روسیه روز دوشنبه ۲۶ تیر ضمن امتناع از تمدید توافق بین‌المللی صادرات غله اوکراین از مسیر دریای سیاه گفت که طرف مقابل به تعهد خود برای تسهيل صادرات غله و کود شیمیایی روسیه عمل نکرده است.
وزارت خارجه روسیه در بیانیه‌ای گفت به اوکراین، ترکیه و سازمان ملل اطلاع داده است که «اجرای مفاد این توافق به‌دليل عدم مشارکت روسیه از روز سه‌شنبه ۲۷ تیر متوقف می‌شود».
این بیانیه می‌افزاید که براساس این تصمیم روسیه دیگر امنیت کشتی‌های حامل غلات را تضمین نخواهد کرد، گذرگاه بشر دوستانه‌ای که برای تردد کشتی‌ها تعیین شده بود مسدود خواهد شد و مرکز مشترک هماهنگی ناظر بر اجرای این توافق که در دهانه دریای سیاه در بندرگاه استانبول تاسیس شده بود برچیده می‌شود.
وزارت خارجه روسیه تصریح کرد که از این پس بخش شمال‌غربی دریای سیاه برای کشتیرانی خطرناک خواهد بود.
هدف توافقی که در ژوئیه سال ۲۰۲۲ با میانجی‌گری ترکیه و سازمان ملل امضا شد کاستن از بحران مواد غذایی در سطح جهان از طریق تامین امنیت صادرات غله اوکراین از مسیر دریای سیاه است که در پی تهاجم نظامی روسیه متوقف شده بود.
بخشی از این توافق یک یادداشت تفاهم سه ساله با نظارت سازمان ملل است که متعهد شده صادرات غله و کود شیمیایی روسیه را تسهیل خواهد کرد.
بیشتر در این باره: روسیه می‌گوید غرب باید موانع صادرات غلات این کشور را رفع کنداما وزارت خارجه روسیه گفت که هیچ‌یک از مطالبات مسکو از جمله از سرگیری صادرات آمونیاک که از طریق یک خط لوله به بندر اودسا اوکراین می‌رسد و اتصال مجدد بانک کشاورزی دولتی روسیه به شبکه بین‌المللی پرداخت بانکی (سوئیفت) اجرا نشده است.
این بیانیه می افزاید: «با توجه به تخریب کامل مفاد اجرایی توافق استانبول تداوم "طرح دریای سیاه" که به رسالت بشردوستانه خود عمل نکرده دیگر بی‌معنی است.»
این توافق طی یک سال گذشته هر چند ماه یک بار تمدید شده بود و روز دوشنبه ۲۶ تیر موعد تمدید مجدد و در غیر این صورت انقضای آن است. دولت روسیه در ماه‌های گذشته نیز هشدار داده بود که شروط لازم برای تمدید آن اجرا نمی‌شود.
دمیتری پسکوف، سخنگوی کاخ کرملین، روز دوشنبه عدم تمدید این توافق را تایید کرد ولی در عین حال گفت که این تصمیم مسکو به معنای مخالفت ابدی نیست.
او افزود: «به محض این‌که مطالبات و شروط روسیه اجرا شود ما به اجرای این توافق باز می‌گردیم.»
وزارت خارجه روسیه نیز در بیانیه خود گفت: «فقط در صورت مشاهده نتایج عملی و مشخص، و نه وعده و تضمین، روسیه آماده بررسی احیا این توافق خواهد بود.»
دمیتری پسکوف تصریح کرد که تصمیم به عدم تمدید توافق صادرات غله با حمله شب گذشته به پلی که شبه جزیره کریمه را به خاک روسیه متصل می‌کند هیچ ارتباطی ندارد.
او افزود: «اینها دو رویداد کاملا مجزا هستند. حتی قبل از این حمله نيز ولادیمیر پوتین موضع روسیه را با صراحت اعلام کرده بود.»
واکنش اروپا، آمریکا و سازمان ملل
اقدام روسیه در عدم تمدید این قرارداد موجی از واکنش‌ها را در سطح بین‌المللی به‌دنبال داشت.
اورسلا فون در لاین، رئیس کمیسیون اروپا، روز دوشنبه با «بدبینانه» خواندن تعلیق قرارداد صادرات غلات دریای سیاه توسط روسیه گفت که او این اقدام روسیه را محکوم می‌کند.
خانم فون در لاین در توئیتی نوشت: «اتحادیه اروپا در تلاش است تا امنیت غذایی کشورهای آسیب‌پذیر جهان را تضمین کند و به اقدامات خود برای ارسال محصولات کشاورزی اوکراین به بازارهای جهانی ادامه خواهد داد.»
پیش از این قیمت غلات و دانه‌های روغنی در واکنش به اخباری مبنی بر تعلیق مشارکت روسیه در این توافق افزایش یافته بود.
بیشتر در این باره: دو غیرنظامی در حمله به پل هوایی کریمه کشته شدند؛ روسیه اوکراین را متهم کردجوزپ بورل، مسئول امور سیاست خارجی اتحادیه اروپا، نیز در این زمینه گفت: «تصمیم مسکو غیرقابل توجیه است. روسیه از غذا به عنوان سلاح در درگیری با اوکراین استفاده می‌کند.»
آقای بورل روز دوشنبه هنگام ورود به نشست مشترک با کشورهای آمریکای جنوبی و مرکزی با سرزنش این اقدام به خبرنگاران گفت که این مسئله «بسیار جدی» است و «مشکلات زیادی را برای بسیاری از مردم در سرتاسر جهان ایجاد خواهد کرد».
پیشتر ولادیمیر پوتین با ادعای وجود موانع در صادرات روسیه، بارها تهدید کرده بود که توافق اجازه برای صادرات دریایی غلات اوکراین را تمدید نخواهد کرد.
با این حال، رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه روز جمعه اعلام کرد: «پوتین نیز مانند من با تمدید توافق صادرات غلات اوکراین موافق است.»
نماینده آمریکا در سازمان ملل نیز با متهم کردن روسیه به «گروگان‌گرفتن بشریت» گفت که خروج روسیه از توافق غلات با اوکراین یک «عمل ظالمانه» است.
لیندا توماس-گرینفیلد در مقر سازمان ملل به خبرنگاران گفت: «در حالی که روسیه به بازی‌های سیاسی مشغول است، مردم واقعی آسیب می‌بینند.»
دبیرکل سازمان ملل متحد نیز به این اقدام روسیه واکنش نشان داد و گفت که تصمیم روسیه برای خروج از توافق غلات اوکراین «ضربه‌ای به مردم نیازمند در همه جا خواهد زد».
آنتونیو گوترش روز دوشنبه اظهار داشت: «صدها میلیون نفر با گرسنگی روبرو هستند و مصرف‌کنندگان با بحران جهانی هزینه زندگی روبرو هستند. آن‌ها بهای این اقدام را خواهند پرداخت.»
اوکراین: شرکت‌ها و کشتی‌ها آماده حمل غلات هستند
در همین حال، سخنگوی ریاست‌جمهوری اوکراین در واکنش به لغو توافق دریای سیاه از سوی روسیه گفت باید هرکاری که می‌شود انجام داد تا مسیر صادرات از طریق دریای سیاه باز بماند.
سرگی نیکیفوروف روز دوشنبه گفت: «حتی بدون فدراسیون روسیه، همه چیز باید انجام شود تا بتوانیم از دالان دریای سیاه استفاده کنیم. ما نمی‌ترسیم».
او افزود شرکت‌ها و مالکان کشتی‌هایی که حمل غلات در این دریا را بر عهده دارند، اعلام کرده‌اند که در صورت «موافقت اوکراین و اجازه عبور از سوی ترکیه»، آن‌ها آماده‌اند تا به عرضه غلات از طریق این کریدور ادامه دهند.
سخنگوی ریاست‌جمهوری اوکراین افزود که ولودیمیر زلنسکی به وزارت خارجه این کشور دستور داده تا یادداشتی را برای ارسال به ترکیه و سازمان ملل آماده کند و از آن‌ها بپرسد که آیا برای ادامه تعهدات خود در این زمینه آماده‌اند یا خیر.
در همین زمینه وزیر خارجه اوکراین که این هفته برای شرکت در نشست شورای امنیت سازمان ملل در نیویورک به سر می‌برد، از روسیه خواست تا «بازی گرسنگی» را متوقف کند.
دیمیترو کولبا روز دوشنبه در مصاحبه با برنامه خبری صبح شبکه سی‌بی‌اس آمریکا، با اشاره به فشار بر مردم کشورهای آسیب‌پذیر در آفریقا و آسیا به‌دلیل افزایش قیمت جهانی غلات گفت: «روسیه از گرسنگی به عنوان ابزاری برای باج‌گیری از جهان استفاده می‌کند و به دنبال منافع تجاری خود است».
مشاور رئیس‌جمهور اوکراین نیز روز دوشنبه در توئیتر نوشت که «دریای سیاه آب‌های داخلی روسیه نیست و از قوانین این کشور تبعیت نمی‌کند».
او تأکید کرد که غلات «به صورت قانونی نباید به عنوان یک هدف نظامی در نظر گرفته شود».