موزه هنرهای معاصر تهران گنجینه‌ای دارد شامل بیش از سه هزار اثر بی‌نظیر از مشهورترین هنرمندان تجسمی دنیا که در ۴۵ سال گذشته پس از انقلاب اسلامی از چشم و دسترس هنرمندان و پژوهشگران و علاقه‌مندان دور مانده است.
دو سال پیش مجموعه‌ای از این آثار ارزشمند شامل ۱۳۱ اثر از ۳۴ هنرمند سده‌های ۱۹ و ۲۰ برای نخستین بار پس از چندین دهه نگهداری در انبارهای موزه هنرهای معاصر تهران برای نمایش عمومی رونمایی شد.
و حالا نمایشگاهی با عنوان «چشم در چشم» در این موزه برپا است که تا ۲۷ آبان ۱۳۰ اثر ارزشمند دیگر از این گنجینه را به نمایش می‌گذارد.
هنردوستان ایرانی در این نمایشگاه می‌توانند شاهکارهایی از فرانسیس بیکن، پیکاسو، ونسان ونگوگ، اندی وارهول، جیمز انسور، ادوارد مانه، جیم داین، رابرت راشنبرگ، فرنان لژه، خوان میرو، کمال‌الملک و بهمن محصص را از نزدیک ببینند؛ فرصتی که معلوم نیست دوباره فراهم شود.
چه شاهکارهایی را در این نمایشگاه می‌توان دید؟
در توضیح برگزارکنندگان آمده است که در این نمایشگاه «سیری تصویری از تحولات هنری و مفهومی پرتره» از سه‌هزار سال قبل از میلاد تاکنون نمایش داده می‌شود.
مرداد ۱۴۰۱ نمایش شاهکارهای هنری غرب پس از چند دهه در موزه هنرهای معاصر ایرانپیکرهٔ ناتمام «نفرتیتی همسر آخناتون پادشاه مصر» اثر توتموس در صد سال قبل از میلاد از جمله آثار مهم بخش تاریخی این نمایشگاه است.
«پروانه‌ها در عالم ضد ماده» اثر نقاش مشهور سورئالیست اسپانیایی، سالوادور دالی، یکی دیگر از این آثار است.
اهمیت این اثر در میان آثار چشم‌نواز دالی به توانایی او در تلفیق علم و هنر بازمی‌گردد؛ او با به تصویر کشیدن پروانه‌ها در فضایی که نمایانگر دنیای ضد ماده است، نوعی تفسیر هنری از تقابل و هم‌زیستی نیروهای متضاد را ارائه می‌دهد.
تابلوی «پروانه‌ها در عالم ضد ماده» از سالوادور دالی در نمایشگاهی که آبان ۱۴۰۳ در موزه هنرهای معاصر تهران برگزار شد
از پیکاسو، دیگر نقاش سرشناس اسپانیایی و خالق سبک کوبیسم، نیز سه پرترهٔ معروف «ژاکلین با سربند»، «زن گریان ۳» و «یک زن ۲» به نمایش در آمده است.
«ژاکلین با سربند» نقاشی بی‌نظیری است که در سال‌های پایانی زندگی پیکاسو خلق شد و نشان‌دهندهٔ رابطهٔ نزدیک و پرشور پیکاسو با ژاکلین روک، همسر دوم و آخرین معشوقه‌اش، است.
همچنین «یک زن ۲» نشان‌دهندهٔ تحولات هنری این هنرمند تأثیرگذار قرن بیستم است.
تابلوی «سیرک» یکی از آثار مهم ژرژ روئو، یکی از نقاشان فرانسوی پیشرو در جنبش‌های فوویسم و اکسپرسیونیسم، است که در آثار خود به مضامینی مانند زندگی روزمره مردم و مسائل اجتماعی می‌پرداخت.
تابلوی «سیرک» اثر ژرژ روئو، نقاش فرانسوی پیشرو در جنبش‌های فوویسم و اکسپرسیونیسم در نمایشگاه «چشم در چشم»
«سرخپوست آمریکایی» یکی از آثار مشهور اندی وارهول یکی دیگر از آثار مهمی است که در این نمایشگاه در معرض دید عموم قرار گرفته است.
اندی وارهول هنرمند، نویسنده، عکاس و فیلمساز پیشرو آمریکایی و از بنیان‌گذاران سبک «پاپ‌آرت» و یکی از هنرمندان محبوب شهبانو فرح پهلوی است که این مجموعهٔ گرانبها را جمع‌آوری کرده است.
«بر دروازهٔ ابدیت» یکی دیگر از مهم‌ترین آثار به‌نمایش‌‌درآمده در این مجموعه، از مشهورترین نقاشی‌های ونسان ون گوک، نقاش پرآوازهٔ امپرسیونیست هلندی، است. برخی از آثار ونگوک اکنون چند ده میلیون دلار ارزش‌گذاری شده‌اند.
«بر دروازهٔ ابدیت» اثر ونسان ون گوک یکی از مهم‌ترین آثار به نمایش گذاشته شده در این مجموعه است
از «روی لیکتنستاین» هم اثر مشهور او «Reverie» به معنای خیال‌پردازی در این نمایشگاه دیده می‌شود. این هنرمند آمریکایی یکی دیگر از پیشتازان سبک «پاپ‌آرت» است که آثار او شهرت جهانی دارند.
گنجينه هنرهای معاصر؛ شاهکارهایی که خاک می‌خورند
سال‌ها پيش رابرت هيوز، يکی از معتبرترين منتقدان هنری جهان، نوشته بود: «گنجينهٔ هنرهای معاصر ايران را می‌توان يکی از جنبه‌های عجيب حکومت شاه ايران تلقی کرد.»
حکومت پهلوی به‌واسطهٔ کوشش فرح پهلوی و با پشتیبانی دفتر شهبانو، برای نمایش ليبراليسم و تجددخواهی خود در سال‌های دهه ۱۹۷۰ ميلادی با دست‌ودلبازی فراوان تعداد بسيار زيادی از آثار هنری مدرن را که در آن دوران در نيويورک خلق می‌شد، خريداری کرد.
دلالان آثار هنری هم در آن سال‌های رکود هنر معاصر با تلاش فراوان سعی می‌کردند اين آثار را به خانواده سلطنتی ايران بفروشند.
برای نمونه «اندی وارهول»، يکی از هنرمندانی که در آن دوران کمتر شناخته شده بود، شخصاً به تهران رفت تا زمينه فروش و نمايش آثار خود را فراهم کند. اما اکنون وارهول يکی از برجسته‌ترين هنرمندان دوران موسوم به هنر مدرن تلقی می‌شود و آثار او از جمله ارزشمندترین آثار هنری است.
گنجينه موزه هنرهای معاصر ايران بسيار با ارزش و در عين حال تک‌تک آثار موجود در آن با دقت فراوان انتخاب شده است و گالری‌ها و نمايشگاه‌های بزرگ هنر معاصر همه آرزو دارند چنين آثار ممتازی را در مجموعه‌های خود داشته باشند.
پرتره‌های «ادی ناوارو» از بهمن محصص، سالوادور دالی و هنرمندان دیگر در موزه هنرهای معاصر
تمام اين آثار در دهه پايانی حکومت پهلوی و زير نظر مستقيم فرح ديبا خريداری و جمع آوری شدند.
او مرداد ۱۳۹۱ در مصاحبه با گاردین در این زمینه گفت: «هم آثار ايرانی و هم آثار خارجی زير نظر مستقيم دفتر من خريداری می‌شد. بودجهٔ آن از سوی شرکت ملی نفت ايران و سازمان برنامه و بودجه تأمين می شد.»
موزه هنرهای معاصر تهران در سال ۱۳۵۶ افتتاح شد و فرح پهلوی به یاد می‌آورد که «در آن روزها برخی خبرنگاران خارجی که در مراسم افتتاح شرکت کرده بودند، فکر می‌کردند که ايرانی‌ها لياقت يک چنين گنجينه هنری را ندارند».
با انقلاب ۱۳۵۷، مسئولان هنری حکومت جمهوری اسلامی، هنر معاصر يا مدرن را تحت عنوان مظاهر بی‌دينی، فساد و بی‌بندوباری جمع‌آوری کردند و تمام اين گنجينهٔ بزرگ در زيرزمين و انبارهای موزه هنرهای معاصر تهران انبار شد.
به نمايش گذاشتن اين گنجينهٔ بزرگ از آثار هنرمندان مدرن ( نوگرای) قرن بيستم از پيکاسو و پولاک گرفته تا اندی وارهول می‌تواند موزه هنرهای معاصر ايران را به يکی از ديدنی‌ترين مراکز هنر معاصر جهان بدل کند.
اما با گذشت بیش از ۴۵ سال از حیات جمهوری اسلامی، این مجموعه موضوع عجیب‌تر دیگری را به خود دیده و می‌بیند که رابرت هیوز از آن سخن نگفته بود؛ خاک خوردن صدها اثر بی‌نظیر و کم‌نظیر در انبار موزه.
بسیاری از آثار این مجموعه به بهانه‌هایی چون «برهنگی» یا «تهاجم فرهنگی غرب» در دالان‌های موزه هنرهای معاصر خاک می‌خورند؛ شاهکارهایی که شاید خالقان آن هیچ‌گاه گمان نمی‌کردند آثارشان با چنین سرنوشتی روبه‌رو شود.
در این میان، تنها امید هنرمندان و پژوهشگران و هنردوستان ایرانی می‌تواند همین باشد که هر از گاهی و در پی سال‌ها نمایشگاهی دایر شود و این گنجینهٔ ارزشمند گوشهٔ چشمی به آنان کند.
بیشتر در این باره: فرح پهلوی از جمع‌آوری آثار هنر معاصر در ایران می‌گويد