پخشان عزیزی که هنگام بازداشت و پیش از آن تنها به‌عنوان «مددکار اجتماعی داوطلب» شناخته می‌شد، پس از ۱۱ ماه بازداشت موقت به اعدام محکوم شده است.
او دومین زنی است که به‌تازگی به اتهام «بغی» با مجازات مرگ روبه‌رو می‌شود. استناد حکومت ایران در صدور چنین حکمی ماده ۲۸۷ «قانون مجازات اسلامی» است. به‌تعبیر این قانون، گروهی که «در برابر اساس نظام جمهوری اسلامی ایران قیام مسلحانه کند، باغی محسوب می‌شود و در صورت استفاده از سلاح، اعضای آن به مجازات اعدام محکوم می گردند».
چندی پیش، ۱۴ تیرماه، نیز اعلام شد شریفه محمدی، فعال حقوق کارگری اهل میانه و ساکن رشت، به‌اتهام «بَغی» به اعدام محکوم شده است.
سابقۀ فعالیت پخشان عزیزی
پخشان عزیزی، فعال حقوق زنان و مددکار اجتماعی، نخستین بار سال ۸۸ در جریان تجمع اعتراضی دانشجویان کُرد دانشگاه تهران به اعدام احسان فتاحیان (زندانی سیاسی در کردستان) بازداشت شد. او پس از چهار ماه بازداشت با قرار وثیقه از زندان آزاد شد.
خانم عزیزی در آن زمان دانشجوی رشته علوم اجتماعی گرایش مددکاری دانشگاه علامه طباطبایی در تهران بود. او پیشتر در حوزۀ مددکاری با تمرکز بر آسیب‌های حوزۀ زنان با انجمن‌های مردم‌نهاد همکاری می‌کرد داشت. پخشان عزیزی همکار اولین گروهی بود که در ایران در سال ۱۳۸۷ به طور منسجم در موضوع «ختنه زنان» پژوهش و تحقیق می‌کردند.
خانم عزیزی در این دوره به همراه گروهی از فعالان حقوق زنان در کردستان عراق با همکاری انجمن‌های مردم‌نهاد و حکومت وقت اقلیم کردستان به اطلاعات قابل توجهی در این زمینه دست یافتند و پروژه‌ای را پیش می‌بردند که با حمایت سازمان بهزیستی ایران در داخل کشور در جریان بود.
یکی از هم‌بندیان سابق پخشان عزیزی در سال ۸۸ در زندان اوین او را «دختری پرشور و حرفه‌ای در حوزه مددکاری» توصیف می‌کند. این زندانی سیاسی سابق به رادیوفردا می‌گوید: «پخشان در بحث‌های تئوریک جامعه‌شناسی بسیار توانمند بود، در عین حال او را به شوخ‌طبعی و انرژی زیادش می‌شناختیم. وقتی قرار شد با قرار وثیقه آزاد شود، از این‌که ما را تنها می‌گذاشت، بسیار ناراحت بود.»
بیشتر در این باره: شریفه محمدی، مادری که روز پیش از انتخابات، به اعدام محکوم شدمهاجرت و ادامه فعالیت داوطلبانه
پخشان عزیزی جهت ادامۀ فعالیت مددکاری در حوزۀ زنان و کودکان، پس از پایان تحصیلات، به اقلیم کردستان عراق رفت و در آن‌جا با انجمن‌های زنان همکاری می‌کرد. او در پاییز سال ۱۳۹۳ جهت کمک‌رسانی در کمپ‌های آوارگان جنگی به شمال سوریه و شهر قامیشلو رفت.
پخشان عزیزی در مکاتباتی با یکی از دوستانش که به‌طور اختصاصی به دست رادیوفردا رسیده، در آذرماه ۱۳۹۳ از قامیشلو به یکی از دوستانش چنین می‌نویسد: « یک ماه و نیم است که رسیدم. این‌جا واقعاً جای فعالیت است. مردم فقیرند و هیچ پولی برای کار و فعالیت دریافت نمی‌کنی.»
او که هیچ فعالیتی در واحدهای نظامی نداشت، برای کار در حوزۀ مددکاری زنان به کمپ‌های آوارگان می‌رفت و به زنان و کودکان آسیب‌دیده کمک می‌کرد. او در مکاتباتش به یک دوست همچنین می‌نویسد: «از این‌که این‌جا برای پول کار نمی‌کنم، خوشحالم. این‌جا مثل مدرسه‌ای برای کسب تجربۀ فعالیت و زندگی است».
تجربه‌ای که منجر به صدور حکم اعدام شد
شعبه ۲۶ دادگاه انقلاب تهران به ریاست قاضی افشاری صبح سه‌شنبه دوم مرداد پخشان عزیزی را با اتهام «بغی» یعنی به‌اتهام این‌که در گروههای مخالف نظام عضویت داشته است، به اعدام و چهار سال حبس محکوم کرد. یک منبع موثق که خواست نامش فاش نشود به رادیوفردا می‌گوید مصداق این اتهام در متن رأی دادگاه فقط «حضور پخشان عزیزی در روژئاوا/ کردستان سوریه» ذکر شده است.
پیشتر پخشان با انتشار نامه‌ای از زندان اوین از برخوردهای خشونت‌آمیز نیروهای امنیتی در دوران بازجویی خبر داده بود و با اشاره به حضورش در کمپ‌های آوارگان جنگی نوشته بود «کار در کمپ‌های آوارگان جنگی می‌توانست بزرگ‌ترین خدمت اخلاقی - وجدانی برای جامعه‌ای باشد که سالیان سال تحت ظلم و ستم بوده است.» و پرسیده بود «آیا هر که آن‌جا است، عضو گروهک پ‌ک‌ک است؟»
پخشان در تابستان ۱۴۰۲، پس از حدود ۱۰ سال، برای دیدار با خانواده‌اش به ایران برگشت و بامداد ۱۳ مرداد با حضور پر تعداد نیروهای امنیتی به‌شکلی خشونت‌آمیز همراه با پدر و دو عضو دیگر خانواده‌اش دستگیر شد. او در نامه‌ای که رسانۀ «کردپا» منتشر کرد، اشاره کرده که دستانش را از پست بسته بودند و روی سرش اسلحه گرفته بودند.
سه عضو دیگر خانوادۀ پخشان عزیزی ازجمله پدرش که به‌تازگی جراحی ناشی از سرطان را پشت سر گذاشته، هرکدام در جریان این پرونده و بازداشت در مرداد ۱۴۰۲ به یک سال حبس محکوم شده‌اند.
بیشتر در این باره: دیده‌بان حقوق بشر: پزشکیان برای ایجاد «تغییرات واقعی»، از توقف احکام اعدام شروع کندارتباط با احزاب مخالفی که با جمهوری اسلامی رابطه دارند؟
اشاره به گروههای مسلح واقع در کردستان سوریه و انتساب آن به پژاک و پ‌ک‌ک در حالی است که در زمان جنگ میان نیروهای کرد با داعش، یگان‌های مدافع خلق و سایر نیروهای نزدیک به حزب کارگران کردستان ترکیه همکاری تنگاتنگی با سایر دولت‌ها ازجمله ایالات متحده، روسیه و جمهوری اسلامی ایران داشتتند.
مظلوم عبدی (کوبانی)، از فرماندهان ارشد نظامی در کردستان سوریه و فرمانده کل نیروهای دموکراتیک سوریه، حتی پس از مرگ ابراهیم رئیسی، درگذشت رئیس‌جمهور ایران و وزیر امور خارجه را تسلیت گفته بود.
بسیاری از فعالان مدنی در داخل و خارج کشور صدور احکام اعدام برای فعالان مدنی ازجمله شریفه محمدی و پخشان عزیزی را سیاستی فراقانونی برای ایجاد ارعاب توصیف می‌کنند.
پخشان محمدی دومین زنی است که در یک ماه اخیر توسط دادگاه‌های انقلاب جمهوری اسلامی به «بغی» متهم و به اعدام محکوم می‌شود. همزمان وریشه مرادی نیز با اتهام مشابهی در انتظار رأی شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب است.
بیشتر در این باره: وَریشه مرادی، فعال سیاسی کُرد، بابت اتهام «بغی» تفهیم اتهام شد