نشست روز سه شنبه کمیسیون مشترک نظارت بر اجرای برجام در وین که عباس عراقچی معاون حقوقی وزارت خارجه جمهوری اسلامی به عنوان رییس هیات نمایندگی ایران در آن شرکت جست، نخستین رویارویی رسمی نمایندگان سیاسی تهران و نمایندگان دولت ترامپ را رقم زد.
با توجه به مفاد گزارش وزارت خارجه آمریکا پیش از برگزاری هفتمین اجلاس کمیسیون نظارت بر اجرای برجام، مبنی بر تائید اجرای تعهدات برجام از سوی ایران، نشست وین، مانند ششمین اجلاس کمیسیون که روز ۱۰ ژانویه سال جاری برگزار شد، می توانست کاملا تشریفاتی و بدون انتشار خبر خاص در متن و یا حاشیه آن، برگزار شود.
اما روی دادن سه تحول با اهمیت در فاصله اجلاس ۱۰ ژانویه تا جلسه ۲۵ ماه آوریل سال جاری، به اجلاس اخیر اهمیت بیشتری داد.
ابتدا رکس تیلرسون،وزیر خارجه آمریکا، طی نامه‌ای به پل رایان رییس مجلس نمایندگان آمریکا اعلام داشت، که ایران به مفاد توافق اتمی وفادار مانده است، وی همچنین از حمایت ایران از «تروریسم» ابراز نگرانی کرد.
دو تحول قابل ملاحظه دیگر یکی مربوط به اعلام امضاء توافق ایران با چین در مورد طراحی کوره راکتور اتمی اراک است که در اجرای برجام، کوره قبلی آن برداشته شده و نیازمند باز طراحی است، و دیگری تصمیم ایران نسبت به خرید ۹۵۰ تن کیک زرد از قزاقستان.
در مورد نخست، آمریکابه عنوان عضو کمیسیون سه جانبه طراحی راکتور جانشین در اراک، کنار چین و ایران دارای نقش تعیین کننده است و بدون نظر مثبت آن کشور، بازسازی کوره تازه راکتور اراک راه بجایی نخواهد برد.
در مورد دوم، مخالفت آخرین لحظه بریتانیا با خرید کیک زرد توسط ایران، معامله‌ای را متوقف ساخت که در صورت انجام میتواند ذخایر اورانیوم در اختیار ایران را به نحو چشم گیری افزایش دهد.
هیات نمایندگی ایران در حاشیه جلسه رسمی سه شنبه، ابتدا دیدار دوجانبه‌ای با هیات نمایندگی بریتانیا برگزار کرد و بعد به دیدار مشابه‌ای با هیات نمایندگی آمریکا رفت که نخستین دیدار رسمی نمایندگان دولت ایران با نمایندگان دولت ترامپ محسوب میشد.
در پایان هیچیک از گفتگو‌های دوجانبه بیانیه‌ای که نشانه رسیدن به توافق مابین طرفین مذاکرات باشد منتشر نشد.
پائین بودن سطح نمایندگی هیات‌های آمریکایی و بریتانیایی شاید از جمله دلایل نداشتن اختیار کافی برای اعلام هر نوع توافق و یا عدم آن بود.
تغییر رفتار دولت آمریکا
در فاصله ماه ژانویه تا ماه مه سال جاری، کمیسیون نظارت بر اجرای برجام شاهد یک تفاوت جدی در نگاه و رفتار دولت آمریکا نسبت به توافق بود: دولت اوباما «مدافع» سر سخت برجام بشمار میرفت حال آنکه دولت ترامپ «مدعی» سر سخت آن است.
پیش از انتخاب شدن به عنوان رییس جمهور آمریکا، ترامپ توافق اتمی را «بدترین توافق ممکن» معرفی کرده و خواستار لغو آن شده بود.
پس از انتخاب شدن و تجدید نظر نسبی در این نگاه، رکس تیلرسن، وزیر خارجه ترامپ ضمن اعلام بررسی همه جانبه توافق اتمی و انتشار گزارشی در این مورد، خواستار تجدید نظر در آن شد، بدون اشاره به زمینه هایی از توافق که میباید مورد تجدید نظر قرار بگیرد.
علاوه بر موضوع اعمال نظارت‌های سخت تر بر اجرای برجام، آمریکا، شاید در نتیجه فشار‌های کشورهای منطقه‌ای همجوار ایران، خواستار تجدید نظر در زمان باقی مانده اعمال محدودیت بر فعالیتهای هسته‌ای جمهوری اسلام نیز باشد.
از سر گیری عملا نا محدود غنی سازی اورانیوم در ایران بعد از حدود هشت سال باقی مانده از اجرای برجام، یکی از نگرانی‌های مشترک و ابراز شده کشورهای عربستان و اسرائیل، دو متحد راهبردی آمریکا است.
نکته دیگر، قانونی کردن اجرای پرتکل الحاقی در مجلس ایران، بجای اجرای داوطلبانه آن است که هر دولتی در تهران میتواند از تعهدات آن شانه خالی کند.
فارغ از نتایج انتخابات رییس جمهوری ایران در انتهای اردیبهشت ماه جاری، حکومت ایران بدون شک از انجام هر نوع گفتگو با هدف تجدید نظر در برجام استقبال نخواهد کرد.
دولت ترامپ نیز هر چند احتمال قوی میرود که بعد از انجام مطالعات درونی و شنیدن نظر کشورهای اروپایی دست از تلاش برای بر هم زدن برجام بردارد، در عین حال از ارائه امتیازات گسترده‌ای که دولت اوباما به عنوان جایزه در اختیار حکومت تهران داده بود خودداری خواهد کرد.
با نگاهی به ترکیب دولت ترامپ، و نقطه نظر‌های اعلام شده آنها، میتوان انتظار داشت که دولت تازه آمریکا ضمن حفظ چارچوب برجام، در رابطه با ایران در جهت مخالف دولت اوباما حرکت و سیاست‌های خود را در قبال تهران با هدف تضعیف جمهوری اسلامیو نه تقویت آن تدوین کند.
کیک زرد - موضوع اصلی گفتگو
نخستین دیدار دوجانبه هیات اعزامی جمهوری اسلامی به وین با هیات نمایندگی بریتانیا بود که دولت آن پیشتر با درخواست ایران دایر بر خرید ۹۵۰ تن کیگ زرد از قزاقستان مخالفت کرده بود.
این حجم از کیک زرد که ارزش تقریبی آن در بازار حدود ۸۰ میلیون دلار است درصورت فرایند در اصفهان و تبدیل شدن به گاز اورانیوم و غنی سازی در نطنز با غلظت ۳.۵ درصد، و بعد تبدیل شدن به سوخت، قادر به تامین نیاز راکتور اتمی بوشهر حداقل به مدت چهار سال است. روسیه طی قرار داد رسمی مکلف است سوخت راکتور بوشهر را تا ۸ سال آینده تامین کند.
همین حجم کیک زرد ماده خام کافی برای ساختن حدود ۵۰ بمب اتمی متعارفی، در صورت افزایش غلظت آن به میزان نود درصد یا بیشتر است.
آقای عراقچی در حاشیه اجلاس وین و بعد از گفتگوی دوجانبه با هیات بریتانیایی فاش ساخت که در مورد نیاز واقعی ایران به این حجم از اورانیوم طبیعی فرایند شده (کیک زرد) مورد پرسش قرار گرفته.
ایران اعلام داشته که قصد دارد بعد از برداشته شدن محدودیتهای برجام مصمم به افزایش ظرفیت غنی سازی اورانیوم به میزان ۱۰۰.۰۰۰ سو (واحد جدا سازی) و یا ۱۰۰ هزارسانتریفیوژ با قدرت غنی سازی کنونی هر واحد در نطنز است.
تامین اورانیوم خام برای رسیدن به این هدف مشکلی است که تنها با تکیه بر منابع داخلی کشور امکان پذیر نیست، چنانکه فعالیتهای غنی سازی ایران که تاکنون به تولید بیش از ۱۲ هزار کیلوگرم گاز اورانیوم با غلظت ۳.۵ در صد منجر شده متکی بر محموله کیک زردی بوده که پیش از انقلاب از آفریقای جنوبی خریداری و به کشور وارد شده.
هفتمین اجلاس نظارت بر اجرای برجام، که رایزنی‌های یک روز قبل عراقچی با آمانو دبیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی حاکی از حساسیت آن برای جمهوری اسلامی بود، در پایان نخستین دیدار دوجانبه و مذاکرات مستقیم هیات ایرانی و نمایندگان آمریکا به نتایج مورد انتظار تهران منجر نشد.
---------------------------------------------------------------
یادداشت‌ها و مقالات، آرای نویسندگان خود را بازتاب می‌دهند و بیانگر دیدگاهی از سوی رادیو فردا نیستند.