی که بتوانیم با کمک فناوری شرکت‌های خصوصی، توجه خود را معطوف به ارائه حمایت از مردم ایران که به دنبال احقاق حقوق خود هستند می‌کنیم.
جرت بلانک، معاون نماینده ویژه ایالات متحده در امور ایران سپاسگزارم از وقتی که در اختیار رادیوفردا گذاشتید.