گروهی از محققان موفق شده‌اند یکی از دلایل عدم تعادل ساختار ایمنی بدن که منجر به سالخوردگی این ساختار می‌شود را تشخیص دهند. این یافته که فعلاً در میان موجودات آزمایشگاهی بررسی‌شده است، می‌تواند به‌طور بالقوه، چشم‌اندازی برای طولانی کردن فرآیند عملکرد ساختار ایمنی بدن و افزایش طول عمر را پیش چشمان دانشمندان قرار دهد.
گذشت زمان آثار خود را به شکل‌های مختلف بر انسان و سایر موجودات زنده می‌گذارد. فرآیندی که هنوز ما نتوانسته‌ایم در برابر آن راه فراری بیابیم و به نام پیری و سالخوردگی شناخته می‌شود اما پدیده‌ای نیست که تنها از یک مؤلفه تشکیل‌شده باشد.
همانند فرش ریزبافتی که هزاران تاروپود در آن تنیده می‌شوند تا صحنه پیچیده‌ای را به تصویر بکشند، هزاران عامل شناخته و ناشناخته در کنار هم قرارگرفته‌اند که باعث می‌شود فرآیند پیری خود را به بیان برساند و درنهایت بر نیروی حیات و میل به زندگی در موجودات زنده غلبه کرده و آن را شکست دهد.
اما این تصویر پیچیده مانعی برای محققان و دانشمندان برای تلاش برای درک و شناخت دلایل سالخوردگی به شمار نمی‌رود. آن‌ها از مسیرهای مختلفی به این مسئله توجه کرده و سعی می‌کنند همانند آن را بشناسند و راه‌هایی چندوجهی برای مبارزه با آن ارائه کنند.
بیشتر در این باره: معرفی دو عامل خطرزای جدید و قابل پیشگیری درباره زوال عقلامروز ما می‌دانیم بخش بزرگی از فرآیند پیری حاصل رمزنگاری ژنتیکی است که درون رشته درهم‌تنیده دوقلوی دی‌ان‌ای بدن ما ثبت شده است و در بازه زمانی مشخصی دستورهای مبتنی بر فرآیند بازسازی و تقسیم سلولی مورد انتظار را قطع کرده یا آن را کاهش می‌دهد. در همین حال اندام‌های مختلف ما با گذشت زمان نیاز بیشتری به ترمیم مداوم دارند و با افزایش طول عمر در معرض خطرات و تهاجم‌های بیشتری از داخل بدن یا خارج از آن قرار دارند و به همین دلیل سیستم ایمنی بدن در این بازه باید نقشی فعال‌تر از قبل بر عهده بگیرد. اما یکی از مشکلات دوران سالخوردگی این است که ساختار و سامانه دفاعی بدن انسان همراه با سالخوردگی دچار ضعف می‌شود و نمی‌تواند به‌طور مناسب به عوامل بیماری‌زا واکنش نشان بدهد.
این ضعف ساختار ایمنی نه‌تنها بدن ما را در معرض آسیب بیشتر از تهاجم قرار می‌دهد که با فرصتی که به عامل مهاجم برای ادامه حیات درون بدن می‌دهد فضا و شرایط رشد و تکامل آن برای سازگاری بیشتر با بدن انسان را در اختیارش قرار می‌دهد.
حالا گروهی از دانشمندان دانشگاه کالیفرنیای جنوبی (USC) در تحقیقی که نتایج آن در ژورنال «ایمنی‌شناسی سلولی و مولکولی» منتشرشده است، خبر داده‌اند که توانسته‌اند یکی از معماهای مربوط به سالخوردگی ساختار ایمنی بدن را با آزمایش‌هایی که بر روی موش‌های آزمایشگاهی انجام داده‌اند، شناسایی کنند.
برخلاف آزمایش‌های دارویی و درمانی که روی موش‌ها صورت می‌گیرد و معمولاً تا پیش از آن‌که قابلیت پیاده‌سازی روی انسان را پیدا کند راهی طولانی باید سپری کنند، تحقیقاتی که برای شناخت عملکرد ساختارهایی مانند سیستم دفاعی صورت می‌گیرد، قابلیت تعمیم بالایی به سایر گونه‌ها و ازجمله انسان‌ها را دارد.
این محققان در این تحقیقات، یکی از زیرمجموعه سلول‌های بنیادی موجود در خون را عامل آسیب دیدن ساختار ایمنی بدن در اثر سالخوردگی معرفی کرده‌اند.
لایه‌های دفاعی سیستم بدن و نیاز به تعادل
در نگاهی کلی، سیستم دفاعی بدن انسان از دو لایه دفاعی تشکیل‌شده است. بخش اول سلول‌های متعلق به خط مقدم دفاع است که به نام سیستم دفاع ذاتی (Innate Immune System) شناخته می‌شود. این مجموعه از سلول‌ها، وظیفه دارند در مواجهه با عوامل بیماری‌زا به‌سرعت و به‌صورت عمومی حملاتی را علیه عامل مهاجم صورت می‌دهند.
بخش و لایه دوم دفاعی بدن را سلول‌هایی همانند سلول‌های تی و سلول‌های بی تشکیل می‌دهند و به ساختار سازگار سیستم دفاعی مشهور است که به‌جای ضد حمله عمومی در برابر حملات، به حافظه سلولی خود برای مقابله هدفمند در برابر عفونت‌هایی که قبلاً بروز داده‌اند تکیه دارد. این همان بخشی است که در فرآیندی مانند واکسیناسیون مورد تعلیم قرار می‌گیرد تا بدن را در مقابل حملات بعدی مقاوم کند.
بیشتر در این باره: چه عواملی بر طول عمر تأثیرگذارند؟عدم تعادل و پیری سیستم دفاعی بدن
حالا محققان در بررسی خود دریافته‌اند که زیرمجموعه‌ای از سلول‌های بنیادین خون، به دلایل مختلف، تعداد بیش‌ازاندازه‌ای از سلول‌های ایمنی ساختار دفاعی ذاتی را تولید می‌کنند که این امر باعث می‌شود تا تعادل لازم در برابر تهاجم بیرونی به هم بریزد و با افزایش حملات عمومی این بخش از سیستم دفاعی، اندام‌های سالم نیز مورد حمله قرار بگیرند و درنهایت به وضعیت موسوم به سالخوردگی سیستم ایمنی بدن منجر شده و کاهش عمر جانداران را به‌دنبال دارد.
ما هنوز دقیقاً نمی‌دانیم چرا چنین سازوکاری در بدن وجود دارد که به‌خصوص با افزایش سن، این زیرمجموعه از سلول‌های ایمنی بدن دست به تولید بیش‌ازاندازه این بخش از سلول‌های دفاعی بدن می‌زنند. شاید سازوکاری تکاملی برای مقاوم‌سازی بدن در دورانی که دانش ما نسبت به محیط اطراف کمتر بود تکامل‌یافته باشد؛ اما این گروه از محققان بیان کرده‌اند با مهار این گروه از سلول‌های بنیادی و مهار تولید بیش‌ازاندازه سلول‌های دفاع همه‌جانبه سیستم ذاتی دفاعی انسان، عملکرد ساختار دفاعی را بهبود بخشیده و مانع از بروز عوارض سالخوردگی شوند. آن‌ها این تئوری خود را روی موش‌ها نیز آزمایش کرده و موفق شدند نتایج مثبت آن را مشاهده کنند.
فراتر از پیری
چنانچه این محققان بتوانند با تکرار و بازتولید نتایج آزمایش خود– که بخشی از روند راستی‌آزمایی و افزایش اطمینان از یافته‌های علمی تازه است– نتایج خود را تأیید و آن را در انسان پیاده کنند، آنگاه این امید وجود دارد که فراتر از مقابله با پیری به‌طور مستقیم راه‌حل‌هایی برای تقویت سیستم ایمنی بدن و شاید جلوگیری از توسعه بیماری‌های خودایمنی به دست آید. شاید شناسایی شرایط به وجود آمدن این رویداد و مهار آن بتواند ساختار دفاعی بدن ما را در حالت بهینه خود حفظ کند و این موضوع به درمان بسیاری از بیماری‌های مزمن امروز می‌تواند کمک کند.
بیشتر در این باره: ورزش با تغییر دادن بافت چربی به سلامتی «کمک می‌کند»