در حالی که اکبر هاشمی رفسنجانی و محمد خاتمی، روسای جمهوری پيشين ايران، از مسئولان برگزاری هشتمين دوره انتخابات مجلس خواسته اند شرايط را برای برگزاری انتخاباتی سالم و آزاد، فراهم کنند، منتقدان می گویند با توجه به قانون انتخابات و موقعیت نهاد های اجرا کننده انتخابات در ایران «امکان برگزاری انتخابات آزاد و سالم وجود ندارد».
آقای خاتمی، روز پنجشنبه، در سخنرانی خود در تبريز گفته بود:«برگزارکنندگان، مسئوليت بزرگی دارند که بايد زمينه اين انتخابات سالم و رقابتی آزاد را فراهم بياورند».
آقای هاشمی رفسنجانی، رييس مجمع تشخيص مصلحت و رييس مجاس خبرگان، نيز روز چهارشنبه، ۲۸ آذرماه، در خرم آباد گفته بود: «اگر تنگ نظری نشود و بگذارند همه صاحبان افکار وارد ميدان شوند، انتخابات افتخارآميزی برگزار می‌شود».
در حالی هشتمين دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی روز ۲۴ اسفند سال جاری خورشيدی برگزار خواهد شد که احزاب و سازمان های اصلاح طلب جمهوری اسلامی از ماه ها پيش، نسبت به حذف نيروهای خود در اين انتخابات هشدار داده اند.
اشاره اين گروه ها، به رد صلاحيت بيش از دو هزار نفر در جريان انتخابات دوره هفتم مجلس شورای اسلامی توسط شورای نگهبان بوده است.
طبق قانون انتخابات ایران «ابراز وفاداری به قانون اساسی» و «اصل ولايت مطلقه فقيه» یکی از شرایط اصلی «احراز صلاحیت» دواطلبان است. شورای نگبهان به عنوان نهاد ناظر بر انتخابات با استفاده از همین قانون تاکنون توانسته است بسیاری از دواطلبان مستقل را «رد صلاحیت» کند.
«در صورت تغيير نکردن شرايط موجود، انتخابات آزاد و سالم برگزار نخواهد شد»
محمد علی عمويی، فعال سياسی در تهران، در همين زمينه به راديو فردا گفت:«تجربه انتخابات مکرر در جمهوری اسلامی، همواره با دغدغه رد صلاحيت نامزدها در شورای نگهبان بوده و رد صلاحيت ها، حتی در چهارچوب آنچه که در قانون تعيين شده، نبوده است.»
آقای عمویی اضافه کرد:«رد صلاحيت های گسترده ای که به ويژه در انتخابات رياست جمهوری و مجلس انجام گرفت، اين دغدغه را به وجود آورد که اگر قرار باشد که همواره يک نهاد به نام شورای نگهبان تعيين کند که چه کسانی می توانند نامزد شوند و چه کسانی نمی توانند، آنهم نه بر مبنای آنچه که قانون گفته و حدود آن را تعيين کرده است، بدين ترتيب، اصلا امر برگزاری چنين انتخاباتی و دعوت از شهروندان به شرکت در آن زير علامت سئوال می رود.»
آقای عمويی افزود:«صحبت بر سر آن نيست که مثلا اصلاح طلبان شانس پيروزی دارند يا نه و يا اينکه رويکرد افکار عمومی نسبت به آنان مثبت شده و يا اينکه هنوز بی اعتماد است. صحبت بر سر آن است که در صورت تغيير نکردن شرايط موجود، انتخابات آزاد و سالم برگزار نخواهد شد.»
- «منظور هاشمی رفسنجانی و محمد خاتمی اين است که صلاحيت نامزدهای وابسته به خود، يعنی اطلاح طلبان و کارگزاران، تاييد شود و آنها بتوانند در مجلس حضور پيدا کنند و احيانا اکثريت را به دست آورند تا بتوانند بر دولت محمود احمدی نژاد تاثيرگذار باشند. اين در حاليست که انتخابات برگزار شده در زمان رياست جمهوری آنان با همين مشکلات مواجه بود.»
قاسم شعله سعدی، نماينده پيشين مجلس که تاکنون چند بار صلاحيت او برای انتخابات مجلس و رياست جمهوری رد شده است با اين نظر آقای عمويی موافق است.
آقای شعله سعدی درباره سخنان محمد خاتمی و اکبر هاشمی رفسنجانی و تاکيدشان بر برگزاری «انتخابات سالم و آزاد» به راديو فردا گفت:«منظور روسای جمهوری پيشين، اين است که صلاحيت نامزدهای وابسته به خود، يعنی اطلاح طلبان و کارگزاران، تاييد شود و آنها بتوانند در مجلس حضور پيدا کنند و احيانا اکثريت را به دست آورند تا بتوانند بر دولت محمود احمدی نژاد تاثيرگذار باشند. اين در حاليست که انتخابات برگزار شده در زمان رياست جمهوری آنان با همين مشکلات مواجه بود.»
وی اضافه کرد:«مشکل اصلی انتخابات ايران، مشکل نظارت استصوابی توسط شورای نگهبان است که از همان ابتدا، مانع ورود بسياری از نامزدهای مستقل و دگرانديش به گردونه رقابت انتخاباتی می شود.»
آقای شعله سعدی خاطر نشان کرد که «اصولا بحث نظارت استصوابی از ابتدای دوره مجلس چهارم با دخالت آقای هاشمی رفسنجانی، به دليل ناراحتی اش از اکثريت چپ گرای مجلس سوم، شروع شد و بر اساس آن، شورای نگهبان مانع ورود نامزدهای چپ گرا و مستقل شد.»
به گفته اين نماينده پيشين مجلس، اين نظارت در مجلس پنجم و با تصويب اکثريت راست گرای آن رسميت يافت.
قاسم شعله سعدی همچنين گفت که در دوره رياست جمهوری محمد خاتمی نيز چند انتخابات در چهارچوب نظارت استصوابی برگزار شد.
اين نماينده پيشين مجلس شورای اسلامی بر اين باور است که «اگر صلاحيت نامزدهای وابسته به آقايان خاتمی و هاشمی رفسنجانی تاييد شود، آنها ديگر صحبتی در مورد انتخابات سالم و آزاد نخواهند کرد».
برخی از صاحب نظران و گروه های مدافع حقوق بشر اعتقاد دارند که انتخابات آزاد تنها در چهارچوب حکومت های دموکراتيک برگزار می شود و می گويند با توجه به شرايط موجود در ايران، «امکان برگزاری انتخابات آزاد و سالم وجود ندارد».
قاسم شعله سعدی گفت:«ساختار حکومت و قدرت در ايران به گونه ای است که موانع جدی بر سر راه قانونگذاری و تصميم گيری وجود دارد.»
اين نماينده پيشين مجلس افزود:«شورای نگهبان بالای سر مجلس ايستاده است و بر آن نظارت می کند.»
به گفته آقای شعله سعدی «شورای نگهبان در ابتدا بر اساس دو معيار قانون اساسی و موازين شرع اقدام می کرد که اخيرا معيار ديگری، يعنی نظر آقای خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی، به اين معيارها اضافه شده است».
او اعتقاد دارد که در ايده آل ترين وضع، يعنی اينکه نمايندگان اصلاح طلب و کارگزاران، اکثريت مجلس را تشکيل دهند، باز هم «ساختار قدرت اجازه انجام خيلی از کارها را نخواهد داد».
اين در شرايطی است که به گفته تحليلگران، با توجه به شرايط موجود و از جمله، دخالت روزافزون نظاميان در ساز و کار انتخابات که مورد انتقاد بسياری از احزاب و شخصيت های سياسی قرار گرفته است، نمی توان چشم انداز روشنی را برای برگزاری انتخابات سالم و آزاد مشاهده کرد.
«منشوری برای انتخابات آزاد»
محمد علی عمويی گفت:«اخيرا جناح معينی از فعالان سياسی و نمايندگان احزاب گوناگون در ايران که عمدتا در چهارچوب اپوزيسيون خارج از حکومت هستند و برخلاف احزاب و گروه هايی که در خانه احزاب گرد آمده اند و توسط وزارت کشور به رسميت شناخته شده اند، واقعيت دارند، گردهمايی هايی را برگزار کرده و بحث هايی را در مورد انتخابات آزاد و سالم انجام داده اند.»
وی اضافه کرد:«اين بحث ها بر پايه مفاد اعلاميه جهانی حقوق بشر انجام شدند و سرانجان، منشوری تدوين شد که بر برگزاری انتخابات آزاد و سالم تاکيد کرده است. مواد اين منشور، شرايط يک انتخابات آزاد و سالم را بيان می کند.»
آقای عمويی اضافه کرد که «کميته هايی نيز تشکيل شده است تا به امر انتخابات، تدارک انتخابات و چگونگی برگزاری انتخابات و نظارتی که ناظران بر انتخابات خواهند داشت، بپردازند.»
اين فعال سياسی گفت که اين کميته ها، پس از انتخابات، گزارش خود را در مورد انتخابات به آگاهی افکار عمومی خواهد رساند.