منفرد نواک گزارشگر ويژه سازمان ملل متحد در زمينه شکنجه، جهت انجام تحقيق و بررسی دررابطه با سوء رفتار وظلم، به سراسر جهان سفر کرده است.
منفرد نواک درحاليکه خود را برای ارايه گزارش نهايی اش آماده می کند، ناراحتی خود را نسبت به اين امر ابراز می کند، که توسل به شکنجه حتی درغرب نيز تنها خطايی جزيی تلقی می شود.
منفرد نواک پنجاه و هفت ساله درباره فجيع ترين بی رحمی ها در جهان يعنی سياه چال ها، شکنجه گاه های غير انسانی، و سوء رفتار با زندانی های از ياد رفته صحبت می کند.
«قطع عضو مرسوم ترین شیوه شکنجه»
برای مثال در شهر لاگوس واقع در نيجريه، مکانی که اين گزارشگر سازمان ملل به اتفاق تيم ويژه خود به طور سر زده يک اداره پليس را مورد بازرسی قرار داد، متوجه شد که اين اداره با افتخار لقب «بازداشتگاه» را به خود داده است.
آقای نواک می گويد:«من درعمرم جايی نظير آن را نديده ام. بين يکصد تا يکصدو بيست زندانی که به شدت مورد آزارو شکنجه جسمی قرار گرفته بودند، در محيطی کوچک حبس شده بودند. درميان آنها سه زن و حتی کودکانی نيز به چشم می خوردند، که بزرگترين آنها ۱۴ سال داشت. مردان با جراحات معالجه نشده ناشی از گلوله و يا حتی با اعضای قطع شده بدن، که عملأ درحال پوسيدگی بود، در آنجا نگاهداری می شدند. قطع عضو بدن يکی از مرسوم ترين روشهای شکنجه در نيجريه بشمار می آيد.»
زمانی که آقای نواک در آخرين روز ديدار خود از کشور اردن بطور غير منتظره وارد دفاتر اصلی پليس عمان شد، هيچکس انتظار چنين بازرسی را نداشت. وی دستور داد تا درب يک سلول مخفی را بگشايند. نواک می گويد: «درپشت آن يک زندانی، در فجيع ترين شرايط ممکن قرار داشت».
او می گوید:« دست های او را از پشت بسته بودند و او را با طناب از سقف به زمين آويخته بودند. اين نيز يک متد رايج شکنجه است، که ريشه آن به دوران قرون وسطی باز می گردد».
- من درعمرم جايی نظير بازداشتگاهی در لاگوس را نديده ام. بين يکصد تا يکصدو بيست زندانی که به شدت مورد آزارو شکنجه جسمی قرار گرفته بودند، در محيطی کوچک حبس شده بودند. درميان آنها سه زن و حتی کودکانی نيز به چشم می خوردند، که بزرگترين آنها ۱۴ سال داشت. مردان با جراحات معالجه نشده ناشی از گلوله و يا حتی با اعضای قطع شده بدن، که عملأ درحال پوسيدگی بود، در آنجا نگاهداری می شدند. قطع عضو بدن يکی از مرسوم ترين روشهای شکنجه در نيجريه بشمار می آيد
آقای نواک می افزاید:«او ديگر بر روی پاهای خود بند نبود و حتی نمی توانست راه برود.»
وی اضافه می کند:«دريک چنين مواردی دورنگاه داشتن و مصونيت احساسات برای انسان غير ممکن است. شما کاملأ از لحاظ روحی و احساسی لطمه می خوريد.»
آقای نواک می گويد تنها راه اين است که سعی کنيد تا جای ممکن آن خاطرات تلخ را به فراموشی بسپاريد، ولو اينکه «گاه غير ممکن باشد.» اما او اضافه می کند، شما بايد دایما اميد و انگيزه خود را بخاطر «نائل آمدن به موفقيت های کوچک هم که شده» حفظ کنيد.
اما اين پروفسور اتريشی تبار که در زمينه قانون اساسی و حقوق بشر تخصص دارد ، قرار است گزارش نهايی خود را در اجلاس اين هفته سازمان ملل متحد در نيويورک ارائه دهد.
او که مأموريتش تا پنج ماه ديگر به پايان خواهد رسيد، دست آوردهای مثبتی را ارایه نخواهد داد.
البته منفرد نواک درطول انجام ماموريت خود، با تعداد معدودی موارد مثبت نيز برخورد کرده است. وی برای مثال با تلاش های خود در توگو موفق شد پانزده زندانی را، که در سلول های خود مبحوس و سرنوشت آنها بدست فراموشی سپرده شده بود آزاد سازد.
او می گويد:«ما اکنون در توگو دوستان جديد بسياری داريم.»
آقای نواک سپس به آبخازيا در منطقه گرجستان اشاره می کند که در آنجا، به دنبال يک زندانی مفقود شده می گشت. او می گويد نگهبانان برای باز کردن درب زنگ زده سلول مجبور به استفاده از ابزار سنگين شدند.
اما نتيجه نظرسنجی کلی آقای نواک نه تنها دلگرم کننده نيست، بلکه به گفته او بشدت وهم انگيز است. وی می گويد درجهان هنوز با مسئله شکنجه به عنوان يک خطای جزيی برخورد می شود، و اين نحوه تفکرحتی در کشورهای توسعه يافته نيز رايج است.
به نظر آقای نواک بدترين مسئله اين است که دنيای غرب، که دايما بر آرمان ها و ارزش های بشردوستانه خود تاکيد می گذارد، پيشتازی خود را در حفظ و حمايت از اخلاقيات از دست داده است.
آقای نواک شخصا به ده ها کشور، از مغولستان گرفته تا پاراگوئه سفر کرده است. وی زندان ها و سياه چال های بسياری را مورد بازرسی قرار داده و با زندانيان بسياری گفت و گو کرده است.
آنچه که بيش از هرچيز موجب خشم و ناراحتی او می شود، عدم همکاری مقامات کشورها و مسئولين در به انجام رساندن ماموريت اوست.
آقای نواک تا به امروز اجازه نداشته است از زندان آمريکايی گوانتانامو در خليج مکزيک ديدن کند. يا حداقل شايد بتوان گفت به او اجازه انجام مصاحبه های خصوصی با زندانيان، بدور از حضورنگهبانان و مامورين زندان داده نشده است.
با وجود اينکه يکی از ويژه گی های ماموريت تحقيقاتی نواک حق تصميمگيری برای ديدار از مکان ها و گفت وگو با افرادی است که خود شخصا انتخاب می کند، و اين شامل ديدارهای سرزده و بدون قرار قبلی نيز می شود، دولت آمريکا چنين اجازه ای را به او نمی دهد.
آقای نواک معتقد است از زمانی که دانلد رامسفلد، وزير دفاع پيشين ايالات متحده آمريکا استفاده از «روش های بازجويی سخت تر» را در زندان ابوقريب عراق آزاد کرد، «ايالات متحده آمريکا رهبری و اقتدار روحی ـ اخلاقی خود را در جهان از دست داده است.»
وی می گويد:«امروز وقتی که دولت بوش از کشورهای ديگربخاطر نقض حقوق بشر انتقاد می کند، هيچکس حرف و کلام آن را جدی نمی گيرد. »
آقای نواک می گويد: «اما اروپا نيز موفق نشده است به عنوان يک نيروی متحرک در زمينه حقوق بشر جايگزين آمريکا شود.»
- همکاری دولت های اروپايی با سازمان اطلاعاتی آمريکايی سيا در مبارزه عليه ترور، و عدم اعتراف آنها به برخورداری از بازداشتگاه ها و زندان های مخفی، اعتبار اتحاديه اروپا را در زمینه حقوق بشر تضعيف کرده است.
وی معقتد است که برعکس، اعتبار اتحاديه اروپا دراين زمينه بطور جدی خراب شده است. به گفته آقای نواک همکاری دولت های اروپايی با سازمان اطلاعاتی آمريکايی سيا در مبارزه عليه ترور، و عدم اعتراف آنها به برخورداری از بازداشتگاه ها و زندان های مخفی، اعتبار اتحاديه اروپا را تضعيف کرده است.
اعتبار لکه دارشده اروپا
آقای نواک در روسيه نيز تنها با رويدادها و تجارب منفی روبرو بود. وی اززمان آغاز ماموريت خود در سه سال پيش، تا کنون صدها درخواست کمک از طريق تماس های تلفنی دريافت کرده است و ده ها نامه استيناف برای انجام رسيدگی های فوق العاده در رابطه با شرايط حقوق بشر در آنجا، به مقامات مسکو ارسال داشته است.
وی سپس در ماه آوريل گذشته تصميم گرفت به موسکو، قزاقستان و مهمتر از همه به چچنيا سفر کند تا خود از نزديک شرايط را مورد بررسی قرار دهد.
همه چيز از پيش برنامه ريزی شده و به نقل از خود او «آماده اجراء بود» که «ناگهان مقامات مسکو به ياد قوانين و محدوديت های خود مبنی بر اينکه هيچکس اجازه گفت وگوی خصوصی با زندانيان را ندارد، افتادند.» پاسخ آقای نواک به آنها اين بود که چنين چيزی «غير قابل قبول است.»
حيرت انگيز ترين مورد از ميان تمامی اين موارد به گفته آقای نواک، برخورد مقامات دولت چين با وی بود، که به اين گزارشگر سازمان ملل اجازه دادند وارد آن کشور شود.
اين درحاليست که همتايان پيشين او طی ده سال گذشته بارها تلاش کرده بودند به آن کشور سفر کنند. مرور خاطرات آنچه که نواک درسال ۲۰۰۵ در زندان های چين مشاهده کرد، هنوز هم او را خشمگين می کند.
وی می گويد:« آنچه که در آن سيستم بسيار غير انسانی است، فشارهای روانی است بر مردم وارد می شود.» نواک درباره اشتياق شديد دولت برای تعليم و تربيت مجدد مردم صحبت می کند. «زندانيان تنها حبس نشده اند، بلکه اعترافها نيز به زور از آنها گرفته می شود.»
مسئولين برای دستابی به مقصود خود فعالين حقوق بشر، اعضای جنبش فالون گانگ و خلافکاران و جنايتکاران عادی را مجبور می سازند تا ساعتها در سلول های خود بنشينند و مجموعه حقوق کيفری چين را از بر کنند.
آقای نواک حتی در يک زندان واقع در شمال چين با زندانی آفريقايی تباری برخورد، کرد که او نيز مشمول اين مجازات شده بود و با وجود اينکه به زبان چينی احاطه نداشت بايد مجموعه حقوق کيفری آن کشور را حفظ می کرد.
اما منفرد نواک همچنين اضافه می کند که نخبگان و مقامات چينی مدت هاست با يک سد بزرگ و يکپارچه مواجه شده اند.
آقای نواک در ميان افرادی که از نزديک با وزارت خارجه چين در ارتباط هستند، با نيروهای اصلاح طلب نيز برخورد کرده است. اين درحاليست که افراط گرايان تلاش می کنند ايدئولوژی های کمونيستی را، به ويژه در داخل دستگاه امنيتی پياده کنند.
آقای نواک افراطيون چين را مسئول موج اخير فشارها در آن کشور می داند که اکثرا فعالين حقوق بشر و مخالفين نظام را، پيشاپيش برگزاری مسابقات المپيک سال آينده در چين، تعقيب می کنند.
با اينحال منفرد نواک همچنان خوش بين است و می گويد:«من هنوز اميدوارم که شرايط بهتر خواهد شد. برنامه های بزرگ نظير بازی های المپيک هميشه مي توانند جو را متزلزل کنند.»