بحران ونزوئلا؛ در این شش سال چه گذشت؟

تظاهرات ماه مه سال ۲۰۱۷؛ این عکس در همان سال یکی از برندگان جایزه ورلد پرس فوتو شد

نیکلاس مادورو در سال ۲۰۱۳ به قدرت رسید و اکنون هفتمین سال است که قدرت در دست اوست، هرچند این سال‌ها به آرامی سپر نشد، رخدادهای ونزوئلا بارها در صدر خبرها قرار گرفت و قدرت مادورو اکنون با چالشی عمده روبه‌رو شده‌است.

نیکلاس مادورو، معاون هوگو چاوز، رئیس‌جمهوری پیشین ونزوئلا، در ۱۳ آوریل ۲۰۱۳ در انتخاباتی که رقیب دیگر آن انریکه کاپریلس بود، به پیروزی رسید، اما این پیروزی ۵۱ درصدی، از همان روز نخست با اعتراضات خیابانی همراه شد.

هواداران کاپریلس و مخالفان مادورو در همان روزهای نخست به خیابان‌ها آمدند.

هوگو چاوز، رئیس‌جمهوری پیشین ونزوئلا که مادورو از یاران نزدیک او بود در مارس ۲۰۱۳ در پی ابتلا به سرطان درگذشت. محمود احمدی‌نژاد و رئیس‌جمهوری بلاروس در مراسم سوگواری تابوت او را حمل کردند. (مادورو در ردیف نخست پشت تابوت).

از همان ماه‌های اول سال ۲۰۱۴ راهپیمایی و تظاهرات علیه مادورو ادامه پیدا کرد. هرچند از همان هفته‌های اول هواداران او نیز به خیابان‌ها آمدند. بین ماه‌های فوریه و مارس، دولت مخالفان را به «راه‌اندازی کودتا» متهم کرد و در جریان درگیری نیروهای امنیتی با معترضان دست‌کم ۳۰ نفر کشته شدند.

رکود اقتصادی ونزوئلا در سال ۲۰۱۴ به‌طور جدی آغاز شد. در حالی‌که بهای نفت نصف شد، بحران در اقتصاد ونزوئلا نیز هویدا گشت. تورم در سال ۲۰۱۶ به ۸۰۰ درصد رسید.

در دسامبر سال ۲۰۱۵، ائتلافی از مخالفان دولت، صاحب اکثریت مطلق در انتخابات پارلمانی شد و به ۱۶ سال اکثریت «حزب سوسیالیست» چاوز و مادورو، پایان داد. اما این اکثریت چندان دوام نیاورد.

در ژانویه سال ۲۰۱۶، تحت فشار دیوان عالی ونزوئلا، در نهایت اکثریت مطلق ائتلاف مخالفان مادورو شکسته شد و آن‌ها قدرت مطلق خود را برای جلوگیری از تصویب لوایح دولت از دست دادند.

اعتراضات علیه مادورو و درگیری‌ها ادامه پیدا کرد.

سال ۲۰۱۶ آغاز نقطه عطفی در بحران گسترده اقتصادی ونزوئلا به شمار می‌رود؛ تورم گسترده و بی‌سابقه در این سال آغاز شد و در سال ۲۰۱۸ به یک میلیون درصد رسید.

مادورو در فوریه سال ۲۰۱۶ وضعیت اضطراری برای مقابله با بحران اقتصادی اعلام کرد. رئیس‌جمهوری ونزوئلا در سال‌های اخیر بارها ایالات متحده را متهم به راه‌اندازی یک جنگ اقتصادی علیه کشور خود کرده‌است. آمریکا این اتهام‌ها را رد کرده‌است. ایالات متحده تحریم‌هایی را علیه شماری از مقام‌های ارشد ونزوئلا اعمال کرده‌است.

در ماه سپتامبر ۲۰۱۶، صدها هزار تن از مخالفان رئیس‌جمهوری ونزوئلا راهی خیابان‌ها شدند. مخالفان، دولت را دلیل بحران اقتصادی معرفی کرده و خواستار کناره‌گیری مادورو شدند.

سال ۲۰۱۷ با موجی از اعتراضات مرگبار در ونزوئلا آغاز شد.

با وجود مخالفت‌های شدید از سوی مخالفان دولت، انتخابات برای تشکیل «مجلس موسسان» در ونزوئلا برگزار شد. نه تنها مخالفان که برخی کشورهای جهان نیز شدیدا از این انتخابات انتقاد کردند.

مجلس موسسان اختیار بازنویسی قانون اساسی کشور را دارد و در نخستین گام با شعار «وحدت نیروهای سوسیالیست»، متحدان شناخته‌شده نیکلاس مادورو رئیس‌جمهوری ونزوئلا را به رهبری این نهاد برگزید.

مقام‌های برگزارکننده رأی‌گیری مجلس موسسان گفتند هشت میلیون نفر، یعنی حدود ۴۱ درصد از واجدان شرایط در رأی‌گیری شرکت کرده‌اند. این در حالی است که مخالفان که رأی‌گیری را تحریم کردند، گفتند تنها ۲٫۵ میلیون نفر در آن شرکت کرده‌اند.

وزارت خارجه آمریکا ضمن مخالفت شدید با تشکیل این مجلس اعلام کرد «علیه معماران تمامیت‌خواهی [در ونزوئلا] تدابیری فوری و قوی» اتخاذ خواهد کرد و دست به تحریم‌هایی علیه بخش انرژی و نفت آن کشور زد.

بحران رو به افزایش گذاشت.

بنا بر آمار تا کنون بیشترین شمار کشته‌ها و زخمی‌ها به اعتراضات گسترده در سال ۲۰۱۷ بازمی‌گردد که بیش از ۱۶۰ کشته و ۱۵ هزار زخمی برجای گذاشت.

با وجود بحران‌های پی‌در‌پی، در ماه مه سال ۲۰۱۸ انتخابات ریاست‌جمهوری برگزار شد. اما بخش بزرگی از مخالفان دولت، انتخابات را تحریم کردند.

بسیاری از مخالفان گفتند نتیجه انتخابات ریاست‌جمهوری مشخص است و در حالی که نامزدهای اصلی اساسا حق حضور در آن را پیدا نکرده‌اند، مادورو دوباره از صندوق‌ها بیرون خواهد آمد.

اپوزیسیون ونزوئلا البته خود در طول سال‌های گذشته دچار اختلافاتی شده و مادورو نیز در میان بخش‌هایی از جامعه ونزوئلا هوادارانی دارد؛ در عین حال نشانه‌ها حاکی‌ست او همچنان از حمایت ژنرال‌های ارتش برخوردار است. بدون حمایت ارتش و نیروهای امنیتی، کار مخالفان برای گذار به دولتی جدید کار آسانی نخواهد بود.

بحران اقتصادی در ونزوئلا در سال ۲۰۱۸ به اوج رسید. در این تصویر یک رول دستمال توالت و برابری آن با پول ملی ونزوئلا نشان داده شده‌است.

بنا بر آمارهای سازمان ملل کمبود مواد غذایی و دارو و تورم افسار گسیخته در سال‌های اخیر به مهاجرت بیش از ۲.۳ میلیون نفر از مردم ونزوئلا به خارج از کشور انجامیده‌است. رقمی که نزدیک به ده درصد جمعیت آن کشور است. اکثریت مردمی که هنوز در کشور هستند با درآمد متوسط ماهانه کمتر از ۵ دلار زندگی می کنند که هر روز کاهش می‌یابد.

چندی پس از اعلام پیروزی مادورو در انتخابات، اوایل ماه ژانویه شورای ملی ونزوئلا که در کنترل مخالفان دولت است، ریاست‌جمهوری نیکلاس مادورو بر آن کشور را «غصبی» و «غیرقانونی» خواند و اعلام کرد نظامیانی که به «بازگشت قانون اساسی» یاری برسانند، از عفو عمومی بهره خواهند برد.

حال مخالفان مادورو بار دیگر روانه خیابان‌ها شده‌اند، نه تنها در ونزوئلا که در دیگر کشورهای آمریکا جنوبی (در تصویر مخالفان مادورو در برزیل).

۲۳ ژانویه دونالد ترامپ، رئیس‌‌جمهوری ایالات متحده گفت، خوان گوایدو رئیس پارلمان ونزوئلا را به عنوان رئیس‌جمهوری موقت این کشور به رسمیت می‌شناسد. نیکلاس مادورو اعلام کرد که روابط کاراکاس با واشینگتن را قطع می‌کند.

کانادا، برزیل، آرژانتین، پرو، گواتمالا و کلمبیا از جمله دیگر کشورهای منطقه هستند که از خوان گوایدو به عنوان رئیس‌جمهوری موقت حمایت کرده‌اند. کوبا، بولیوی و مکزیک نیز از نیکلاس مادورو حمایت کرده‌اند.