ناتو روز چهارشنبه هشتم تیرماه روسیه را «مهم‌ترین و مستقیم‌ترین تهدید» علیه صلح و امنیت کشورهای عضو این پیمان خواند و تقویت «کمک‌های سیاسی و عملی» به اوکراین را برای مقابله با تهاجم نظامی روسیه وعده داد.
ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو که در جریان نشست سران کشورهای عضو این پیمان در مادرید سخن می‌گفت، افزود که «جنگ ولادیمیر پوتین علیه اوکراین صلح در اروپا را متلاشی کرده و بزرگ‌ترین بحران امنیتی پس از پایان جنگ سرد را به وجود آورده است».
اعضای ناتو (پیمان آتلانتیک شمالی) در اجلاس مادرید وعده دادند که کمک‌های تسلیحاتی به اوکراین را افزایش دهند.
همزمان با این اظهارات، ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین، از ناتو به خاطر نپذیرفتن عضویت این کشور گلایه کرد و خواستار افزایش کمک‌های نظامی به کی‌یف شد.
رئیس‌جمهوری اوکراین در سخنرانی ویدئویی خود در اجلاس مادرید با ابراز تاسف از این‌که سیاست درهای باز ناتو شامل اوکراین نمی‌شود، افزود که «آیا اوکراین بهای کافی نپرداخته است؟»
آقای زلنسکی همچنین خواستار دریافت توپخانه و سامانه‌های موشکی پیشرفته شد و به رهبران کشورهای عضو ناتو هشدار داد که یا باید برای شکست روسیه اسلحه کافی در اختیار اوکراین قرار دهند و یا منتظر جنگ با روسیه باشند.
ناتو به‌رغم ارسال اسلحه و مستشاران نظامی و کمک‌های اطلاعاتی به اوکراین، حاضر نیست نیروهای خود را به جنگ مستقیم با روسیه اعزام کند. طبق اساسنامه ناتو در صورت حمله نظامی به یکی از اعضای این اتئلاف نظامی، تمام کشورهای دیگر وارد جنگ می‌شوند.
تقویت «حضور نظامی» آمریکا در اروپا
جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا، که علاوه بر میلیاردها دلار کمک نظامی در نخستین هفته‌های جنگ در اوکراین، بودجه‌ای بالغ بر ۴۰ میلیارد دلار برای پشتیبانی از این کشور را تصویب کرده است در سخنرانی خود تاکید کرد که اجلاس سران ناتو در مادرید «نمایش قدرت و اتحاد» اعضای این پیمان است.
آقای بایدن با تاکید بر تقویت ناتو افزود: «ما نشان می‌دهیم که وجود این پیمان بیش از هر زمان دیگری در مقایسه با گذشته حیاتی است».
او همچنین از تقویت حضور نظامی آمریکا در سراسر اروپا خبر داد، از جمله احداث یک پایگاه ثابت در خاک لهستان، استقرار دو اسکادران دیگر از جنگنده‌های اف ۳۵ در بریتانیا و افزایش ناوشکن‌های مستقر در سواحل جنوبی اسپانیا از چهار به شش فروند.
چالش‌های پیش روی ناتو
تازه‌ترین اجلاس ناتو در شرایطی برگزار می‌شود که کشورهای غربی به دليل افزایش چشمگیر بهای انرژی و مواد غذایی و تورم بی‌سابقه‌ای که جنگ و اعمال تحریم‌های غرب علیه روسیه در پی داشته است، به‌شدت تحت فشار قرار دارند.
در این میان، اعضای ناتو در نحوه پایان دادن به جنگ و احتمالا امتیازهایی که اوکراین برای صلح باید بدهد نیز توافق نظر کامل ندارند.
یک نکته مهم دیگر، تامین هزینه‌های سنگین تقویت ناتو است. در حال حاضر از مجموع ۳۰ کشور عضو فقط ۹ کشور، دو درصد یا بیشتر از تولید ناخالص ملی خود را – که حد نصاب تعیین‌شده در این پیمان است – به بودجه نظامی اختصاص می‌دهند.
در پی تهاجم نظامی روسیه، ناتو نیروهای مستقر در اروپای شرقی را افزایش داده است. دبیرکل این پیمان روز هفتم تیر اعلام کرد که در آرایش جدید نیروهای ناتو تا سال آینده، واحدهای مستقر در ناحیه بالتیک تقویت می‌شوند و تعداد نیروهای آماده اعزام از حدود ۴۰ هزار به ۳۰۰ هزار نفر افزایش خواهد یافت.
بخش اعظم این نیروها در کشورهای خود مستقر خواهند بود ولی همیشه آماده اعزام به کشورهای اروپای شرقی هستند؛ جایی‌که ناتو قرار است انبارهای تسلیحاتی و تجهیزات خود را گسترش دهد.
در همین حال، بازبینی در مفاهیم استراتژیک و تشریح اولویت‌های ناتو که تقریبا هر ده سال یک‌بار انجام می‌شود نیز در دستور کار نشست مادرید قرار دارد.
ناتو در مصوبات نشست سال ۲۰۱۰ در لیسبون روسیه را «همکار استراتژیک» خوانده بود ولی امسال قرار است روسیه را «تهدید شماره یک» معرفی کند.
در سند تشریح استراتژی ناتو موضوعات دیگری نظیر امنیت سایبری، تغییرات اقلیمی و افزایش قدرت اقتصادی و نظامی چین نیز مورد بحث قرار خواهد گرفت.
برای نخستین‌بار رهبران ژاپن، کره جنوبی، استرالیا و نیوزیلند نیز به اجلاس سران ناتو دعوت شده‌اند که از اهمیت روزافزون منطقه آسیا و اقیانوسیه حکایت دارد.
اولین دستاورد اجلاس مادرید که قبل از شروع جلسات رسمی خبر آن اعلام شد، موافقت ترکیه با عضویت سوئد و فنلاند در ناتو بود.
ینس استولتنبرگ گفت دعوتنامه رسمی برای پذيرش این دو کشور صادر شده و روند عضویت آن‌ها به پایان می‌رسد.
رسمیت یافتن این تصمیم مستلزم تصویب آن در پارلمان‌های تمامی کشورهای عضو ناتو است.