تحرکات دیپلماتیک در دو سوی اقیانوس اطلس برای اصلاح برجام از یک سو و حفظ آن از سوی دیگر شدت گرفته است. در این روزهای باقیمانده تا ضرب الاجلی که رییس جمهوری ایالات متحده تعیین کرده، رهبران فرانسه و آلمان راهی واشینگتن می شوند و در نقط دیگر دنیا نیز رایزنی ها در این زمینه در جریان است. یکی از جنبه های این رایزنی ها تاثیر هر گونه تصمیم دونالد ترامپ بر آینده روابط واشینگتن با متحدان خود در اروپاست.
در این زمینه رادیوفردا نظر جان تیرمن مدیراجرایی مرکز مطالعات بین الملل در دانشگاه ام آی تی را جویا شده است. آقای تیرمن که شانس ادامه اجرای برجام را کم ارزیابی می کند، درباره تاثیر خروج آمریکا از برجام بر روابطش با متحدان اروپایی اینگونه می گوید .
به نظرتان با توجه به تلاش متحدان بین المللی آمریکا برای ماندن واشینگتن در برجام، خروج آمریکا چه تاثیری بر این همکاری ها خواهد داشت ؟
پروتکل مذاکرات آمریکا با شوروی سابق در دهه شصت این بود که ابرقدرتها مسایل مربوط به حقوق بشر و تجارت و یا امنیت اروپا در این مذاکرات گنجانده نشود. این هم به آن دلیل بود که شروع مذاکرات درباره مساله هسته ای از اساس سخت است. این رویکردی بود که دولت اوباما در زمینه ایران برای دستیابی به این توافق به نظر من فوق العاده، برگزید. در نتیجه درباره سوریه و یمن و موشک های بالیستیک مذاکره نکردند اما این به این معنی نیست که الان نمی توانند مذاکره کنند، می توان در این زمینه گفتگو کرد اگر چه که به نظر میاد رهبر ایران خیلی مخالف این گفتگو است اما به نظرم اگر ترامپ از برجام خارج شود شانس اینچنین گفتگویی به طور کامل از بین می رود و امیدوارم ماکرون و بقیه این راموضوع روشن کنند که اگر از توافق خارج شود، دیگر فرصتی برای رسیدگی به سایر رفتارهای تهاجمی ایران در منطقه وجود نخواهد داشت همه در منطقه از آن ضربه خواهند دید.
یکی از نشانه هایی که باید منتظر آن باشیم، در همین دو روز است که رییس جمهوری فرانسه به اینجا می آید و اینکه باید دید او چه می گوید چون او گفته که هیچ راه جایگزینی به غیر از برجام وجود ندارد. در نتیجه سفر ماکرون بسیار مهم است چون یکی از آخرین تلاش ها برای نجات توافق خواهد بود تا قبل از اینکه ضرب الاجل فرا رسد. اروپایی ها تلاشهایی کردند که به خواسته های ترامپ برای مذاکره مجدد درباره برجام رسیدگی کنند اما به نظرم این یک تلاش بی حاصلی بوده که فقط رییس جمهوری آمریکا را آرام کنند. این خیلی سخت است که بگوییم این رابطه متحدان منجر به حفظ توافق خواهد شد یا اینکه پیامدهای خروج آمریکا از برجام به این رابطه ضربه می زند یا خیر. به نظرم فرسایش اعتماد خصوصا در اروپا در قبال دولت ترامپ، در ادامه ماجراهای ناتو و یا کره ، ضربه دیگری خواهد خورد.
یعنی به نظرتان برجام به اندازه مثلا همکاری این متحدان در زمینه ناتو برای اروپایی ها اهمیت دارد ؟
ببینید کشورهای اروپایی و خصوصا سه قدرت بریتانیا، فرانسه و آلمان و کل اتحادیه به نوعی روی آمریکا در خصوص موضوعی مانند ناتو حساب می کند. این سخت است که پیش بینی کنیم چه اقدامی موجب خواهد شد که اروپا تصمیم به اقدام متقابل در همکاری اش با آمریکا بگیرد. این سوالیست که پاسخی برای آن فعلا نیست. شاید مثلا شاهد نوعی نظامی گری در مورد روسیه و مداخلات مسکو در امور کشورهای اروپایی مثلا بریتانیا باشیم. اما واقعا نمی توان تصور کرد که چه کار دیگری از دست اروپا بر می آید به غیر از اینکه صبر کند تا دوره ریاست جمهوری ترامپ تمام شود.
رییس جمهوری آمریکا می گوید این انتقاداتش از برجام فقط به دلیل مسایل هسته ای نیست و درباره مثلا موشک های بالیستیک صحبت کرده ، یا درباره نقش ایران در منطقه که کاخ سفید آن را مخرب و بی ثبات کننده خوانده. به نظرتان اروپایی ها ممکن است راهی پیدا کنند که در این زمینه آقای ترامپ را راضی کنند تا از برجام خارج نشود؟
من شک دارم این اتفاق بیفتد . دلیل آن هم این است که این موضوعات همه پیش از ریاست جمهوری ترامپ وجود داشت و نگرانی آمریکا را در دوران اوباما هم در پی داشت. و از همین رو هم به نظرم اوباما مثلا این اشتباه را کرد که از عربستان در جنگ یمن حمایت کند تا مثلا سعودی ها بیشتر از آنکه تلاش کردند، با توافق اتمی مقابله نکنند. نگرانی در مورد سوریه هم بسیاری از ناظران از جناح چپ و همچنین راست ، نقش ایران و همچنین روسیه را به دلیل نقش در این جنگ و حمایت از اسد محکوم کرده اند. جمهوری خواهان در زمینه توافق هسته ای ، خصوصا انتقادشان را معطوف کرده اند به اینکه این توافق شامل یک مفادی در زمینه امنیت در منطقه نمی شود و ترامپ هم گفته باید درباره سوریه و مسایل دیگر هم صحبت می شد.
به نظرم این کمی بدفهمیِ مسایل مرتبط با خلع سلاح و کنترل سلاح است و به زمانی که آمریکا با شوروی سابق در دهه شصت در این زمینه مذاکره می کرد. پروتکل آن مذاکرات این بود که ابرقدرتها مسایل مربوط به حقوق بشر و تجارت و یا امنیت اروپا در این مذاکرات گنجانده نشود. این هم به آن دلیل بود که شروع مذاکرات درباره مساله هسته ای از اساس سخت است. این رویکردی بود که دولت اوباما در زمینه ایران برای دستیابی به این توافق به نظر من فوق العاده، برگزید. در نتیجه درباره سوریه و یمن و موشک های بالیستیک مذاکره نکردند اما این به این معنی نیست که الان نمی توانند مذاکره کنند، می توان در این زمینه گفتگو کرد اگر چه که به نظر میاد رهبر ایران خیلی مخالف این گفتگو است اما به نظرم اگر ترامپ از برجام خارج شود شانس اینچنین گفتگویی به طور کامل از بین می رود و امیدوارم ماکرون و بقیه این راموضوع روشن کنند که اگر از توافق خارج شود، دیگر فرصتی برای رسیدگی به سایر رفتارهای تهاجمی ایران در منطقه وجود نخواهد داشت همه در منطقه از آن ضربه خواهند دید.