اکثر فرماندهان سپاه و نیروهای نزدیک به این نهاد تخم مرخ‌های خود را در انتخابات ۹۶ در سبد قالیباف و رئیسی گذاشتند. بعد از عدم موفقیت در کسب قوه‌ی مجریه، تنش میان فرماندهان سپاه و دولت روحانی بالا گرفته است. این تنش را هم در موضوعاتی مثل قراردادهای نفتی (با دادن تریبون یک ساعته تلویزیون حکومتی به یکی از فرماندهان سپاه برای نقد قرارداد با توتال)، هم در موضوع قاچاق کالا و هم در انواع فعالیت‌های اقتصادی و اصولا نقش سپاه در اقتصاد کشور می توان مشاهده کرد. سپاهیان هر گونه عدم سهم گیری مورد نظر یا تلاش برای محدود کردن حیطه فعالیت اقتصادی این نهاد را به "تضعیف سپاه" تعبیر می کنند. سپاه با این رویکرد به چه سمتی حرکت کرده است؟
نهادی با اشتهای سیری ناپذیر قدرت
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی امروز بعد از دیوانسالاری دینی به قدرتمند‌ترین نهاد از حیث میزان نفوذ و تاثیر گذاری در سیاست‌ها (خارجی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی) در ایران تبدیل شده است. این نهاد برنامه‌های اتمی و موشکی، مدیریت مداخلات خارجی (در منطقه‌ی خاورمیانه از افغانستان تا سوریه و عراق و لبنان و از بحرین تا یمن از طریق سپاه قدس)، سازمان سرکوب (اطلاعات سپاه)، ارسال پارازیت به ماهواره‌ها، حفاظت از مقامات (که نوعی قرار گرفتن شیشه‌ی عمر آنها در دست سپاه است)، پروژه‌های بالای صد میلیون دلاری کشور (محمد علی جعفری، خبر آنلاین ۲ اردیبهشت ۱۳۹۰)، پرهزینه‌ترین ترین خبرگزاری‌ها و نهادهای تبلیغاتی (مثل خبرگزاری‌های فراس و تسنیم و موسسه ی اوج) و بخش قابل توجهی از خدمات عمومی مثل تلفن همراه را در اختیار دارد.
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی امروز بعد از دیوانسالاری دینی به قدرتمند‌ترین نهاد از حیث میزان نفوذ و تاثیر گذاری در سیاست‌ها (خارجی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی) در ایران تبدیل شده است. دستگاه قضایی، وزارت اطلاعات، نیروی انتظامی، رادیو و تلویزیون دولتی و بنیاد مستضعفان یا تحت نفوذ سپاه هستند یا توسط پاسداران سابق و لاحق اداره می شوند.
دستگاه قضایی، وزارت اطلاعات، نیروی انتظامی، رادیو و تلویزیون دولتی و بنیاد مستضعفان یا تحت نفوذ سپاه هستند یا توسط پاسداران سابق و لاحق اداره می شوند. در امری از امور کشور نیست که ردپای سپاه مشاهده نشود، از مسجد سازی (مشارکت سپاه در ساخت ۷۷۰۰ مسجد، ایرنا ۹ خرداد ۱۳۹۳) و اداره‌ی بیمارستان (از جمله خاتم الانبیا) و دانشگاه (امام حسین) و مدرسه‌ی اختصاصی (دبیرستان‌های سپاه در سراسر کشور) تا برگزاری تظاهرات حکومتی و اداره‌ی اسکله، از قاچاق کالا تا تعیین سفرا (مثل تعیین ایرج مسجدی سرتیپ سپاه و مشاور قاسم سلیمانی به عنوان سفیر ایران در عراق)، و از اسکان بازنشستگان خود در بناهای میراث فرهنگی تا مدیریت ورزش کشور. سپاه با وارد شدن به بازار مالی در کمتر شرکت بزرگی است که به طور مستقیم یا غیر مستقیم سهام نداشته و از این طریق نفوذ خود را اعمال نکند.
تنها نهادهایی که به تمامه به اشغال سپاه درنیامده‌اند دولت و مجلس هستند که آنها نیز بر خلاف منویات فرماندهان سپاه عمل نمی کنند که اگر چنین کنند هواپیماهای سپاه در روز بازگشایی یک پروژه (فرودگاه جدید تهران) به پرواز در می آیند یا برای آنها پرونده سازی می شود. هدف مهندسی انتخابات بالا بردن سهم نزدیکان سپاه در دولت (اعضای کابینه، معاونان وزرا، مدیران کل، استانداران و فرمانداران) و مجلس بوده است.
بسط حوزه نفوذ سپاه و در اختیار گرفتن امکانات کشور از سوی سپاه تمامی نداشته است. روزی نیست که خبری از این بسط حوزه نفوذ و شکایت از آن شنیده نشود. سپاه در کنار دست اندازی به قدرت سیاسی و اقتصاد کشور به حوزه‌های فرهنگی و اجتماعی نیز از آغاز ورود کرده و اکنون در حال بسط این حوزه‌هاست. روحانیون و دستگاه رهبری چون در میان اقشار دیگر جامعه پایگاه قدرتمند و قابل اتکایی ندارند هر روز به این نهاد برای تداوم حکومت وابسته تر شده و سپاهیان با علم به این ضعف قدرت و ثروت خود را گسترش داده‌اند.
اشغال حیطه اجتماعی
بر اساس قرارداد منعقد شده میان سپاه و کمیته امداد قرار است سپاه پاسداران به تهیه جهیزیه مددجویان نیز ورود کند. (تسنیم ۷ آذر ۱۳۹۵) فرمانده سپاه پاسداران در نمایشی که از سوی همه‌ی دستگاه‌های تبلیغاتی جمهوری اسلامی پوشش داده شد ۴۹ خانه را در قلعه سیمون اسلامشهر به روستاییان این منطقه اهدا کرد (فارس و روزنامه‌ها و سایت‌های دولتی و شبه دولتی، ۲۲ دی ۱۳۹۵). این مراسم به خوبی یادآور کمک‌هایی است که سازمان‌های مافیایی به روستاییان و شهرنشینان محروم در کنار دیگر فعالیت‌های غیر قانونی خود می کنند. این آخرین گام از گام‌های سپاه پاسداران برای تبدیل به مافیایی است که نهادهای معمول نمی توانند با آن به مقابله یا رقابت بپردازند.
این موضوع را اگر در کنار دسترسی سپاه به هر گونه سلاح در کشور، درگیری آن در قاچاق از جمله قاچاق مواد مخدر طبق برخی از گزارش ها، پولشویی در حد میلیاردها دلار، سرکوب هر که بخواهند و سازمان میلشیایی آن قرار دهیم ما را به یاد سازمان‌های مافیایی مواد مخدر در آمریکای لاتین مثل مافیای پابلو اسکوبار در شهر مِدِیین کلمبیا می اندازد. اسکوبار در کنار شبکه‌ی توزیع مواد مخدر خود در قاره‌ی امریکا در برنامه‌ها و خدمات اجتماعی نیز حضوری فعال داشت تا حدی که حمایت اقشاری از فقرا و بیکاران را در پشت سر خود داشت. سپاه در فضای اجتماعی خود را به عنوان جنگجوی عدالت اجتماعی معرفی می کند اما در فضای اقتصادی مشغول تاراج منابع کشور با اتکا به قدرت نظامی و امنیتی است.
قرارداد اجتماعی مافیایی
سپاه پاسداران همیشه در چارچوب روش کاسترویی حکومت عمل می کرده است: دادن برخی خدمات اجتماعی (مثل بهداشت و آموزش و امکانات ورزشی در برخی مناطق فقیر) به ازای واگذاری آزادی، زندگی و دمکراسی، گویی نمی توان اینها را در کنار هم داشت. این روش با پولدار تر شدن سپاه و دسترسی آن به انواع منابع و سهم گیری از آنها با قوت بیشتری در ایران دنبال می شود. سپاه در مناطق روستایی مدرسه می سازد و این کار تحت عنوان محرومیت زدایی انجام می شود. (کیهان ۱۳ تیر ۱۳۹۶) این فعالیت معطوف بوده است بر خرید وفاداری به سپاه و بازگشت ناپذیر کردن بسط حوزه‌ی نفوذ سیاسی و اقتصادی این نهاد در کنار کاهش مخالفت با فربه شدن آن.
در یکی دو سال گذشته کسانی که با تحریم سپاه از سوی دول غربی مخالفت می کنند استدلالشان این است که صدها هزار نفر کارمند سپاه و قرارگاه‌ها و شرکت‌های آن هستند و تحریم این نهاد یعنی مخدوش شدن معیشت آنها. سپاه دقیقا به همین علت در حال بسط حوزه نفوذ اقتصادی خود است تا کسانی که به خطرات بسط این هیولا برای اقتصاد و سیاست در ایران وقوف ندارند به همین گونه استدلال‌ها برای عدم تضعیف آن رو کنند. سپاه در چهار دهه‌ی اخیر در تلاش برای تجسم بخشیدن به نوعی قرارداد اجتماعی در ایران بوده است: "با ما کار کنید تا زندگی تان تامین شود؛ با ما کار نکنید نابود می شوید."
پاکسازی زندگی خصوصی و مهندسی فرهنگی
وقتی معاون ستاد کل نیروهای مسلح در مورد نظام هنجاری و ارزش‌های خانوادگی و دستکاری حکومت در آنها سخن می گوید آژیرهای تمامیت خواهی و دخالت سران مافیا در زندگی خصوصی افراد به صدا در می آید: "رها شدگی فرهنگی خانواده را به عنوان هسته اصلی جامعه تهدید می‌کند." (ایلنا ۱۷ تیر ۱۳۹۶)
نظامیانی که از سلامت فرهنگی و اخلاق اجتماعی سخن می گویند در واقع دارند از مداخله‌ی مدام حکومت پلیسی در زندگی خصوصی مردم دفاع می کنند. آنها در این عرصه احساس می کنند که به اندازه‌ی لازم پیش نرفته‌اند: "سلامت فرهنگ و اعتلای اخلاق جامعه با دو تهدید روبروست که چنانچه به طور عاجل، رفع تهدید صورت نگیرد، معضلات زیادی را در پس خواهد داشت که عبارتند از انفعال گسترده در عرصه مدیریت فرهنگ کشور و دیگری تلاش فوق‌العاده و مدیریت شده دشمنان با هدف استحاله فرهنگی... براساس آموزه‌های اسلام عزیز، مدیریت فرهنگ، یک اصل اساسی است که هرگونه کوتاهی نسبت به آن ممکن است عوارض غیرقابل جبران به همراه داشته باشد و حاکمیت به طور مستقیم مسئولیت دارد آن را کنترل و مدیریت کند و به شدت از مرزهای عقیدتی، فکری، اندیشه‌ای، هنجار‌ها، رفتار‌ها، نقش‌ها، نمادهاف خلقیات و ذاتیات جامعه مبتنی بر اسلام ناب، پاسداری کند و با موارد ناسازگار، قاطعانه برخورد و آنها را دفع نماید." (همانجا)
نظامیان تمامیت خواه و اقتدارگرا نه نگران امنیت جامعه بلکه نگران تغییرات اجتماعی و نسلی هستند: "متاسفانه در شرایط امروز اینگونه عمل نمی‌شود و همین امر سبب شده تغییرات اجتماعی و تغییرات نسلی، خارج از کنترل‌های تجربه شده حتی سایر جوامع پیشرفته دچار رهاشدگی بشوند." (همانجا)
***
سپاهیان روزی همدیگر را برادر خطاب می کردند. امروز سپاه به یکی از "برادران بزرگ" مردم ایران تبدیل شده است. سپاه وانمود می کند که انواع سلاح‌ها را خود می سازد- در حالی که همه آنها از کره‌ی شمالی و چین و روسیه وارد می شوند- اماآنچه سپاه در آن تخصص یافته اداره‌ی کارخانه‌های حقیقت سازی، فرهنگ سازی، عدالت سازی و معنویت سازی است.
—————————————————————
یادداشت‌ها، آرا و نظرات نویسندگان خود را بیان می‌کنند و بازتاب دیدگاهی از سوی رادیو فردا نیستند.