گزارش تازه؛ مرز مبهم بین خبرنگاران صداوسیما و بازجویان زندان‌ها

بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها مستقر در آمریکا به‌تازگی در گزارشی مفصل به چگونگی نقض حقوق بشر در رسانه دولتی جمهوری اسلامی ایران پرداخته و خواستار تحریم صداوسیمای جمهوری اسلامی از سوی آمریکا شده است.

در گفت‌وگو با تهیه‌کنندگان این گزارش، «توبی دِرشوویتز» و «تالیا کَتز» دربارهٔ دلایل آنها برای طرح این درخواست پرسیده‌ایم:

میزگرد نوشین سیدحسینی با «توبی درشوویتز» و «تالیا کتز»

توبی، شما و تالیا با جمع‌آوری و ارائه شواهدی در گزارش خود خواستار تحریم بین‌المللی صدا و سیمای اسلامی ایران و خبرگزاری‌های وابسته به سپاه پاسداران شده‌اید. دلایل شما برای طرح این فراخوان چیست؟

این سؤال خیلی خوبی است. دلیل جمع‌آوری شواهد و تهیه گزارش این است که ما از مدت‌ها پیش و به کرات از جامعه مهاجر ایرانی و گروه‌های مدافع حقوق بشر شنیده بودیم که در مورد اعترافات اجباری وحشتناک باید اقدامات بیشتری صورت بگیرد. این اعترافات نه فقط در صدا و سیمای جمهوری اسلامی بلکه در سایر رسانه‌های حکومتی تولید و پخش می‌شوند.

ما تصمیم گرفتیم به این موضوع نگاه تازه‌ای بیاندازیم و هدف نه فقط بررسی و تشریح تاریخچه این مسئله بلکه ارائه توصیه‌هایی به تصمیم‌گیران سیاسی و همچنین رهبران اقتصادی است؛ و دلیل سوم هم این بود که قصد داشتیم از بُعد انسانی، مسئله وضعیت قربانیان اعتراف‌های اجباری را تشریح کنیم.

در نتیجه می‌توانم بگویم که هدف ما فقط تأثیرگذاری روی تصمیم‌گیری‌های سیاسی نبوده بلکه این موضوع را در جوهره خود یک مسئله انسانی می‌دانیم که در واقع سرنوشت و تجارب قربانیان اعترافات اجباری است.

شما در این گزارش و در دفاع از تحریم صدا و سیمای جمهوری اسلامی و رسانه‌های وابسته به سپاه پاسداران به مواردی از اعترافات اجباری که توسط این رسانه‌ها پخش شده استناد کرده‌اید. می‌توانید در خصوص این موارد توضیح بیشتری بدهید؟

من تالیا هستم. ما چندین مورد از تولید و پخش اعترافات اجباری دگراندیشان مذهبی، معترضان سیاسی و حتی افرادی که فقط برای سفر به ایران یا مطالعه در مورد آن کشور بازداشت شده‌اند توسط صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران را مستند کرده‌ایم. برخی از این اسناد در حقیقت اظهارات و شواهد ارائه شده توسط زندانیان سابق است که تجارب خود از تحت فشار قرار گرفتن برای اعتراف اجباری در زندان‌های ایران را تشریح می‌کنند. این شواهد نشان می‌دهند که مصاحبه‌کننده‌های صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران برای گرفتن اعتراف و مصاحبه‌های اجباری با بازجوها و مأموران زندان همکاری می‌کنند.

یکی از موارد اخیر که شواهد آن را در گزارش گنجانده‌ایم نیلوفر بیانی است. او اخیراً به خاطر فعالیت در زمینه محیط زیست به ۱۰ سال زندان محکوم شده است. او با شجاعت تجارب خود از فشارها در زندان، از به کار بردن داروهای توهم‌زا گرفته تا تهدید جنسی و ضرب و شتم برای گرفتن اعتراف اجباری را تشریح می‌کند.

نیلوفر بیانی فقط یکی از زندانیانی است که تحت این فشارها قرار گرفته و این برای بسیاری دیگر از زندانیان اتفاق افتاده است. ما در گزارش خود علاوه بر تشریح این روش‌ها سعی کرده‌ایم افرادی را که مسئول این اعمال هستند معرفی کنیم.

می‌توانید توضیح دهد که تحریم به چه شکلی می‌تواند روی بودجه و فعالیت‌های صدا و سیمای جمهوری اسلامی و نهادهای وابسته به آن تأثیر بگذارد؟

قرار گرفتن در فهرست تحریم می‌تواند چندین پیامد داشته باشد. یکی از این پیامدها فرستادن این پیام برای جامعه جهانی است که ما باید صدا و سیمای جمهوری اسلامی را به دلیل نقض قوانین بین‌المللی و موازین حقوق بشر مسئول بدانیم. در عین حال می‌تواند دسترسی رژیم ایران به مخاطبان بین‌المللی را محدود کند. صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران در ۲۰ کشور جهان دفتر و فعالیت دارد و بودجه آن صدها میلیون دلار است.

فعالیت‌های برون‌مرزی آن بسیار گسترده است و از طریق ماهواره‌های بین‌المللی برنامه‌های خود را در خارج پخش می‌کند.

در نتیجه تحریم آن روی اعتبار صدا و سیمای جمهوری اسلامی تأثیر خواهد گذاشت و نشان خواهد داد که کار آن نه پخش اخبار و گزارش بلکه بلندگوی یک رژیم خودکامه است. علاوه بر این تحریم این سازمان و به خصوص تحریم افرادی که در صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران و مؤسسات وابسته به آن کار می‌کنند می‌تواند امکان آنها برای سفرهای خارجی را محدود کند، امکان تهیه سخت‌افزار و نرم‌افزارهای رسانه‌ای و امکانات مالی که این سازمان برای فعالیت خود به آن نیاز دارد را محدود خواهد کرد و در نهایت بودجه و دامنه فعالیت آن‌را محدود می‌کند.

برگردیم به قسمت اول پاسخ شما، در برخی موارد هویت مصاحبه‌کننده/بازجوی صدا و سیمای جمهوری اسلامی، به عنوان نمونه مجری برنامه اعترافات مریم ممبینی، همسر کاووس سیدامامی، فعال محیط زیست که در زندان درگذشت، شناخته شده نیست. چطور می‌توانید افرادی مثل او که هویتش مشخص نیست را تحریم کنید؟

توبی: ما فهرستی از مسئولان و مدیران ارشد صدا و سیمای جمهوری اسلامی و مؤسسات وابسته به آن تهیه کرده‌ایم. به اعتقاد ما تحریم این مقامات روی فعالیت این سازمان تأثیر چشمگیری خواهد داشت و همزمان تلاش خواهیم کرد که با وجود عدم شفافیت در فعالیت صدا و سیمای جمهوری اسلامی افراد مسئول پروژه‌های اعتراف اجباری را شناسایی کرده و برای قرار دادن آن در فهرست تحریم‌ها اقدام کنیم. به باور ما تحریم مدیران و مسئولان ارشد این سازمان به مرور روی کلیت فعالیت‌های آن تأثیر خواهد گذاشت.

همان‌طور که تالیا به خوبی توضیح داد ما در گزارش خود توصیه‌های گوناگونی برای سیاست‌گذاری در این زمینه و نه فقط خطاب به دولت آمریکا بلکه کل جامعه بین‌المللی عنوان کرده‌ایم. هدف نهایی ما این است که حکومت جمهوری اسلامی ایران روش عمیقاً غیرانسانی اعتراف اجباری را متوقف کند. همان‌طور که در گزارش خود تشریح کرده‌ایم این روش ناقض کنوانسیون سازمان ملل متحد است و حتی با قوانین داخلی ایران تضاد دارد.

همان‌طور که تالیا اشاره کرد یکی از توصیه‌های گزارش تحریم مدیران ارشد صدا و سیمای جمهوری اسلامی است که هنوز در فهرست تحریم کشورهای دیگر به غیر از آمریکا قرار نگرفته‌اند؛ و علاوه بر این خواهان تحریم شرکت‌هایی هستیم که به این سازمان تجهیزات می‌فروشند.

تمام این توصیه‌ها در گزارش ما که ابتدا توسط «ایران‌وایر» منتشر شده گنجانده شده است. من نام «ایران‌وایر» را ذکر کردم چون مؤسس آن مازیار بهاری نیز از قربانیان اعتراف اجباری بودهپ است.

طبق توصیه‌های ما دولت‌های جهان باید شرکت‌ها و نهادهایی را که آگاهانه یا ناآگاهانه به صدا و سیمای جمهوری اسلامی و سایر رسانه‌های دولتی ایران تجهیزات می‌فروشند یا امکانات دیگری در اختیار آن قرار می‌دهند شناسایی کنند.

به عنوان نمونه ما دریافته‌ایم که «بانک آینده» که به دلیل کمک مالی به صدا و سیمای جمهوری اسلامی مورد تحریم آمریکا قرار گرفته هنوز توسط کشورهای دیگر تحریم نشده است. این یک نمونه از اقداماتی است که دولت‌های جهان می‌توانند انجام دهند.

در عین حال یادآوری می‌کنم که صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران ۲۰ کانال کشوری، ۱۳ کانال بین‌المللی و ۳۴ کانال استانی-منطقه‌ای دارد. در حال حاضر این برنامه‌ها توسط سه شرکت ماهواره‌ای پخش می‌شوند. این شرکت‌های ماهواره‌ای باید بررسی کنند و ببینند که آیا پخش اعترافات اجباری ناقض موازین و استانداردهای حرفه‌ای آنها نیست؟

فکر می‌کنید که اعمال چنین تحریم‌هایی صدا و سیمای جمهوری اسلامی را مجبور خواهد کرد که پخش اعترافات اجباری را متوقف کند؟

نمی‌شود گفت حکومت ایران چه محاسباتی را در نظر خواهد گرفت؛ ولی می‌دانیم که جامعه بین‌المللی خواهان اقدام برای توقف اعترافات اجباری شده است. درعین حال با تکیه بر شواهدی که از جامعه مهاجران ایرانی جمع‌آوری کرده‌ایم می‌توان گفت که در ایران هیچ فرد، گروه یا جامعه‌ای در برابر این روش مصونیت ندارد.

در نتیجه معتقدیم زمان آن فرارسیده که جامعه بین‌الملل در این مورد اقدامات بیشتری انجام دهد. این اولین باری نیست که جامعه بین‌الملل به این موضوع حساسیت نشان داده است. به عنوان نمونه بریتانیا در همین زمینه به آفکام (نهاد ناظر بر فعالیت رسانه‌ها در آن کشور) شکایت کرده است. یکی از دلایل آن پخش اعترافات مازیار بهاری بود.

در مورد اعترافات او فیلمی هم ساخته شده است. افکار عمومی از این موضوع اطلاع دارند و اعترافات اجباری در ایران موضوع جدیدی نیست. در نتیجه جامعه بین‌الملل باید در این مورد رژیم ایران را تحت فشار قرار دهد. از سوی دیگر حکومت ایران نیز می‌داند که تحریم‌های بیشتر به نفعش نخواهد بود چون ممکن است به اقدامات بیشتری علیه حکومت منجر شود.

نگران نیستید که حکومت ایران در واکنش به تحریم صدا و سیمای جمهوری اسلامی و سایر رسانه‌های حکومتی پخش برنامه‌های رسانه‌های خارجی را مسدود کند؟

من بر قسمت آخر پاسخ به پرسش قبلی تأکید می‌کنم که تحریم یک حکومت به خاطر روش‌ها و اقدامات غیرانسانی و غیرقانونی هیچگاه کار نادرستی نیست.

شما چقدر به تأیید این تحریم‌ها از سوی دولت آمریکا امیدوارید؟

تالیا: در درجه اول می‌خواهم بگویم که بار مسئولیت برخورد با این مسئله نباید فقط بر دوش دولت آمریکا بیافتد و تمام جامعه بین‌المللی باید مسئولیت بپذیرد. ماهواره‌های بین‌المللی برنامه‌های صدا و سیمای جمهوری اسلامی را پخش می‌کنند. نکته دوم این است که من معتقدم که دولت آمریکا مسئله اعتراف‌های اجباری و پخش آن در تلویزیون دولتی ایران را بسیار جدی می‌گیرد. ما با مقامات ارشد دولت آمریکا گفت‌وگو کرده‌ایم و آنها در این مورد حساس هستند و انجام اقداماتی در این مورد را مد نظر دارند. گزینه‌های مختلفی را برای اقدام‌های عملی در اختیار آنها قرار داده‌ایم. در نتیجه خوشبین هستم که به مرور زمان و با افشاگری و آگاه‌گری بیشتر در این زمینه نه فقط دولت آمریکا بلکه کانادا و اتحادیه اروپا که شهروندان ایرانی‌تبار آنها نیز قربانی این روش بسیار وحشتناک بوده‌اند در این زمینه اقدام خواهند کرد.

فقط این نکته را اضافه کنم که گرفتن اعترافات اجباری در ایران چند دهه سابقه دارد و در گذشته دولت‌های آمریکا و متحدان آن از جمله اتحادیه اروپا و همین‌طور دولت فعلی آمریکا، سازمان ملل متحد و سایر نهادهای بین‌المللی بر توقف این مورد از نقض حقوق بشر تأکید کرده‌اند.

آیا دولت آمریکا هیچگاه در مورد یک رسانه فعال در کشورهای دیگر به دلایلی که شما مطرح کردید، از جمله پخش مصاحبه‌های اجباری چنین موضع سختی اتخاذ کرده یا آن را تحریم کرده است؟

توبی: بله، دولت آمریکا در گذشته اقداماتی علیه صدا و سیمای جمهوری اسلامی انجام داده ... ولی از قرار معلوم توافقات بین‌المللی وجود دارد که مانع مجازات مستقیم این سازمان می‌شود. به همین خاطر در حال بررسی راه‌های دیگری برای مجازات این سازمان هستیم.

درعین حال می‌خواهم یادآوری کنم که دولت آمریکا المنار، شبکه تلویزیونی حزب‌الله لبنان و الاقصی‌ تی‌وی، شبکه تلویزیونی گروه حماس را تحریم کرده و به این نتیجه رسیده که هر چند این شبکه‌های تلویزیونی مؤسسات رسانه‌ای هستند ولی از ساختار گروه‌هایی که در فهرست گروه‌های تروریستی قرار دارند جدا نیستند.

آیا دولت آمریکا تحریم‌های مشابهی علیه رسانه‌های یک دولت یا یک کشور دیگر اعمال کرده است؟

دولت آمریکا المنار، شبکه تلویزیونی حزب‌الله لبنان را تحریم کرد چون به این نتیجه رسید که هر چند المنار یک نهاد رسانه‌ای است ولی مالکیت و هدایت آن با حزب‌الله لبنان است. اتحادیه اروپا نیز المنار را تحریم کرده است. یکی از دلایل این تصمیم این بود که مؤسسات رسانه‌ای مثل المنار درست مثل صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران از گزارشگران خود برای شناسایی قبل از عملیات استفاده می‌کنند. همان‌طور که ما در گزارش خود تشریح کرده‌ایم برخی از خبرنگاران صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران در واقع مأموران سپاه پاسداران هستند. در نتیجه تکرار می‌کنم که چنین اقداماتی در گذشته صورت گرفته است.

تهیه و تنظیم این گزارش توسط شما دو نفر چه مدتی طول کشید؟

تالیا: در ابتدای کار ما قصد داشتیم یک گزارش کوتاه تهیه کنیم ولی به مرور حجم و دامنه آن گسترش یافت چون به این نتیجه رسیدیم که گزارش باید در حد امکان در مورد حوادث پس از ۲۰۱۵ همه‌جانبه و کامل باشد. دیگران در مورد این مسئله در سال‌های قبل گزارش‌هایی تهیه کرده‌اند، به عنوان نمونه رادیو فردا یا ایران‌وایر گزارش‌های خوبی در این زمینه تهیه کرده‌اند؛ ولی ما به این نتیجه رسیدیم که گزارش هم از نظر بررسی و مستند کردن موارد هم از نظر توصیه‌های سیاست‌گذاری باید کامل و همه‌جانبه باشد. تهیه گزارش چندین ماه طول کشید.

این نکته را اضافه کنم که بررسی موارد و پرونده‌ها که در گزارش به تفصیل به آنها پرداخته‌ایم در طول تهیه گزارش کامل‌تر شده‌اند. این تحقیقات دنباله‌دار است چون اعترافات اجباری هیچگاه در ایران متوقف نمی‌شود و رژیم ایران همواره از این روش استفاده می‌کند و در نتیجه همزمان با تهیه گزارش ما این موارد را بسط داده و تکمیل کرده‌ایم.

گام بعدی پس از تهیه این گزارش دقیق چیست؟ در چه تاریخی گزارش را منتشر می‌کنید و بررسی و اقدامات عملی چقدر طول خواهد کشید؟

تالیا: تلاش خواهیم کرد در گسترده‌ترین ابعاد ممکن این گزارش را منتشر کنیم چون موضوع آن بسیار مهم است. قصد داریم علاوه بر ارسال گزارش برای دولت‌های آمریکا، کانادا، اتحادیه اروپا و سایر کشورهای جهان آن‌را در اختیار نهادهای مدافع حقوق بشر در سطح بین‌المللی قرار بدهیم که احتمالاً از این مسئله به خوبی مطلع هستند؛ ولی درعین حال آن‌را برای سایر نهادها و موسسات بین‌المللی که از ابعاد این موضوع اطلاع کمتری دارند ارسال خواهیم کرد.

در مورد اقدامات عملی نیز باید بگویم که نهایت تلاش خود را خواهیم کرد که اهمیت این موضوع و ضرورت اقدام در این زمینه را برای جامعه بین‌الملل تشریح کنیم و همه را تشویق کنیم که نباید این مشکل را بدون راه حل رها کرد.

امیدوارم بتوانیم جامعه بین‌المللی را قانع کنیم که رژیم ایران را به خاطر توقف این روش وحشتناک و غیرانسانی باید تحت فشار قرار داد.

توبی: ما در مورد این مسئله واقعاً جدی هستیم و هدف ما این است که صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران به خاطر این روش پاسخگو شود و تحت فشار قرار بگیرد.

برای طرح گسترده این موضوع و جلب توجه افکار عمومی نیز برنامه‌های عملی مشخصی داریم و به نظرم تصمیم‌گیران سیاسی نیز می‌دانند که با اتخاذ تصمیم‌های مناسب می‌توانند در این روند تأثیر مثبتی بگذارند.

از رادیو فردا به خاطر توجه مستمر به این موضوع و گزارش‌دهی جامع در مورد آن سپاسگزاریم.