اروپا یک هفته فرصت دارد؛ یک هفته فرصت تا بتواند آمریکا را در توافق اتمی که سال‌ها برایش تلاش کرده نگه دارد، و از سوی دیگر ایران را راضی کند تا پای میز مذاکره درباره سایر نگرانی‌های خود و همچنین ایالات متحده بیاورد؛ نگرانی‌هایی چون برنامه موشک‌های بالیستیک و رفتار منطقه‌ای ایران.
اما تلاش‌های قاره سبز در این زمینه مورد انتقاد وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی است. محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران می‌گوید اروپایی‌ها «از جیب ایران با دیگران مذاکره می‌کنند».
تلاش اروپا در زمینه رفتار ایران در منطقه
اشاره رئیس دستگاه دیپلماسی ایران به گفت‌وگوهای فشرده سه کشور اروپایی، بریتانیا، فرانسه و آلمان با واشینگتن است. گفت‌وگوهایی که چند دور از آن برگزار شده و حتی کسانی چون امانوئل مکرون و آنگلا مرکل رهبران فرانسه و آلمان را نیز درگیر کرده است.
آقای ظریف در حالی از این تلاش اروپایی‌ها انتقاد کرده، که روز پنجشنبه معاون او حسین جابری انصاری در رم با همتایان خود از بریتانیا، آلمان، فرانسه و ایتالیا، با هدایت هلگا اشمید معاون سیاسی رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا دیدار کرد. دیداری که پشت درهای بسته انجام شد و اتحادیه اروپا گفته، معطوف بر موضوعات سیاسی و بشردوستانه در رابطه با یمن بود.
روز جمعه در بروکسل، مایا کسیانسیچ سخنگوی رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا در پاسخ به این پرسش که «آیا دیدار در رم سیگنالی به واشینگتن برای نشان دادن گفت‌وگوی اروپا با ایران در زمینه منطقه است؟»، به رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی گفت: «شکی در این نیست که ما در حال گفت‌وگو با ایران هستیم. ما از یک سو معتقدیم که هدف برجام در حال محقق شدن است و تلاش‌مان در این زمینه ادامه دارد، و در عین حال این جدای از همه ملاحظات و کار ما درباره سازوکارهای منطقه‌ای است. این حوزه‌ای است که ما بسیار در آن فعال هستیم و این دیدار نمونه‌ای از بسیاری از گفت‌وگوهایی است که ما در جریان داریم».
Your browser doesn’t support HTML5
تلاش همه‌جانبه اتحادیه اروپا برای حفظ توافق هسته‌ای ایران
نگرانی‌های دیگر ترامپ؛ برنامه موشک‌های بالیستیک و دسترسی بیشتر به تأسیسات ایران
یکی دیگر از موضوعات نگرانی دونالد ترامپ؛ رئیس‌جمهور ایالات متحده، و همچنین متحدان اروپایی او، موضوع برنامه موشک‌های بالیستیک ایران است که واشینگتن می‌گوید امنیت خود و متحدانش در منطقه را تهدید می‌کند. ایران در مقابل می‌گوید این بخشی از برنامه دفاعی جمهوری اسلامی است و درباره آن مذاکره نمی‌کند.
تهران به دلیل ادامه این برنامه و اقدام به آزمایش این موشک‌ها تا کنون بارها مورد تحریم قرار گرفته است. سه کشور اروپایی مذاکره‌کننده با آمریکا در تلاش بودند تا پیش از فرارسیدن ضرب الاجل ۲۲ اردیبهشت تحریم‌هایی در این زمینه بر ایران اعمال کنند، اما موفق نشدند.
آنطور که منابعی در اتحادیه اروپا روز جمعه به رادیو اروپای آزاد/ رادیوآزادی گفته‌اند، اینکه تا پیش از روز ۲۲ اردیبهشت این تحریم با موافقت همه اعضای اتحادیه روبه‌رو شود «تقریباً غیرممکن است» چرا که ایتالیا که هنوز دولت جدید آن بر سر کار نیامده، مخالف تصویب آن است.
این منابع مطلع اروپایی می‌گویند حتی احتمال اینکه این موضوع در جلسه اتحادیه در هفته آینده مطرح شود هم کم است چرا که پیشتر تلاش دراین زمینه به نتیجه نرسیده است.
همچنین آن طور که خبرگزاری رویترز روز پنجشنبه به نقل از منابع مطلع گزارش داده، میان ایالات متحده و اروپایی‌ها درباره درخواست‌های واشینگتن برای مذاکره درباره بازرسی بیشتر خصوصاً از تأسیسات نظامی ایران اختلاف نظر وجود دارد چرا که اروپایی‌ها معتقدند «برجام این موضوع را به اندازه کافی پوشش می‌دهد».
سناریوی محتمل؛ امضا نکردن تأییدیه و نه خروج
در چنین وضعیتی است که یک هفته پیش از فرارسیدن ضرب الاجل ۲۲ اردیبهشت بسیاری از تحلیلگران سناریوی محتمل را امضا نشدن تأییدیه تعلیق تحریم‌ها از سوی رئیس جمهوری ایالات متحده ارزیابی می‌کنند.
سناریویی که الزاماً به معنی خروج آمریکا از برجام نیست اما آنطور که ریچارد نفیو، مذاکره‌کننده آمریکایی در زمینه تحریم‌ها در دوران گفت‌وگوهای اتمی می‌گوید: «اگر رئیس‌جمهور این تأییدیه را امضا نکند همه فشار تحریمی آمریکا حداقل در حد تئوری بازمی گردد».
آقای نفیو می‌گوید حتی اگر تحریم‌ها به یکباره بازنگردند، این می‌تواند آغاز شکل‌گیری یک فشار اقتصادی بر ایران باشد و اضافه می‌کند «ممکن است که فرصتی برای مذاکره اروپایی‌ها وجود داشته باشد، اما این پنجره‌ای کوچک است مگر اینکه رئیس‌جمهور در زمانی که تأییدیه را امضا نمی‌کند، همزمان اعلام کند که مسئولان اعمال تحریم‌ها سریع دست به کار نشوند تا تلاش کنند که خرید نفت از ایران کاهش یابد».
او اشاره می‌کند که «این مشکل اصلی است. چرا که تحریم‌هایی که در روز ۲۲ اردیبهشت احتیاج به تعلیق دارند، مربوط به خرید نفت از ایران هستند، و شرکت‌هایی که از ایران نفت می‌خرند باید خیلی سریع تصمیم بگیرند که در ۱۸۰ روز بعد، چه میزان نفت از ایران می‌خرند. بیشتر این کمپانی‌ها تلاش می‌کنند که کمتر خطر کنند. در نتیجه تا زمانی که یک پیام بسیار قوی فرستاده نشود که این پایان راه نیست، به نظرم این شرکت‌ها صبر نمی‌کنند، تا نتیجه اقدامات آمریکا را ببینند. و به محض اینکه این شرکت‌ها تصمیم بگیرند که خرید نفت از ایران را کاهش دهند، فشار اقتصادی بر ایران و فشار سیاسی بر روحانی افزایش پیدا می‌کند».
از همین روست که مقام‌های ارشد ایرانی می‌گویند حتی اگر آمریکا از برجام خارج نشود ولی تهران از مزایای برجام بهره نبرد هم امکان دارد از این توافق هسته‌ای خارج شود. این تهدیدها حتی در زمینه خروج از پیمان منع گسترش سلاح‌های اتمی هم پیش رفته و نماینده ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، رضا نجفی روز پنجشنبه در بیانیه‌ای رسمی در جریان کنفرانس ان‌پی‌تی در ژنو در این زمینه هشدار داده است.
اروپایی‌ها در فضایی برای شکست احتمالی تلاش‌هایشان آماده می‌شوند که در صدد یافتن راهکارهایی برای حفظ روابط سیاسی و اقتصادی خود با تهران هستند. دو قدرت دیگری که در مذاکرات اتمی با ایران نقش داشتند، روسیه و چین، بر لزوم ادامه اجرای برجام تأکید کرده‌اند اما دستکم در عرصه عمومی از تلاش دیپلماتیک و فعالانه آنها برای ادامه اجرای این توافق، گزارشی منتشر نشده است.