انتشار فایل صوتی محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران، و اشارات او دربارهٔ برنامه و «ارادهٔ روسیه» برای شکل‌دهیِ مناسبات سیاست خارجی ایران به‌ویژه در زمینهٔ برجام و جنگ سوریه، بحث‌های گسترده‌ای را دربارهٔ میزان تسلط دولت روسیه و نفوذ آن در سیاست‌های جمهوری اسلامی رقم زده است.
رادیو فردا پیش از این در گزارشی چهار قسمتی به‌طور مفصل به موضوع احتمال نفوذ روسیه در دستگاه‌های اطلاعاتی ایران اشاره کرده بود که با واکنش لوان جاگاریان، سفیر روسیه در تهران، نیز مواجه شد. آقای جاگاریان در مصاحبهٔ ۲۷ خرداد سال گذشته با روزنامهٔ اعتماد انتشار چنین مطالبی را لطمه به «رابطهٔ دوستانه ایران و روسیه» توصیف کرد.
بازخوانی خلاصه گزارش رادیو فردا در روزهایی که وزیر خارجه ایران ابعاد تازه‌ای از روابط پنهان ایران و روسیه را فاش کرده است، می‌تواند درک دقیق‌تری از ابعاد مختلف تلاش نهادهای امنیتی و سیاسی روسیه در مورد ایران به دست دهد.
از سال ۱۳۸۸ با موافقت و فرمان علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، بخش تازه‌ای در ساختار اطلاعاتی سپاه به‌عنوان «سازمان اطلاعات سپاه» سامان یافت که در طول ۱۳ سال گذشته نه تنها به یک نهاد موازی اطلاعاتی که به قدرت برتر و تعیین‌کنندهٔ اطلاعاتی تبدیل شده است.
دامنه‌ٔ فعالیت این نهاد از پرونده‌های اقتصادی مثل بازداشت بابک زنجانی یا خرده‌متخلفان اقتصادی در شهرستان‌ها تا پرونده محیط‌زیستی‌ها، فعالان کانال‌های تلگرامی، تعقیب و بازداشت مشاوران تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای و حتی طرح‌هایی چون «ممنوعیت کودکهمسری» را در بر می‌گیرد.
در ماجرای طرح «ممنوعیت کودکهمسری» که در مجلس دهم پیگیری می‌شد، ایدهٔ محوری مخالفت رسانه‌های نزدیک به سپاه این بود که این طرح منجر به کاهش جمعیت جهان اسلام می‌شود و افراد نفوذی قصد تصویب چنین طرحی دارند.
این ایده اما پیش از طرح در رسانه‌های سپاه، توسط منابع اطلاعاتی روسی مطرح شده بود.
میلنا زمیلجانیچ نام یک تحلیلگر روسی است که مطلب مفصلی دربارهٔ طرح‌های آمریکا برای کاهش جمعیت جهان با هدف تسلط بیشتر بر جهان در «صدای روسیه» نوشت. پس از آن این مطلب به وب‌سایت مشرق‌نیوز، رسانه نزدیک به سپاه، راه یافت و شد مبنای گزارش‌های بعدی همین وب‌سایت و خبرگزاری فارس و روزنامهٔ کیهان.
دیدار ولادیمیر پوتین و علی خامنه‌ای در تهران، ۲۰۱۵، با حضور محمدجواد ظریف و علی‌اکبر ولایتی
یک نمونهٔ دیگر که تا سخنرانی‌های خامنه‌ای راه یافت، این بود که کرونا ساختهٔ آمریکایی‌هاست. در راه بسط این شایعه، دو گروه به موازات هم فعالیت می‌کردند؛ گروهی در روسیه و چهره‌ای چون «ایگور نیکولین، دانشمند و زیست‌شناس روس که قبلاً در کمیتهٔ سلاح بیولوژیک روسیه فعالیت کرده»، می‌گفتند «ویروس کرونا سلاح بیولوژیک آمریکاست که از آن برای کنار زدن دشمنان خود از جمله چین و ایران استفاده می‌کند».
همزمان در تهران چهره‌هایی در تهران مثل علی کرمی و نادر طالب‌زاده در شبکه افق صداوسیما که زیر نظر سپاه اداره می‌شود، این حرف‌ها را تکرار می‌کردند و خامنه‌ای هم در سخنرانی‌‌اش می‌گفت آمریکایی‌ها با «استفاده از آشنایی‌های ژنتیک ایرانی»، یک بخش ویروس کرونا را «برای ایران بالخصوص درست» کرده‌اند.
روس‌ها برای کروناهراسی دامنه‌ٔ این تخیلات را گسترش هم دادند و «ویتالی پتروف، عضو سازمان اطلاعات و امنیت ملی روسیه» گفت که ورود آمریکا به «حوزهٔ بیولوژیکی» با هدف تضعیف و براندازی نظام در ایران آغاز» شده و از طریق آزمایشگاه‌هایی در گرجستان ویروس کرونا را به ایران منتقل کرده است.
همین حرف‌ها را همان زمان رضا سراج، کارشناس امنیتی رسانه‌های سپاه، تکرار می‌کرد و بر نقش موساد در چنین پروژه‌ای نیز اصرار می‌شد.
به موازات تکرار انگاره‌های روسی در رسانه‌های سپاه، تقدیس پوتین و شیفتگی نسبت به او که خامنه‌ای او را «مرد عمل» خوانده نیز یک دستورکار همیشگی رسانه‌های سپاه است.
تصویرسازی از پوتین در حال مشت زدن به رئيس‌جمهور آمریکا، این‌که پوتین ظاهراً در یک نشستی صندلی را از زیر پای اردوغان می‌کشد، تصویرسازی پیروزمندانه از پوتین در سوریه، تمجید از جدیت لاوروف و نظایر این‌ها نمونه‌های متعددی هستند که در رسانه‌های سپاه بازتاب یافته‌اند و عمدهٔ این خبرها با تمرکز بر مقایسهٔ دولت پوتین و روحانی و تأکید بر درست بودن سیاست‌های دولت پوتین از جمله در حوزهٔ افزایش جمعیت، برخورد با آمریکا، سیاست‌های منطقه‌ای و «اینترنت ملی» است.
این مورد آخری مهم است، چون در سال‌های اخیر یکی از مواردی که رسانه‌های امنیتی با حسرت از آن یاد می‌کنند این است که رهبر ایران قبل از روس‌ها دربارهٔ اهمیت اینترنت ملی حرف زده بود، اما روس‌ها زودتر از دولت روحانی به آن عمل کردند.
در کنار تصویرسازی شیفته‌وار از پوتین، دفاع شدید از ائتلاف با روسیه و سیاست منطقه‌ای ولایت فقیه یکی دیگر از دستورکارهای رسانه‌های وابسته به سپاه پاسداران بوده است.
برای نمونه، بعد از استفادهٔ هواپیماهای روسیه از بعضی پایگاه‌های ایران برای عملیات در سوریه، نقدهایی در فضای سیاسی و رسانه‌ای علیه این کار مطرح شد، اما رسانه‌های امنیتی سپاه به‌شدت به دفاع از آن و پاسخگویی و حمله به منتقدان پرداختند.
محمدجواد ظریف در فایل صوتی اخیر می‌گوید این تحرکات جاری شدنِ «ارادهٔ روس‌ها» برای درگیر کردن بیشتر ایران در جنگ سوریه بوده، ولی در آن زمان، رسانه‌های سپاه متفق‌القول تأکید داشتند که «جمهوری اسلامی به دلایل اعتقادی و همچنین برای حفظ امنیتش» باید در جنگ سوریه بیشتر درگیر می‌شد و حضور هواپیماهای روسی در پایگاه ایران «کمک به تحقق اهداف منطقه‌ای ایران» بوده است.
نمونهٔ این تحلیل‌ها که از زبان چهره‌هایی چون مهدی طائب، رئیس قرارگاه عمار و برادر رئيس سازمان اطلاعات سپاه، یا رضا سراج، تحلیلگر رسانه‌های سپاه، بیان می‌شد، یک خط مشترک داشت: «شکل‌گیری قطب قدرتمند جهانی با محوریت ایران و همراهی روسیه و اعضای محور مقاومت» باعث شده «منطقه و جهان در آستانه تحولات شگرف استراتژیک و ژئوپولتیک» قرار بگیرند.
آن‌ها از این‌که پوتین از فرودگاه «مستقیم به بیت رهبری» می‌رود، شادمانی می‌کردند و هدیه قرآن پوتین به خامنه‌ای «معنادار» می‌خواندند، حرف‌های خودشان درباره پوتین هم «معنادار» بود. رسانه‌های سپاه پاسداران در سال‌های اخیر با تصویرسازی از پوتین به‌عنوان یکی از «رهبران مقاومت» او را شریک مطمئن ایران جا زده‌اند.
علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، نیز با تأکید بر سیاست «نگاه به شرق» و توصیف پوتین به‌عنوان «مرد عمل» مهر تأیید می‌زد بر این تصویرسازی‌ها.
این هماهنگی محسوس که ردپای آن از تیتر روزنامهٔ وطن امروز، تحلیل مشرق نیوز، برنامه‌های شبکه افق، ستون یادداشت روز روزنامهٔ کیهان، خبرهای خبرگزاری فارس و سخنرانی‌های رهبر جمهوری اسلامی پیداست، مثل یک شبکهٔ منظم «اراده روسیه» را جاری می‌کند، قوی نشان می‌دهد و الگو می‌پندارد. «میدان» این‌جاست.
مجموعه یادداشت مرتبط به قلم رضا علیجانی
روس‌ها بیخ گوش اطلاعات سپاه؛ قسمت اولروس‌ها بیخ گوش اطلاعات سپاه؛ قسمت دومروس‌ها بیخ گوش اطلاعات سپاه؛ قسمت سومروس‌ها بیخ گوش اطلاعات سپاه؛ قسمت پایانی