پس از حمله موشکی ایران به اسرائیل و در حالی‌که جامعه جهانی منتظر پاسخ اسرائیل به این حمله بود، در شامگاه ۱۴ مهر، کاربران شبکه‌های اجتماعی از بروز یک زمین‌لرزه در مناطق شمالی ایران خبر دادند. کمی بعد مراکز ایرانی و بین‌المللی مرتبط با لرزه‌نگاری از بروز یک زمین‌لرزه به قدرت ۴ و نیم درجه در سمنان خبر دادند.
این رخداد اما به گمانه‌زنی‌ها درباره اقدام احتمالی ایران به انجام یک آزمایش هسته‌ای دامن زد و موجب شد که سازمان پیمان منع جامع آزمایش هسته‌ای که مقر آن در وین است، روز ۱۶ اکتبر اطلاعیه‌ای صادر کند و بگوید که بررسی‌های این سازمان نشان می‌دهد که لرزش‌های ثبت شده با زمینلرزههای پیشین در این منطقه از ایران، مطابقت دارد.
این سازمان چگونه این اطلاعات را بررسی می‌کند، آیا ایران تحت نظارت بیشتر در این زمینه است و اساساً چگونه دنیا از اقدام کشورها در زمینه آزمایش هسته‌ای آگاه می‌شود؟ این‌ها پرسش‌هایی است که رادیوفردا با رابرت فلوید، دبیر اجرایی سازمان پیمان منع جامع آزمایش هسته‌ای (CTBTO)، در میان گذاشته است.
Your browser doesn’t support HTML5
گفتگو با رابرت فلوید دبیر اجرایی سازمان پیمان منع جامع آزمایش هسته‌ای
آقای فلوید، می خواهم از هفتم اکتبر(۱۶ مهر) شروع کنم، زمانی که «سازمان پیمان منع جامع آزمایش هسته‌ای» اعلام کرد که اطلاعات دریافتی از زمینلرزههای ایران را تجزیه و تحلیل کرده است و این بررسی نشان داده که سیگنال‌ها با زمین لرزه‌های قبلی شمال ایران مطابقت دارد. آیا می‌توانید برای ما توضیح دهید که سازمان شما چگونه این تجزیه و تحلیل را انجام می‌دهد و چگونه به این نتیجه رسیدید؟
«سازمان پیمان منع جامع آزمایش هسته‌ای» سازمانی است که مسئول استقرار سیستم راستی‌آزمایی برای تعهد جهانی در مورد ممنوعیت آزمایش‌های هسته‌ای است. این سیستم راستی‌آزمایی، سیستم نظارت بین‌المللی، از بیش از ۳۰۰ ایستگاه نظارتی در سراسر جهان تشکیل شده است که بسیاری از آن‌ها ایستگاه‌های لرزه‌نگاری هستند؛ یعنی تشخیص ارتعاشات در پوسته زمین. اما به طور خاص طراحی شده است تا بتواند یک انفجار هسته‌ای را تشخیص دهد و آن را از هر زلزله یا رویداد دیگری جدا کند. بنابراین، سیستم ما به طور خاص برای انجام این کار هدف‌گذاری شده است. و یکی از راه‌هایی که می‌توانیم تشخیص دهیم آیا این یک رویداد هسته‌ای است یا فقط یک رویداد طبیعی، مقایسه با سایر رویدادهای طبیعی مانند زلزله‌های دیگری است که ممکن است در همان بخش از یک کشور رخ دهد. و این همان کاری است که تحلیلگران ما در مورد شمال ایران انجام داده‌اند.
رابرت فلوید، دبیر اجرایی سازمان پیمان منع جامع آزمایش هسته‌ای
بنابراین هر زمان که یک حرکتی در زمین اتفاق بیفتد، مثلاً یک لرزش در ایران یا هر جای دیگری در جهان باشد، این سازمان آن لرزش‌ها را تجزیه و تحلیل می‌کند؟
البته کمی پیچیده‌تر است. هدف سیستم ما تشخیص انفجار هسته‌ای است. زمین مکانی بسیار پر سر و صدا است. سطوح زمین همیشه در حال حرکت هستند و به روش‌های مختلف به هم فشار می‌آورند. و سپس باید از میان آن صدا نشانه‌های احتمالی یک انفجار هسته‌ای را شناسایی کنیم. بنابراین ما در واقع هر زلزله‌ای را که اتفاق می‌افتد تجزیه و تحلیل نمیکنیم. آن‌ها به طور کلی مورد بررسی قرار می‌گیرند زیرا ما به دنبال اتفاقاتی هستیم که توسط انسان ایجاد شده است که می‌تواند یک انفجار هسته‌ای باشد.
آیا این بدان معناست که برخی از نقاط جهان، به عنوان مثال، کشورهایی که سلاح هسته‌ای دارند، بیش از سایرین تحت نظارت هستند؟
نه، این‌طور نیست. طراحی سیستم نظارت بین‌المللی ما تلاش برای شناسایی انفجار هسته‌ای در هر نقطه‌ای از زمین است که بازده یک کیلوتن، معادل هزار تی‌ان‌تی داشته باشد. بنابراین در مورد مکان، مرزهای ملی یا هر چیز دیگری مهم نیست. برای فهم بهتر یک کیلوتن و حساسیت سیستم ما، باید بگویم که بمبی که در هیروشیما استفاده شد ۱۵ کیلوتن بود. در حقیقت سیستم ما اکنون می‌تواند انفجار نیم کیلوتنی را در هر نقطه از روی کره زمین تشخیص دهد.
یکی از مراکز لرزه‌نگاری سازمان منع جامع آزمایش هسته‌ای
و همه این‌ها درباره آزمایش واقعی یک سلاح هسته‌ای است، نه مثلاً شبیه‌سازی‌هایی که ممکن است برخی کشورها برای آزمایش فناوری خود انجام دهند؟
درست است. پیمان منع جامع آزمایش هسته‌ای، انفجارهای هسته‌ای را ممنوع می‌کند و این همان چیزی است که ما در حال نظارت بر آن هستیم، که ببینیم شواهدی دال بر وجود هرگونه تقلب، هرگونه نقض تعهدات معاهده مبنی بر عدم انجام انفجار هسته‌ای در قلمرو هیچ کشوری وجود دارد. ما شبیه‌سازی را ممنوع نمیکنیم، ما انفجار هسته‌ای را ممنوع می‌کنیم.
و با توجه به وضعیت فعلی ایران، می‌خواهم بدانم آیا سازمان شما اقدامات خاصی را انجام داده است یا خیر. زیرا می‌دانیم که ایران در سطوح بالاتری اورانیوم را غنی می‌کند. گمانه‌زنی‌های زیادی وجود دارد که آیا ایران بالاخره سلاح هسته‌ای خواهد ساخت یا خیر. آیا در این مقطع شکل خاصی از نظارت را برای ایران استفاده می‌کنید؟
ایران یکی از امضاکنندگان پیمان منع جامع آزمایش هسته‌ای است. و به عنوان یک امضاکننده به موضوع و هدف معاهده متعهد هستند. و ما همه ۱۸۷ کشور امضاکننده خود را تشویق می‌کنیم تا به تعهداتی که در امضای این معاهده داده‌اند، متعهد شوند و به آن‌ها پایبند باشند. وضعیت برای همه کشورها یکسان است. سیستم شناسایی ما، ارتباطی با مرزهای کشورها ندارد. فقط به هر کیلومتر مربع از این سیاره نگاه می‌کند تا تشخیص دهد که آیا نشانه‌ای از انفجار هسته‌ای در جایی وجود دارد یا خیر. و ما پوشش کل زمین را ۲۴ ساعت شبانه‌روز و هفت روز هفته ادامه می‌دهیم.
شگفت‌انگیز است که تا ۲۴ سپتامبر ۱۹۹۶، زمانی که پیمان منع جامع آزمایش هسته‌ای برای اولین بار برای امضا آماده شد، بیش از دو هزار آزمایش هسته‌ای انجام شده بود. اما از آن تاریخ، حدود ۲۸ سال پیش، تا به امروز، کمتر از ۱۲ آزمایش در این قرن تنها توسط یک کشور انجام شده است. من فکر می‌کنم که [سازمان پیمان منع جامع آزمایش هسته‌ای] بسیار موفق است.رابرت فلوید، دبیر اجرایی سازمان پیمان منع جامع آزمایش هسته‌ای
هنگامی که یک آزمایش هسته‌ای را تشخیص دادید، چه می‌کنید؟ این موضوع را به چه کسی گزارش می‌دهید؟
ما به امضا کنندگان پیمان گزارش می‌دهیم. آن‌ها کشورهای عضو ما هستند. و اگر رویدادی رخ دهد، یک رویداد لرزه‌ای یا شواهدی که ما در اختیار داشتیم، مبنی بر این‌که یک انفجار هسته‌ای رخ داده است، آنگاه ما به امضاکنندگان پیمان ، یعنی همه ۱۸۷ عضور، به صورت اضطراری اطلاع خواهیم داد.
مثلا زمانی که کره شمالی یک سلاح هسته‌ای را آزمایش کرد، این‌گونه عمل کردید. درست است؟
بله. در این قرن جاری ما فقط آزمایش هسته‌ای کره شمالی را داشتیم. . سیستم ما تمامی آزمایش‌های هسته‌ای در کره شمالی را شناسایی کرد. این شامل اولین مورد هم می‌شود که بسیار کوچک بود. اما سیستم ما آن را شناسایی کرد. رژیم کره شمالی نیز پس از آن اذعان کرد که در هر کدام از آن دفعات آزمایش هسته‌ای انجام داده است و هنگامی که اولین نشانه‌هایی را دیدیم که احتمالاً یک آزمایش هسته‌ای وجود دارد، فرآیندی را طی کردیم که اعضای خود را به طور کامل در جریان قرار دادیم، و تجزیه و تحلیل ما به وضوح نشان داد که واقعاً چه اتفاقی افتاده است.
با توجه به این‌که فقط مورد کره شمالی را در قرن بیست‌ویکم داشتید، آیا به نظرتان این منع آزمایش هسته‌ای، این پیمان، ابزار مناسبی است؟ آیا از نحوه اجرای معاهده راضی هستید؟
من فکر می‌کنم شگفت‌انگیز است که تا ۲۴ سپتامبر ۱۹۹۶، زمانی که پیمان منع جامع آزمایش هسته‌ای برای اولین بار برای امضا آماده شد، بیش از دو هزار آزمایش هسته‌ای انجام شده بود. اما از آن تاریخ، حدود ۲۸ سال پیش، تا به امروز، کمتر از ۱۲ آزمایش در این قرن تنها توسط یک کشور انجام شده است. من فکر می کنم که بسیار موفق است. یک هنجار جهانی علیه آزمایش وجود دارد و کشورهایی که سلاح هسته‌ای دارند به توقف آزمایش‌ها متعهد شده‌اند. آزمایش نخواهند کرد. آن‌ها این تعهد را داده‌اند. این، حتی در این مقطع، یک صلح و امنیت برای همه بشریت به همراه می‌آورد.