تحقیق جدید رادیو آزادی/رادیو اروپای آزاد نشان می‌دهد چگونه شرکتی در ازبکستان طی دو سال گذشته به پولداران روس کمک کرده تا آثاری هنری به ارزش بیش از ۳۰ میلیون دلار را به روسیه منتقل کنند.
در میان صاحبان این آثار نام این دو نفر نیز دیده می‌شود: مکرتیچ اوکرویان، صاحب شرکتی که نقش مهمی در تولید موشک‌های روسی دارد، و آلکسی رپیک که در شهر اشغال‌شدهٔ ماریوپل اوکراین به ساخت‌وساز مشغول است؛ هر دو نفر تحت تحریم‌های غرب قرار دارند.
فیل‌های یک تاجر روس
در آغاز سال گذشتهٔ میلادی، بسته‌ای شامل تابلوهای نقاشی، حکاکی و چند مجسمه از کشتی تفریحی «تریپل سون» به فرودگاه آمستردام منتقل شد.
کشتی تفریحی ۶۷ متری «تریپل سون» زیر پرچم جزایر کیمان حرکت می‌کرد و به شرکت «نیوتون لیمیتد» که در جزایر ویرژین بریتانیا ثبت شده بود، تعلق داشت؛ همین شرکت هزینهٔ انتقال این آثار هنری را پرداخت.
شرکت «نیوتون لیمیتد» از زمان افشای «اسناد پاناما» مورد توجه خبرنگاران تحقیقی قرار گرفت و دریافتند که صاحب این شرکت آلکسی رپیک است.
آلکسی رپیک
این تاجر روس صاحب یک شرکت داروسازی و همچنین شرکت بزرگ ساخت‌وساز است که اکنون قراردادهای مهمی را برای بازسازی شهر ماریوپل، بندری که پس از ماه‌ها درگیری با ارتش اوکراین تحت اشغال روسیه درآمده، از آن خود کرده است.
این شرکت همچنین یک جت خصوصی با شمارهٔ M-FINE در اختیار دارد و پیش‌تر کاترینا تیخونوا، دختر کوچک‌تر ولادیمیر پوتین، در میان مسافرانش دیده شده بود.
کنستانتین آکینشا، هنرشناس، به رادیو آزادی/رادیو اروپای آزاد گفته است که آلکسی رپیک فردی بانفوذ در جامعهٔ هنری روسیه نیست بلکه «کلکسیونری بی‌درک و بی‌سلیقه است که بیش از هر چیز به جمع‌آوری فیل‌های تزئینی علاقه‌مند است».
یکی از این فیل‌ها – گلدانی تزئینی به ارزش حدود ۳۵ هزار دلار، اثر نیکی دو سان‌فال، هنرمند و مجسمه‌ساز فرانسوی – در تصاویری دیده شده که پولینا رپیک، همسر آلکسی، در اینستاگرم خود منتشر کرده بود.
گلدان‌ها، جوهردان‌ها و شمعدان‌های متعددی به شکل فیل در میان آثاری بود که دو سال پیش کشتی تفریحی «تریپل سون» به آمستردام منتقل کرده بود. در کنار آن‌ها، نقاشی‌های سالوادور دالی، پیوتر کونچالوفسکی، پیر آگوست رنوآر و آنری ماتیس و مجسمه‌های رامبراند بوگاتی و فرناندو بوتیرو در این مجموعه وجود داشت؛ جمعاً ۴۴ اثر هنری به ارزش بیش از چهار و نیم میلیون دلار.
این آثار از فرودگاه آمستردام به تاشکند، پایتخت ازبکستان، ارسال شد و سه روز بعد به وساطت شرکت «بک بروکر» به دست صاحب‌شان آلکسی رپیک در مسکو رسید.
تصویری که از قایق تفریحی «تریپل سون» مرتبط با آلکسی رپیک منتشر شده است
شرکت هلندی مسئول حمل‌ونقل این آثار هنری به رادیو آزادی/رادیو اروپای آزاد گفته است که در اسناد این محموله نه مسکو به‌عنوان مقصد نهایی ذکر شده بود و نه نام رپیک به‌عنوان صاحب این آثار.
آلکسی رپیک تحت تحریم‌های بریتانیا، کانادا و استرالیا است. قایق تفریحی‌اش اکنون در آب‌های ترکیه لنگر انداخته و همسرش همچنان عکس‌هایی از این قایق در اینستاگرم خود منتشر می‌کند، هرچند به خبرنگاران گفته که این قایق سه سال پیش فروخته شده است.
او همچنین ادعا کرده مجموعهٔ آثار هنری به موزه‌ای در روسیه اهدا شده، اما از افشای نام این موزه سر باز زد.
کلکسیون تابلوهای یک اسلحه‌ساز روس
به گزارش «سیستما»، بخش تحقیقی روس‌زبان رادیو آزادی/رادیو اروپای آزاد، به‌نقل از اسناد گمرکی، مکرتیچ اوکرویان از دیگر مشتریان شرکت «بک بروکر» بود و به کمک آن مجموعهٔ هنری خود را به روسیه منتقل کرده است.
اوکرویان، مؤسس و مدیر شرکتی است که موتورهای موشک‌های بالدار و قطعات بالگرد تولید می‌کند و طرف قرارداد با وزارت دفاع روسیه با هدف تأمین سلاح‌های مورد نیاز ارتش این کشور در اوکراین است.
در زمستان سال گذشته، ستاد آلکسی ناوالنی در گزارشی تحقیقی اعلام کرد خانوادهٔ اوکرویان حتی پس از آغاز جنگ روسیه علیه اوکراین صاحب یک ویلای سه‌طبقه در غرب لندن به ارزش بیش از ۱۰ میلیون پوند هستند.
مکرتیچ اوکرویان
این گزارش، اوکرویان را به تکاپو انداخت و او پیش از وضع تحریم‌ها و ضبط احتمالی ملکش، به شرکت «بک بروکر» سپرد کلکسیون نقاشی‌هایش به ارزش کل ۲۸۶ هزار دلار را از لندن به تاشکند و از آن‌جا به مسکو منتقل کند.
انتقال تابلوهای نقاشی پیوتر کونچالوفسکی، زیناییدا سربریاکوآ، گریگوری گلیوکمن، سرژ سودیکین و فیلیپ مالیاوین – هنرمندان روس‌تبار که در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم ساکن فرانسه بودند – از لندن به مسکو کمتر از سه هفته زمان برد.
چند ماه بعد، اوکرویان و بستگانش (تابعیت بریتانیا را هم دارند) تحت تحریم‌های آمریکا، بریتانیا و اتحادیهٔ اروپا قرار گرفتند.
چگونه شرکت ازبکی عهده‌دار نقش کلیدی در بازار هنر روسیه شد
شرکت حمل‌ونقل «بک بروکر» بیش از ۲۵ سال است که فعالیت می‌کند و پیش از جنگ روسیه علیه اوکراین نیز به سفارش مشتریان خود در روسیه (در میان آن‌ها شرکت لوک‌ایل) بار منتقل می‌کرد. این شرکت حتی دفتری در مسکو دایر کرده که البته هیچ فعالیت قابل‌توجهی نداشته است.
بین سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۲، این شرکت دست‌کم هشت و ۲۰۰ محموله از روسیه به ازبکستان و ۱۰۶ محموله از ازبکستان به روسیه منتقل کرد که ارزش کل این بار حدود یک و نیم میلیون دلار اعلام شده است.
اما پس از آغاز جنگ روسیه علیه اوکراین، مبدأ و مقصد ۱۸۰ درجه تغییر کرده و طی دو سال و نیم گذشته ۶۱ محموله از روسیه به ازبکستان و یک هزار و ۹۶۲ محموله از ازبکستان به روسیه ارسال شده که ارزش آن بیش از ۴۱ و نیم میلیون دلار بوده است.
به گزارش رادیو آزادی/رادیو اروپای آزاد، عمدهٔ محموله‌های منتقل‌شده به روسیه آثار هنری بوده و از ۴۱ و نیم میلیون دلار کل این مبادلات، ارزش محموله‌های هنری ۳۶ و نیم میلیون دلار اعلام شده است.
چرا آثار هنری پولداران روس به ازبکستان ارسال می‌شود؟
پس از آغاز جنگ روسیه علیه اوکراین در ۲۴ فوریه ۲۰۲۲، آمریکا، اتحادیهٔ اروپا، سوئیس و دیگر متحدان‌شان انتقال کالاهای لوکس (ازجمله آثار هنری و عتیقه) به ارزش بیش از ۳۰۰ یورو را ممنوع اعلام کرده‌اند.
این محدودیت‌ها تأثیر عمده‌ای بر بازار جهانی هنر گذاشته و پولداران روس که پیش‌تر از مشتریان عمدهٔ بنگاه‌های کرستیز و ساتبیز بودند، از ادامهٔ خرید و فروش آثار هنری منع شده‌اند. از گزارش‌ها برمی‌آید تجارت آثار هنری داخل روسیه طی سال ۲۰۲۳ با رشد بیش از ۱۲۵ درصد از ۲۵ میلیون دلار عبور کرد.
هم‌زمان با وضع محدودیت‌ها برای انتقال آثار هنری به روسیه، املاک بسیاری از پولداران روس مرتبط با کرملین ضبط شده است. به‌عنوان نمونه، در پاییز سال ۲۰۲۲، ۳۰ تابلوی نقاشی و چهار تخم‌مرغ فابرژه از ویلا و قایق تفریحی متعلق به علی‌شیر عثمانوف، سرمایه‌دار روس، و چند ماه بعد مجموعه‌ای از آثار هنری فرهاد احمدوف، سناتور پیشین روس، در آلمان توقیف شده است.
آلکس پرزانتی، وکیل بریتانیایی، در مصاحبه با رادیو آزادی/رادیو اروپای آزاد تشریح کرد چنانچه ارسال‌کنندهٔ آثار هنری مطلع بوده که مقصد این آثار روسیه است، حتی اگر آن‌ها در ابتدا به کشوری ثالث مانند ازبکستان ارسال شده باشد، مرتکب جرم کیفری شده، اما ابتدا باید ثابت شود که این شخصیت‌های حقوقی یا حقیقی از دریافت‌کنندگان نهایی این محموله‌ها آگاه بودند.
آلکسی رپیک، مکرتیچ اوکرویان و صاحبان «بک بروکر» به سؤالات خبرنگاران رادیو آزادی/رادیو اروپای آزاد پاسخ نداده‌اند و نهادهای ناظر بر اجرای تحریم‌ها در اتحادیهٔ اروپا و سوئیس نیز گفته‌اند که دربارهٔ پرونده‌های موردی اظهارنظر نمی‌کنند.