نفتکش غول‌پیکر «نوتیکا» وابسته به سازمان ملل متحد روز یکشنبه ۲۵ تیر برای انتقال نفت از نفتکش بحران‌زدهٔ «صافر» به سواحل یمن رسید.
صافر نفت‌کشی است با کارکرد یک مخزن عظیم شناور که به‌دلیل بیش از هفت سال عدم رسیدگی در وضعیتی نابسامان قرار گرفته و احتمال نشت نفت از آن سواحل یمن و کشورهای همسایه را با خطر زیست‌محیطی بزرگی مواجه کرده است.
عملیات انتفال نفت از صافر به نوتیکا قرار است هفتهٔ آینده توسط یک شرکت هلندی به‌نام SMIT Salvage با مشارکت سازمان ملل متحد آغاز شود.
ادریس الشامی، مدیرکل اجرایی شرکت اکتشاف و تولید امن نفت منصوبِ حوثی‌ها، در این باره گفته است «پس از انتقال نفت باید عملیات نگهداری از نفتکش جدید را آغاز کنیم. ما در حال انتقال مشکل از یک نفتکش قدیمی به یک نفتکش جدید هستیم. شرایط دریا بسیار دشوار است. اگر عملیات نگهداری نفتکش به‌خوبی انجام نشود، بحران دوباره آغاز خواهد شد».
نفتکش بحران‌زدهٔ صافر
مخزن شناور ۴۷سالهٔ نفت
از نفتکش «صافر» که ۴۷ سال پیش ساخته شده، به‌عنوان یک مخزن شناور نفت در سواحل بندر راهبردی الحدیده یمن استفاده می‌شود. این بندر که در حال حاضر در کنترل شبه‌نظامیان حوثی قرار دارد، دروازهٔ اصلی ورود محموله‌های نفتی و تجاری به یمن است؛ کشوری که به‌طور عمده به کمک‌های خارجی تکیه میکند.
اما از سال ۲۰۱۵، به دلیل جنگ، عملیات تعمیر و نگهداری نفتکش «صافر» متوقف شد؛ مسئله‌ای که باعث زنگ زدن پیکر نفتکش و بروز مشکلات فراوان برای آن شد. از همان سال نفتکش «صافر» در حدود ۹ کیلومتری سواحل یمن لنگر انداخته است.
تصویری از پوسیدگی‌های نفتکش صافر
از سال ۲۰۱۵ عربستان سعودی یک ائتلاف نظامی را برای حمایت از دولت یمن رهبری میکند که علیه شبه‌نظامیان حوثی تحت حمایت جمهوری اسلامی ایران در جنگ است. حوثی‌ها از سال ۲۰۱۴ بخش‌های وسیعی از شمال یمن از جمله صنعا پایتخت این کشور را تصرف کرد‌ه‌اند.
«صافر» حامل یک میلیون و ۱۴ هزار بشکه نفت خام است؛ چهار برابر محمولهٔ نفتکش اکسون والدز که در سال ۱۹۸۹ باعث یکی از بزرگ‌ترین فجایع محیط زیستی در تاریخ آمریکا شد.
محمد موداوی، مدیر پروژهٔ برنامهٔ سازمان ملل برای نفتکش صافر، دربارهٔ این عملیات گفته است «می‌خواهیم یک بار برای همیشه خطر آلودگی را از بین ببریم و در این راه به اقدامات بیشتری نیاز داریم. پمپاژ نفت یک مرحله است که حیاتی است، اما پایان کار نیست».
بمب ساعتی
سال ۲۰۱۷ سیستم پمپاژ نفت در مخزن‌های نفتکش صافر از کار افتاد؛ رویدادی که احتمال انفجار در نفتکش را بیشتر کرد. این وضعیت باعث شد سازمان ملل متحد نفتکش صافر را یک «بمب ساعتی» توصیف کند که می‌تواند باعث فاجعه محیط زیستی در آب‌های یمن، کشورهای ساحل دریای سرخ و حتی خلیج فارس و دریای عمان شود.
اکنون قرار است عملیات در دو مرحله انجام شود. مرحله نخست انتقال نفت از صافر به نفتکش سازمان ملل متحد است، در مرحلهٔ دوم نفت کش صافر به مکانی امن منتقل خواهد شد.
هزینهٔ ۲۰ میلیارد دلاری پاکسازی دریا
بنا به اعلام سازمان ملل متحد، هزینهٔ عملیات انتقال نفت از صافر ۱۴۳ میلیون دلار برآورد شده که ۲۲ میلیون دلار آن هنوز فراهم نشده است. اما در صورت بروز فاجعه و نشت نفت به دریا، هزینهٔ عملیات پاکسازی دست‌کم ۲۰ میلیارد دلار خواهد بود ضمن آن‌که زندگی حدود ۲۰۰ میلیون نفر را نیز در معرض خطر قرار خواهد داد.
تصویر هوایی از نفتکش صافر
نشت نفت از صافر همچنین می‌تواند به بسته شدن شمار زیادی از نیروگاه‌های تصفیه آب در سواحل دریای سرخ بینجامد که در نتیجهٔ آن سرچشمه‌های آب شیرین میلیون‌ها نفر بسته خواهد شد. همچنین بنادر الحدیده و الصلیف یمن که بنا بر اعلام سازمان ملل متحد نیازمندی‌های غذایی دست‌کم ۱۷ میلیون نفر از آن‌ها عبور میکند، بسته خواهد شد.
این فاجعهٔ زیست‌محیطی همچنین می‌تواند کشورهای ساحل دریای سرخ را در بر بگیرد، به‌ویژه اریتره، جیبوتی، عربستان سعودی و سومالی. حرکت کشتی‌رانی از تنگهٔ باب المندب به کانال سوئز نیز به احتمال زیاد برای مدت زمان طولانی متوقف خواهد شد و باعث خسارت‌های روزانه میلیون‌ها دلار خواهد شد.
اما عملیات کنونی هم پرمخاطره است. یکی از خطر‌ها وجود مین‌های دریایی است که طرف‌های جنگ کار گذاشته‌اند.
لئون لو، مشاور سازمان ملل متحد در امور مرتبط با مین‌زدایی، در این باره گفته است «این سواحل باید ابتدا توسط متخصصان مین‌زدایی شود تا متخصصان نفتی بتوانند عملیات پاکسازی ساحل را آغاز کنند. این یکی از نگرانی‌های بزرگ ماست. به هر حال مقداری نفت در ساحل خواهد ریخت اما پیش از مین‌زدایی نمی‌توانیم به غواصانی که قرار است در عملیات پاکسازی ساحل شرکت کنند، اجازه دهیم کار خود را آغاز کنند».
مذاکرات دشوار و طولانی با حوثی‌ها
جنگ در یمن فروکش کرده و با از سرگیری روابط میان ایران و عربستان سعودی، در یمن نیز آتش‌بس برقرار شده است. در این میان، تلاش‌ها برای ارزیابی شرایط نفتکش صافر، به‌دلیل مخالف حوثی‌ها با درخواست‌های سازمان ملل متحد برای رسیدن به نفتکش، چند سال به طول انجامید.
حوثی‌ها خواستار تعمیر نفتکش صافر و واریز درآمد حاصل از نفت آن به حساب‌های تحت تصرف‌شان برای پرداخت حقوق کارمندانی هستند که در ادارات مناطق تحت کنترل‌شان کار می‌کنند. اما در مقابل دولت یمن خواستار هزینه کردن درآمد حاصل از فروش نفت صافر در پروژه‌های بهداشتی و بشردوستانه است.
آبان سال گذشته سازمان ملل متحد و حوثی‌ها یادداشت تفاهمی امضا کردند که در آن بر سر چارچوبی برای حل‌وفصل بحران صافر به توافق رسیدندو سرانجام نهم خرداد امسال کارشناسانی از شرکت هلندی SMIT Salvage برای ارزیابی شرایط توانستند وارد نفتکش صافر شوند.
ماه جاری نیز سازمان ملل با اعلام بر عهده گرفتن مسئولیت تأمین امنیت انتقال نفت از صافر یکی دیگر از موانع را برداشت. شرکت SMIT Salvage نیز اعلام کرد که ارزیابی‌هایش نشان می‌دهد نفتکش صافر از استحکام لازم برای عملیات پمپاژ و انتقال نفت برخوردار است.
عملیات انتقال نفت از صافر به نوتیکا
بنا به اعلام شرکت هلندی SMIT Salvage عملیات انتقال نفت از صافر به نوتیکا، بسته به نوع نفت و میزان آسانی یا دشواری پمپاژ، ممکن است از یک هفته تا یک ماه زمان ببرد.
سازمان ملل متحد هشدار داده است که حتی پس از انتقال نفت، میزان آسیب‌های واردشده به صافر به‌دلیل بقایای نفت چرب این نفتکش همچنان تهدیدی محیط زیستی خواهد بود.
پس از انتقال نفت، شرکت SMIT Salvage میزان بقایای نفت در مخازن صافر را ارزیابی خواهد کرد تا نفتکش به‌منظور پاکسازی به مکانی امن منتقل شود.
تصویری از عرشهٔ نوتیکا متعلق به سازمان ملل در نزدیکی نفتکش صافر