گروهی از دانشمندان علوم اقلیمی روز چهارشنبه ۱۷ آبان گفتند تغییرات آب و هوائی ناشی از مصرف سوخت‌های فسیلی عامل اصلی «خشکسالی شدید» در ایران، عراق و سوریه است و هشدار دادند که همزمان با گرمایش کره زمین فصل‌های خشکسالی تشدید و متناوب تر خواهد شد.
گروه «پیامدهای آب و هوای جهانی» متشکل از پژوهشگران بین‌المللی که تاثیر پیامدهای جوی شدید را بررسی می کند، گفت گرمایش زمین که محصول اقدامات بشر است موارد وقوع خشکسالی را افزایش داده است.
به گفته آنها به احتمال فراوان وقوع خشکسالی در سوریه و عراق ۲۵ برابر و در ایران ۱۶ برابر قبل است.
این گروه علمی در بخشی از بیانیه خود افزود:«تغییرات اقلیمی محصول اقدامات بشر شدت خشکسالی‌ها را در حدی افزایش داده است که اگر همین موارد در دمای ۱.۲ درجه سانتی گراد خنک تر روی می‌داد خشکسالی محسوب نمی‌شد.»
این بیانیه خاطر نشان می‌کند که آسیب پذیری‌های ناشی از سال‌ها جنگ و بحران در این کشورها توانائی مردم برای مقابله با خشکسالی را کاهش داده و در نتیجه خشکسالی می تواند جرقه «یک بحران بشری» باشد.
این گروه پژوهش خود را در فاصله ژوئیه ۲۰۲۰ تا ژوئن ۲۰۲۳ (از تابستان ۱۳۹۹ تا تابستان ۱۴۰۲) در دو منطقه که پیامدهای خشکسالی شدیدتر بوده انجام داده است. یک منطقه ایران و منطقه دیگر حوضه رودخانه‌های دجله و فرات است که از سوریه و عراق عبور می‌کنند.
گروه «پیامدهای آب و هوای جهانی» در بخش دیگری از بیانیه خود افزود که براساس شاخص‌های مرکز نظارت بر خشکسالی آمریکا هر دو منطقه در حال حاضر «خشکسالی شدید» رده بندی شده‌اند.
فردریکه اوتو، یکی از تنظیم کنندگان این پژوهش و استاد امپریال کالج در لندن گفت:«پس از بارش کافی باران و برداشت خوب محصولات کشاورزی در سال ۱۳۹۹ در سه سال اخیر میزان کم بارندگی و دمای بالای منطقه روی کشت محصولات کشاورزی و دسترسی به آب آشامیدنی تاثیر شدیدی به جا گذاشته است.»
محمد رحیمی، استاد دانشگاه سمنان و یکی دیگر از تنظیم کنندگان این پژوهش نيز در یک نشست مجازی خواستار بهبود مدیریت منابع شد. او گفت:«میزان بارندگی در این مناطق هميشه کم بوده و این وضعیت برای منطقه تقریبا عادی است. ولی افزایش دما یک عامل جدید است.»
به گفته آقای رحیمی افزایش دما باعث خواهد شد که بخش بیشتری از آب‌های سطحی منطقه تبخیر شود . او افزود:«پیش بینی می‌کنیم که تبخیر آب‌های سطحی و تعرق بافت گیاهی منطقه افزایش خواهد یافت. بنابراین به آینده خوشبین نیستم.»
در عراق که یکی از بزرگترین تولید کنندگان نفت در جهان است و در کشور جنگ زده سوریه نیز پیامدهای زیانبار تغییرات اقلیمی و خشکسالی بر آسیب پذیرترین بخش‌های این دو جامعه مشهودتر از گذشته است.
در سال‌های اخیر حجم تولید محصولات کشاورزی به خصوص گندم در عراق و سوریه در حد محسوسی کاهش یافته است. کاهش آب رودخانه‌ها و آلودگی آب آنها نیز میزان صید ماهی را کاهش داده است.
براساس پژوهش گروه «پیامدهای آب و هوای جهانی» تا تابستان سال گذشته حدود دو میلیون نفر از ساکنان مناطق روستایی در سوریه به دلیل خشکسالی مجبور به مهاجرت شده اند. در ایران نیز کمبود منابع آب به افزایش قیمت محصولات غذایی و در مواردی تنش با کشورهای همسایه منجر شده است.
تنش بر سر منابع آب در عراق نیز کاملا مشهود است و سازمان ملل در جدیدترین گزارش خود اعلام کرد که ۲۰ درصد از جمعیت۴۳ میلیونی این کشور با عدم امنیت آب روبرو است.
عوامل دیگری نظیر شیوه‌های ناکارآمد آبیاری، فرسودگی و کهنگی تاسیسات تصفیه آب و رشد سریع جمعیت نیز در تشدید بحران آب موثرند. علاوه بر این، در دوره‌های جنگ و درگیری‌های مسلحانه تاسیسات آبرسانی نیز نظیر سایر زیرساخت‌های غیرنظامی مورد حمله قرار می‌گیرند.
گروه «پیامدهای آب و هوای جهانی» در بیانیه خود می‌افزاید:«خشکسالی‌های طولانی نظیر سال‌های اخیر دیگر پدیده‌های نادری نیستند و پیش بینی می‌شود که از این پس در سوریه و عراق یک بار در هر دهه و در ایران دو بار در هر دهه روی دهد.»
محمد رحیمی نیز هشدار داد:«با هر درجه از گرم شدن هوا، سوریه، عراق و ایران به نقاط دشوارتری برای زندگی بدل خواهند شد.»