مقتدی صدر، روحانی تندرو شيعه روز گذشته پس از ماه ها غيبت در انظار عمومی حاضر شد. پيشتر احتمال داده می شد مقتدی صدر مخفيانه به ايران گريخته باشد. با اين حال مقام های جمهوری اسلامی ايران و دفتر مقتدی صدر در عراق همواره حضور وی در ايران را تکذيب می کردند و می گفتند اين روحانی تندرو در عراق است.
ناپديد شدن مقتدی صدر با آغاز عمليات امنيتی آمريکا در بغداد در حدود ۱۴ هفته پيش همزمان بود. مقتدی صدر همزمان با آغاز اين عمليات به سپاه مهدی دستور داده بود از تردد در خيابان های بغداد خوددداری کنند تا توسط نيروهای آمريکايی دستگير نشوند.
خبرگزارش آسوشيتدپرس می نويسد بازگشت مقتدی صدر، تلاشی از سوی اين روحانی سی و سه ساله برای در دست گرفتن دوباره قدرت و کنترل بر سپاه مهدی و همچنين استفاده از بيماری رقيب خود عبدالعزيز حکيم، رييس مجلس اعلای اسلامی عراق است.
عبدالعزيز حکيم، رييس مجلس اعلای اسلامی عراق اخيرا به سرطان ريه مبتلا شده و برای درمان ابتدا به آمريکا سفر کرد. او هم اکنون معالجات خود را در ايران ادامه می دهد.
ایران، آموزش رهبری به مقتدای صدر؟
عادل درويش، نويسنده، روزنامه نگار و تحليلگر مسايل خاورميانه در لندن در گفت و گو با راديو فردا می گويد: « بيشتر گزارش های اطلاعاتی و امنيتی در اين مدت بر اين مساله تاکيد داشتند که مقتدی صدر در ايران است. مطمئنا دلايل زيادی برای حضور مقتدی صدر در ايران وجود داشت. يک دليل اين بود که عمليات امنيتی بغداد توسط آمريکا آغاز شده بود و احتمالا مقتدی صدر توسط نيروهای آمريکايی و عراقی هدف قرار می گرفت، بنابراين ناپديد شد.
دومين دليل اين است که بر اساس گزارش ها ايران در اين مدت تلاش می کرده مقتدی صدر را برای در دست گرفتن رهبری عراق آموزش دهد».عادل درويش معتقد است مقتدی صدر دارای ويژگی های يک رهبر نيست و می افزايد: «او اقتدار، دانش و خرد لازم برای يک رهبر را ندارد و حتی برای تبديل شدن به يک روحانی مقتدر، آموزش نديده است. مقتدی صدر تنها به ارتباط های خانوادگی خود تکيه دارد تا رهبری عراق را در دست بگيرد و ايران هم از او حمايت می کند. »
با اين حال حسن هاشميان، استاد دانشگاه و تحليلگر مسايل خاورميانه در تهران می گويد: «اينکه مقتدی صدر در اين مدت در ايران بوده يا نه مهم نيست. مهم اين است که مقتدی صدر به شدت از برنامه امنيتی آمريکا در بغداد می ترسيد و بيم آن داشت که بازداشت شود و به همين خاطر مخفی شد.»
حضور مقتدی صدر در کوفه
حسن هاشمیان تحلیلگر سیاسی
روز گذشته مقتدی صدر از نجف به کوفه رفت تا برای بيش از ۶ هزار تن از هوادارانش در مراسم نماز جمعه سخنرانی کند. وی در اين سخنرانی ضد آمريکايی از ارتش ايالات متحده خواست هر چه سريعتر عراق را ترک کنند و از دولت عراق خواست حتی يک روز هم حضور نيروهای ائتلاف به رهبری آمريکا را در اين کشور تمديد نکنند.
با اين حال روز گذشته جورج بوش، رييس جمهوری ايالات متحده آمريکا، بودجه ۱۰۰ ميليارد دلاری هزينه جنگ در عراق و افغانستان را امضاء کرد.
مقتدی صدر، روحانی تندرو شيعه که بارها از ارتش ايالات متحده خواسته عراق را ترک کند، روز گذشته با تغيير لحن هميشگی خود خواستار اتحاد و همکاری ميان سنی ها و شيعيان هم شد.
وی ضمن انتقاد از دولت، از هواداران خود خواست با نيروهای امنيتی عراق مبارزه نکنند و با سنی ها همکاری کنند.
مقتدی صدر گفت: «به برادران سنی مان می گويم که اشغال عراق توسط آمريکا موجب شده بين شيعيان و سنی ها اختلاف بوجود آيد.» وی در ادامه افزود آماده همکاری با سنی ها در تمام زمينه ها است.
عادل درويش، نويسنده، روزنامه نگار و تحليلگر مسايل خاورمينه می گويد مقتدی صدر با تغيير لحن خود می خواهد تصوير ديگری از خود بسازد: «من فکر می کنم مقتدی صدر تلاش می کند تصويری که از او درست شده و احساسی که مردم نسبت به او دارند را تغيير دهد. او به عنوان بنيانگذار سپاه مهدی از سوی بسياری از عراقی ها، رهبر يک گروه تروريست ناميده می شود. سپاه مهدی به آدم ربايی، شکنجه و کارهايی از اين دست متهم می شود. اينکه مقتدی صدر خواستار اتحاد سنی ها و شيعيان و مسيحيان شده است، از سوی بسياری از مردم عراق پذيرفتنی نيست. بسياری از مردم او را باور نمی کنند.»
تغییر روش مقتدی صدر در برخورد با دولت عراق
با اين حال حسن هاشميان می گويد آنچه در گفته های مقتدی صدر اهميت دارد تغيير روش وی در برخورد با دولت عراق، ارتش و سنی ها و مسيحی های عراق است.
آقای هاشميان می گويد: «در گذشته مقتدی صدر و گروه او با دولت عراق، ارتش و سنی ها درگير می شدند. اين درگيری ها عراق را به سوی يک جنگ فرقه ای و مذهبی می کشاند. اکنون مقتدی صدر تغيير جهت داده و اين بيشتر تحت تاثير گزارشی است که وزارت دفاع آمريکا درباره عراق ارائه داده است. بر پايه گزارش وزارت دفاع آمريکا، گروه مقتدی صدر بيشترين تاثير منفی را در عراق دارد و در خشونت های فرقه ای، جای گروه القاعده را گرفته است. به نظر من مقتدی صدر می خواهد به گونه ديگری به اين گزارش پاسخ دهد.»
به گزارش خبرگزاری آسوشيتدپرس، مقتدی صدر دليل بازگشت خود به عراق را اعلام نکرد. با اين حال آنتونی کوردسمن، تحليلگر مسايل خاورميانه در مرکز مطالعات استراتژيک و بين المللی در تحليلی می نويسد: «مقتدی صدر احتمالا بازگشته است تا حمايت سنی ها را جلب کند و خود را به عنوان منتقد نوری المالکی، نخست وزير عراق معرفی کند و در زمان دور بودن عبدالعزيز حکيم، رييس مجلس اعلای اسلامی عراق به دليل بيماری، به عنوان رهبر مخالفان آمريکا افکار عمومی عراق را در دست گيرد.»
عادل درویش
حسن هاشميان معتقد است مقتدی صدر متوجه شده در دوران غيبت او، گروه رقيب مجلس اعلای اسلامی عراق قدرت را در دست گرفته است: «مجلس اعلا هم اسم خود را عوض کرد و هم مرجعيت دينی خود را آيت الله سيستانی اعلام کرد. مقتدی صدر در اين زمان احساس می کند در حاشيه قرار گرفته پس بايد به صحنه بازگردد و کارهايی انجام دهد و سهم خود را بگيرد.»
رقابت میان مقتدی صدر و عبدالعزیز حکیم بر سر قدرت
عادل درويش، روزنامه نگار و تحليلگر مسايل خاورميانه می گويد مطمئنا بين عبدالعزيز حکيم و مقتدی صدر بر سر قدرت رقابت وجود دارد و می افزايد: «مطمئنا همانطور که همه می دانند، بين سپاه بدر، شاخه نظامی مجلس اعلای اسلامی عراق و سپاه مهدی، شاخه نظامی گروه صدر رقابت وجود دارد. اين رقابت بسيار شديد است. عبدالعزيز حکيم، رييس مجلس اعلای اسلامی عراق از سوی شيعيان عراق بسيار قابل احترام تر از مقتدی صدر است. او با نفوذ تر است و طرفداران بسياری هم دارد. مقتدی صدر می داند حضور عبدالعزيز حکيم در قدرت باعث می شود او قدرت سياسی را از دست بدهد.»
حسن هاشميان نيز می گويد اينکه سنی ها چگونه به مقتدی صدر پاسخ می دهند و آيا از او حمايت خواهند کرد يا نه بسيار مهم است.
او می افزايد:«مقتدی صدرمدتی غيبت کرد و اکنون هم عبدالعزيز حکيم به دليل بيماری غيبت خواهد کرد. مقتدی صدر تصميم دارد جای رييس مجلس اعلای اسلامی عراق را بگيرد اما مهم اين است که سنی ها از مقتدی صدر حمايت خواهند کرد يا خير.»
در همين حال مذاکرات ايران و آمريکا بر سر عراق از روز دوشنبه در بغداد آغاز خواهد شد و سفرای هر دو کشور در عراق، سرپرستی تيم های مذاکره کننده خود را بر عهده خواهند داشت.
حسن هاشميان ، استاد دانشگاه و تحليلگر مسايل خاورميانه در تهران می گويد ايران در مذاکره با آمريکا قصد دارد تمام برگ های خود را در دست داشته باشد. در اين وضعيت ايران همه ابزارهای لازم را می گيرد.
او می افزايد: «ايران بيشتر می تواند بر مقتدی صدر تاکيد کند تا عبدالعزيز حکيم. بيشتر خواسته های مقتدی صدر مثل مسايلی که درباره ولايت فقيه مطرح کرده و خواست خروج نيروهای آمريکايی از عراق، بيشتر به ايران نزديک تر است.»