سرنوشت برنامه اتمی ایران، به نحوه مذاکره دیپلمات‌های ایرانی با همتایان خود از شش کشور گره خورده‌است. در دور نهایی از مذاکرات وین، که برای دستیابی به توافق جامع و نهایی انجام می‌شود، کار این دیپلمات‌ها بسیار دشوار است. آنها باید بر سر بسیاری مسائل، گفت‌وگو و مذاکره و شاید توافق کنند، تا بتوانند کار تدوین یک پیش نویس را جلو ببرند. هر دو طرف همچنان یک جمله را تکرار می‌کنند: «اختلاف نظرهای اساسی وجود دارد»
Your browser doesn’t support HTML5
گفت‌وگوی هانا کاویانی با اولیور مایر در مورد مذاکرات هسته‌ای
هفته‌ها و شاید ماه هاست که یک نام در میان مذاکرات اتمی، بیشتر و بیشتر به گوش می‌رسد، و به عنوان موضوع مورد مناقشه مطرح می‌شود. «سانتریفوژ». همان ماشین‌های چرخانی که در روند غنی سازی اورانیوم از آن استفاده می‌شود. گفته می‌شود ایران حدود ۱۹ هزار دستگاه سانتریفوژ در اختیار دارد که بین ۹ تا ۱۰ هزار تای آن فعال است. حال تعداد سانتریفوژها به عنوان یکی از سختترین موانع پیش روی مذاکرات هسته‌ای قد علم کرده‌است. مذاکراتی که تنها بیش از دو هفته به پایان مهلت شش ماهه آن باقی مانده‌است. ایران می‌گوید که با توجه به برنامه‌هایش برای اضافه کردن بر تعداد رآکتورها احتمالا احتیاج به ۵۰ هزار سانتریفوژ یا شاید هم بیشتر از این تعداد دارد.
در حالی که تحلیل‌گران غربی، رقم مورد نظر کشورهای ۵+۱ خصوصا آمریکا در اینباره را ۳ تا ۴ هزار دستگاه اعلام می‌کنند. مارک هیبز تحلیلگر موسسه کارنگی در برلین اما، مشکل را اینگونه توصیف می‌کند : «ایران می‌گوید این سانتریفوژها را می‌خواهد تا سوخت مورد نیاز نیروگاه بوشهر و رآکتورهایی که در آینده می‌سازد را تامین کند مشکل اینجاست که ایران در میان مذاکره با روسیه درباره تامین سوخت این رآکتورها نیز هست، و روس‌ها تمایل ندارند که به ایران اجازه دهند در این زمینه خود سوخت تولید کند.»
اما مارک هیبز در عین حال معتقد است که در ایران، ارتباط بین مقام‌های ارشد حاکمیت و متخصصان نیز قطع است: «از منظر ایران افراد متخصص و مهندسان کاملا می‌دانند که با شرایط حال حاضر ایران قادر به تولید سوخت برای رآکتورها نخواهد بود، اما مقام‌های ارشد حکومت ایران از جمله رهبر این کشور، هنوز ادعا می‌کنند که ایران تعداد فراوانی سانتریفوژ برای تامین سوخت لازم دارد و این به نظر من یک نوع عدم درک متقابل است، اما اینبار نه بین ایران و شش کشور بلکه در خود حکومت ایران و میان متخصصان و رهبران و تصمیم‌گیران.»
اما موضوع سانتریفوژها تنها موضوع پررنگ این روزهای ماراتن گفتگوهای وین نیست. آنطور که عباس عراقچی معاون وزیر امور خارجه ایران شامگاه پنجشنبه به خبرنگاران ایرانی در وین گفت در توافق نهایی، ایران مجموعه اقداماتی را به منظور ایجاد اطمینان و اعتمادسازی نسبت به ماهیت صلح آمیز برنامه هسته‌ای خود انجام خواهد داد که البته به گفته آقای عراقچی، این محدودیت‌ها موقتی خواهد بود. اظهار نظری که اگرچه تازگی ندارد، اما اولیور مایر، تحلیلگر مسایل خلع سلاح در بنیاد علم و سیاست در برلین معتقد است، یکی از اتفاق نظرهای بنیادین در راستای دستیابی به توافق نهایی است.
اولیورمایر دراینباره می‌گوید: «ما باید بپذیریم که در تناقض با گذشته، که یک اختلاف نظر اساسی درباره بازه زمانی توافق وجود داشت، و ۵+۱ می‌گفت که محدودیت‌ها باید همیشگی باشد، حال یک توافق داریم که هر محدودیتی که بر برنامه هسته‌ای ایران اعمال می‌شود، باید بازه زمانی مشخصی داشته باشد. به نظرم این یکی از مهمترین موانع در راستای دستیابی به توافق بوده، که حال برطرف شده، اگر چه که حال سوال این است که این بازه زمانی چه مقدار باشد و محدودیت چگونه اعمال و تحت چه شرایطی رفع شوند».
آقای مایر دراینباره می‌افزاید: «حدس اینکه مذاکره کنندگان چگونه درباره فازبندی این توافق صحبت می‌کنند کار سختی است. اما مطمئننا طراحی این روند یکی از پیچیده ترین کارهاست. خصوصا با توجه به اینکه زمانبدی مورد نظر ایران ۵ تا ۷ سال است، و آمریکا می‌گوید ۲۰ سال زمان مورد نظر آنها برای انجام اقدامات این توافق است.»
این تحلیل‌های متفاوت در حالی مطرح می‌شود، که روز ۲۹ تیرماه، مهلت شش ماهه برای دستیابی به توافق بنا بر توافق ژنو، به پایان می‌رسد. اگر چه یک مقام ارشد آمریکایی روز پنجشنبه گفت که این مذاکرات برای آن نیست که «طرفین در میانه راه به هم برسند»
اما با توجه به موانعی چون تعداد سانتریفوژها و طول مدت توافق، مارک هیبز در برلین این راه حل را مطرح می‌کند « توافق می‌تواند مجوز در اختیار داشتن تعداد بالایی از سانتریفوژ را به ایران بدهد، و ایران در مقابل از موضع خود کوتاه آمده و با زمان بسیار طولانی تری برای برنامه جامع اقدام مشترک، موافقت کند.»
طولانی شدن زمان برنامه جامع اقدام مشترک، که هم اکنون نام توافق احتمالی بین ایران و ۵+۱ است، بدین معناست که کار نظارت و بازرسی از اقدام‌های ایران در قبال برنامه هسته‌ای اش، توسط آژانس بین المللی انرژی اتمی، فرآیند طولانی تری را سپری خواهد کرد، و از سوی دیگر، موضوع حیاتی رفع تحریم‌های بین المللی که گفته شده به صورت تدریجی خواهد بود، در بازه زمانی طولانی تری به نتیجه خواهد رسید.