فشار بر زنان ترکمنستان برای پوشش اجباری؛ جایی که حکومت می‌گوید چه بپوشید

زنان جوان ترکمن با لباس سنتی در عشق‌آباد، اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۶

زنان جوان ترکمن با لباس سنتی در عشق‌آباد، اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۶

وقتی زنان مجرد ترکمن خبردار شدند که از این‌پس باید در محل کار خود در عشق‌آباد، روسری زرد‌رنگ به سر کنند، متوجه‌ شدند که روسای‌شان هم اطلاعات بیشتری ندارند و در پاسخ به سئوال آن‌ها، تنها می‌گویند «دستور از بالا» آمده است.

این دستورالعمل تازه که در اواسط اسفندماه ابلاغ شد، زنان متأهل را نیز ملزم می‌کند که در محل کار، لباس‌های زردرنگ بپوشند. به کسانی که از این دستور‌العمل پیروی نکرده‌اند هم هشدار داده شده که ممکن است اخراج شوند.

خیابانی در عشق‌آباد که به ایستگاه مرکزی قطار منتهی می‌شود

خیابانی در عشق‌آباد که به ایستگاه مرکزی قطار منتهی می‌شود

مقررات و دستورالعمل‌های پوشش و «زیبایی‌شناسی» ترکمنستان، تازه‌ترین موارد از فهرست در حال گسترش اجباری هستند که گرچه بدون هیچ استناد و پشتوانۀ قانونی ابلاغ می‌شوند، اما سرپیچی از آن‌ها می‌تواند عواقب جدی‌ داشته باشد.

خودروها در ترکمنستان و بخصوص عشق‌آباد، پایتخت، باید سفید یا به رنگ روشن باشند، کندانسورهای دستگاه‌های تهویه مطبوع از نمای بیرونی ساختمان‌ها برچیده شده‌اند، و زنان ملزم شده‌اند که تنها از لباس‌های سنتی استفاده کنند. مردان جوان هم باید صورت خود را به طور کامل اصلاح کنند؛ چیزی که عملاً به معنای ممنوعیت ریش است؛ منعی که در برخی از دیگر کشورهای آسیای میانه هم اعمال شده است.

اسلاوومیر هوراک، متخصص امور آسیای میانه در دانشگاه چارلز پراگ، در گفت‌وگو با رادیو اروپای آزاد تأکید کرد که این «مقررات» هیچ پشتوانۀ قانونی‌ ندارند. «این موارد معمولاً بر اساس یک اظهارنظر، یادداشت یا توصیه از طرف رئیس‌جمهور یا یکی از اعضای خانوادۀ او ابلاغ می‌شود».

سردار بردی‌محمدوف، رئیس‌جمهور ترکمنستان

سردار بردی‌محمدوف، رئیس‌جمهور ترکمنستان

ترکمنستان از سه سال پیش تحت رهبری سردار بردی‌محمدوف به عنوان رئیس‌جمهور قرار داشته است. در روز انتخابات، این سیاستمدار جوان با خودرویی به حوزۀ رأی‌گیری رفت که شمارۀ پلاکش ۷۲۹۷ بود. کمی بعد اعلام شد که او با کسب ۷۲.۹۷ درصد آرا پیروز شده است. این مرد ۴۳ ساله فرزند رئیس‌جمهور پیشین قربانقلی بردی‌محمدوف است؛ کسی که از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۲۲ بر مسند قدرت بود و بسیاری معتقدند که همچنان هم تصمیم‌گیر اصلی کشور است.

دیش‌های ماهواره‌ای که از یکی از حومه‌های عشق‌آباد جمع‌آوری شده‌اند

به گفتۀ اسلاوومیر هوراک در گفت‌وگو با رادیو اروپای آزاد، در زمان قربانقلی بردی‌محمدوف ممنوعیت استفاده از آنتن‌های ماهواره عملاً پس از آن اجرا شد که رئیس‌جمهور ادعا کرد دیش‌های ماهواره، «چهرۀ شهر را مخدوش کرده‌اند». به گفتۀ او، همین اظهار نظر برای پلیس کافی بود تا آن‌را به عنوان یک دستور در نظر گرفته و برای جمع‌آوری آنتن‌ها وارد عمل شود.

زنان ترکمن در یک ایستگاه اتوبوس در عشق‌آباد، فروردین‌ ۱۳۹۷

دستورالعمل مربوط به روسری زردرنگ، که پس از چندین دستورالعمل دیگر در ارتباط با ظاهر زنان ابلاغ شده، در محافل خصوصی با واکنش‌های زیادی روبرو شده است.

یک زن ترکمن که به‌دلایل امنیتی خواست هویتش مخفی بماند، در گفت‌وگو با سرویس ترکمن رادیو اروپای آزاد گفت: «این داستان کی تمام می‌شود؟ تحقیر هویت و شخصیت زنان تا کی ادامه خواهد داشت؟» زنان کارمند دولت، پیشتر از آرایش کردن، پوشیدن لباس‌های تنگ و رنگ کردن موهایشان به رنگ روشن و بلوند و بسیاری موارد دیگر منع شده‌ بودند.

اتحادیۀ زنان ترکمنستان به درخواست‌های رادیو اروپای آزاد برای اظهارنظر دربارۀ تازه‌ترین مقررات مربوط به پوشش زنان پاسخ نداد.

زنی با سربند یا روسری سنتی در «کو آتا» در نزدیکی عشق‌آباد، مهرماه ۱۳۹۴

به گفتۀ اسلاوومیر هوراک، دستورالعمل‌های «زیبایی‌شناسی» ترکمنستان تا حدودی میراث دوران پیوند این کشور با اتحاد شوروی است و بخشی هم ناشی از علایق صفرمراد نیازوف نخستین رئیس‌جمهور ترکمنستان است که در سال ۲۰۰۶ درگذشت. این متخصص آسیای میانه اما تأکید می‌کند که محدودیت‌ها و دستورالعمل‌ها در دوران حکمرانی بردی‌محمدوف‌ها به اوج خود رسیده است.

روشن نیست چرا تنها رنگ‌های خاصی را برای زنان اعلام کرده‌اند و تنها حدس و گمان‌هایی مطرح است. برخی می‌گویند انتخاب این رنگ‌ها،‌ از علاقۀ همسر و خواهران قربانقلی بردی‌محمدوف به رنگ زرد نشأت می‌گیرد.

روستایی در ترکمنستان، تیرماه ۱۳۹۱

به گفتۀ ناظران، از سه‌سال پیش که سردار بردی‌محمدوف به قدرت رسید، ترکمنستان شاهد تغییرات جزئی اما مثبت بوده است؛ از جمله تلاش برای بهبود شرایط کارگران شاغل در صنعت پنبه و کتان، و همین‌طور انتشار اطلاعات آماری سرشماری عمومی.

اما این کشور همچنان یکی از فاسدترین و دیکتاتورترین کشورهای جهان به‌شمار می‌آید؛ جایی‌که خارج از شهرهای بزرگ و ساحلی، فقر گسترده به وضوح به چشم می‌خورد.

گرچه دسترسی به اطلاعات عمومی کار آسانی نیست،‌ اما درآمد متوسط هر شهروند این کشور غنی از منابع گاز طبیعی، به دو و نیم دلار در روز هم نمی‌رسد؛ کمتر از یک‌چهارم متوسط درآمد در قزاقستان، در همسایگی ترکمنستان.